Tỷ lệ tiêm chủng sụt giảm, trẻ có nguy cơ mắc những căn bệnh nguy hiểm sẽ gia tăng

Số trẻ em bỏ lỡ những liều vaccine quan trọng giúp bảo vệ mạng sống tăng gấp 4 lần ở Việt Nam.
WHO và UNICEF đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh khi dữ liệu mới cho thấy tỷ lệ bao phủ vaccine toàn cầu tiếp tục giảm vào năm 2021, với 25 triệu trẻ sơ sinh bỏ lỡ những liều vaccine quan trọng giúp bảo vệ mạng sống.

1. Nhiều trẻ đã bỏ lỡ các mũi tiêm chủng cơ bản

Tỷ lệ trẻ em được tiêm đủ ba liều vaccine phòng bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà (DTP3) – thước đo đánh dấu tỷ lệ bao phủ vaccine giữa các quốc gia – đã giảm 5 điểm phần trăm từ năm 2019 đến năm 2021, xuống còn 81%.

Chỉ tính riêng trong năm 2021, 25 triệu trẻ em đã bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP trong tiêm chủng thường xuyên. Con số này cao hơn 2 triệu so với số liệu năm 2020 và 6 triệu so với năm 2019, cho thấy ngày càng có nhiều trẻ em có nguy cơ mắc những căn bệnh nguy hiểm có thể phòng ngừa.

Tỷ lệ bao phủ vaccine giảm ở mọi khu vực, trong đó khu vực Đông Á và Thái Bình Dương ghi nhận mức sụt giảm cao nhất về tỷ lệ bao phủ DTP3, giảm 9 điểm phần trăm chỉ trong hai năm.

Trên toàn thế giới, tỷ lệ bao phủ vaccine HPV đã giảm đi hơn một phần tư so với tỷ lệ đạt được vào năm 2019. Điều này gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe của phụ nữ và trẻ em gái, bởi vì tỷ lệ bao phủ toàn cầu của vaccine phòng virus gây u nhú ở người (HPV) chỉ có 15%, mặc dù vaccine đầu tiên đã được cấp phép cách đây hơn 15 năm.

Nhiều trẻ đã bị bỏ lỡ những mũi tiêm chủng cơ bản trong đại dịch COVID-19

2. Hậu quả có thể trả bằng mạng sống

Tình trạng sụt giảm này xảy ra do nhiều yếu tố, bao gồm sự gia tăng số trẻ em sống trong những môi trường nhiều xung đột và bất ổn, nơi mà việc tiếp cận vaccine thường gặp nhiều khó khăn, lượng thông tin sai lệch ngày càng gia tăng, cùng với các vấn đề liên quan đến COVID-19 như gián đoạn dịch vụ và chuỗi cung ứng, chuyển hướng nguồn lực sang các nỗ lực ứng phó với đại dịch, cũng như các biện pháp ngăn chặn đã hạn chế nguồn cung cũng như khả năng tiếp cận vaccine.

Bà Catherine Russell, Giám đốc điều hành UNICEF cho biết, đây là báo động đỏ về sức khỏe trẻ em. Chúng ta đang chứng kiến mức sụt giảm liên tục lớn nhất về tỷ lệ tiêm chủng ở trẻ em trong một thế hệ. Hậu quả sẽ được tính bằng mạng sống. Mặc dù năm ngoái chúng ta có thể lường trước việc đình trệ do đại dịch gây ra như những gián đoạn và phong tỏa do COVID-19, nhưng hiện nay chúng ta vẫn thấy sự sụt giảm liên tục. COVID-19 không phải là một cái cớ. Chúng ta cần tiêm chủng đầy đủ cho hàng triệu trẻ em còn thiếu các mũi tiêm chủng. Nếu không, chắc chắn chúng ta sẽ chứng kiến nhiều đợt bùng phát bệnh tật, nhiều trẻ em bị bệnh hơn và áp lực lớn hơn đối với hệ thống y tế vốn đã gặp nhiều căng thẳng.

Sự thụt lùi về tỷ lệ tiêm chủng này đang diễn ra trong bối cảnh tỷ lệ suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng tăng nhanh. Một trẻ em suy dinh dưỡng vốn đã có hệ miễn dịch suy yếu và việc bỏ lỡ vaccine có thể đồng nghĩa với việc các bệnh thông thường ở trẻ em có thể gây tử vong nhanh chóng.

Việc lập kế hoạch và ứng phó đại dịch COVID-19 cần phải đi đôi với việc tiêm chủng phòng ngừa những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như sởi, viêm phổi và tiêu chảy. Đây không phải là vấn đề chọn một trong hai, chúng ta có thể làm cả hai việc này, TS Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO, cho biết.

3. Việt Nam tích cực triển khai tiêm bổ sung cho trẻ em ở các khu vực có độ bao phủ thấp

Tại Việt Nam, năm 2021 ước tính có khoảng 251.972 trẻ em đã bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP trong chương trình tiêm chủng thường xuyên. Số trẻ em bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP đã tăng gấp gần bốn lần từ 63,001 em vào năm 2019 (trước đại dịch COVID-19) lên 251,927 em vào năm 2021.

Hiện tại, 52 trong số 63 tỉnh thành chưa đạt được tiến độ mục tiêu 90% trẻ em được tiêm chủng đầy đủ các loại vaccine cơ bản được khuyến nghị khi các em khi tròn 12 tháng tuổi.

Để giải quyết tình trạng tỷ lệ tiêm chủng thường xuyên thấp, Việt Nam đã và đang lên kế hoạch và triển khai tiêm bổ sung cho trẻ em ở các khu vực có độ bao phủ thấp. Từ tháng 3 đến tháng 6 năm 2022, Việt Nam đã tiến hành tiêm chủng bổ sung (SIA) vaccine sởi – rubella (MR) và vaccine uống phòng bệnh bại liệt (bOPV) cho trẻ em từ 1 đến 5 tuổi, đã tiêm được một liều vaccine MR cho 144.448 trẻ em và cho uống bổ sung liều bOPV cho 141.866 trẻ em.

Cha mẹ cần nhận thức được rằng tiêm đầy đủ những vaccine được khuyến nghị cho con em mình là vô cùng cần thiết để ngăn chặn các trường hợp tử vong do những căn bệnh có thể phòng ngừa được

Vaccine uống phòng bệnh bại liệt

Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực để đưa việc tiêm chủng thường xuyên cho trẻ em trở lại đúng hướng. Tôi mong muốn được thấy Việt Nam bắt kịp với những tiến bộ trước đây vì Việt Nam đã xây dựng được một hệ thống tiêm chủng mạnh mẽ, hệ thống đã đứng vững trong đại dịch COVID-19 để cung cấp vaccine cho người dân một cách an toàn và hiệu quả, bà Rana Flowers, Trưởng Đại diện UNICEF tại Việt Nam cho biết.

4. Chương trình tiêm chủng toàn cầu 2030

WHO và UNICEF đang hợp tác với Gavi, Liên minh vaccine và các đối tác khác để thực hiện Chương trình tiêm chủng toàn cầu 2030 (IA2030), một chiến lược dành cho tất cả các quốc gia và các đối tác toàn cầu có liên quan nhằm đạt được các mục tiêu đề ra về phòng ngừa bệnh tật thông qua tiêm chủng và cung cấp vaccine cho mọi người, mọi nơi, ở mọi lứa tuổi.

"Thật đau lòng khi thấy ngày càng nhiều trẻ em không được bảo vệ khỏi những căn bệnh có thể phòng ngừa bằng vaccine trong năm thứ hai liên tiếp. Liên minh phải ưu tiên giúp các quốc gia duy trì, khôi phục và tăng cường tiêm chủng thường xuyên, đồng thời thực hiện các kế hoạch tiêm chủng COVID-19 đầy tham vọng, không chỉ bằng việc cung ứng vaccine mà còn xây dựng cơ chế hỗ trợ về cơ cấu cho các hệ thống y tế quản lý các kế hoạch đó". TS Seth Berkley, Tổng giám đốc Gavi, Liên minh vaccine cho biết.

Các đối tác của IA2030 kêu gọi các chính phủ và các bên liên quan:

Tăng cường nỗ lực tiêm bổ sung để giải quyết tình trạng thụt lùi trong hoạt động tiêm chủng thường xuyên, đồng thời mở rộng dịch vụ tiếp cận tại các khu vực chưa được tiêm chủng nhằm tiếp cận trẻ em chưa được tiêm vaccine bao gồm tổ chức các đội tiêm chủng lưu động tới các khu vực có nguy cơ cao và thực hiện các chiến dịch ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát;
Xây dựng năng lực cho nhân viên tiêm chủng ở mọi cấp bao gồm tập huấn và tập huấn lại để họ có thể thực hiện tốt hơn việc tiêm chúng trong tình hình mới;
Thực hiện các chiến lược dựa trên bằng chứng, lấy con người làm trung tâm và được tùy chỉnh để xây dựng sự tin tưởng vào vaccine và tiêm chủng, xử lý thông tin sai lệch và tăng cường tiếp nhận vaccine, đặc biệt là giữa các cộng đồng dễ bị tổn thương;
Đảm bảo những nỗ lực tăng cường trong công tác chuẩn bị và ứng phó với đại dịch và các cấu trúc y tế toàn cầu sẽ mang lại những khoản đầu tư vào các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu (CSSKBĐ), với những hỗ trợ cụ thể nhằm tăng cường và duy trì việc tiêm chủng các vaccine thiết yếu;
Đảm bảo cam kết chính trị của các chính phủ và tăng cường phân bổ nguồn lực trong nước nhằm đảm bảo cung ứng đẩy đủ vaccine và các dụng cụ tiêm chủng để tăng cường và duy trì hoạt động tiêm chủng trong CSSKBĐ;
Ưu tiên thông tin y tế và củng cố hệ thống giám sát dịch bệnh nhằm cung cấp dữ liệu và sự giám sát cần thiết để các chương trình đạt được tác động tối đa; và
Tận dụng và tăng cường đầu tư vào nghiên cứu để phát triển và cải tiến các loại vaccine và dịch vụ tiêm chủng mới và hiện có để có thể đáp ứng nhu cầu của cộng đồng và đạt được các mục tiêu của IA2030.

Mời độc giả xem thêm video:

Xuân Thủy