Ukraine chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất trong cuộc xung đột với Nga
Ukraine không còn lựa chọn nào ngoài việc chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất nếu Mỹ từ chối cung cấp thêm viện trợ,
Đã gần 5 tháng kể từ khi Mỹ công bố gói viện trợ quân sự gần nhất cho Ukraine, Kiev buộc phải khẩn trương tìm kiếm những phương án thay thế trong bối cảnh thời gian đang cạn dần và quân đội Nga tiếp tục tấn công trên mặt trận miền Đông, chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công mùa hè.
"Dù Ukraine hiện đã bớt phụ thuộc vào Mỹ nhưng viện trợ từ Washington vẫn giữ vai trò then chốt trong việc duy trì hiệu quả chiến đấu trên thực địa", chuyên gia quân sự Phần Lan Emil Kastehelmi thuộc nhóm tình báo nguồn mở Black Bird Group nhận định với Kyiv Independent.
Khói lửa bốc lên sau cuộc không kích của Nga vào thủ đô Kiev của Ukraine. Ảnh: Reuters
Kể từ khi quay lại Nhà Trắng, ông Donald Trump đã áp dụng một chiến lược khác so với chính quyền tiền nhiệm nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine. Trong khi đó, nguồn vũ khí từ Mỹ, vốn chiếm gần 30% tổng số viện trợ quân sự phương Tây đang dần cạn kiệt tại Ukraine. Tuyên bố gần đây của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth rằng viện trợ cho Ukraine sẽ bị cắt giảm vào năm 2026 càng khiến tình hình thêm hỗn loạn.
“Lập trường này rõ ràng làm suy yếu vị thế đàm phán của Ukraine, đồng thời cổ vũ Điện Kremlin tiếp tục hành động quân sự mà không chịu hậu quả thực sự, ít nhất là vào thời điểm hiện tại", Federico Borsari - chuyên gia tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA) cảnh báo.
Viện trợ từ Mỹ quan trọng thế nào với Ukraine?
Kể từ khi xung đột nổ ra, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine các loại vũ khí và trang thiết bị quan trọng, chiếm khoảng 30% tổng số vũ khí mà các lực lượng của Kiev sử dụng trên tiền tuyến, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho hay.
Trong số này có pháo phản lực phóng loạt HIMARS, tên lửa dẫn đường GMLRS, các hệ thống từng giúp Ukraine giành lợi thế vào mùa hè năm 2022. Washington cũng cung cấp cho Kiev hệ thống phòng không tiên tiến nhất là Patriot cùng các tên lửa tầm xa ATACMS mà quân đội Ukraine đã sử dụng để tấn công sâu vào Nga.
Theo dữ liệu từ Dự án Theo dõi Viện trợ Ukraine của Viện Kinh tế Thế giới Kiel (Đức), Washington đã viện trợ gần 74 tỷ USD vũ khí cho Ukraine kể từ đầu chiến sự. Hiện vẫn còn khoảng 3,8 tỷ USD chưa sử dụng từ chương trình rút vũ khí khẩn cấp của Mỹ.
Tuy nhiên, với các động thái trong quá khứ của ông Trump, khả năng Ukraine nhận đủ và kịp thời số viện trợ còn lại theo cam kết của chính quyền ông Joe Biden đang bị đặt câu hỏi.
Đầu tháng 6, Mỹ đã chuyển 20.000 tên lửa chống UAV, vốn dự kiến gửi cho Ukraine, sang Trung Đông. Trước đó vào tháng 3, Washington cũng tạm thời đình chỉ mọi chuyến hàng viện trợ và chia sẻ tình báo sau một cuộc thảo luận căng thẳng giữa ông Trump, Tổng thống Zelensky và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tại Nhà Trắng.
Chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất
Ukraine không còn lựa chọn nào ngoài việc chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất nếu Mỹ từ chối cung cấp thêm viện trợ.
“Việc chấm dứt viện trợ quân sự Mỹ sẽ ảnh hưởng đáng kể tới năng lực quân sự của Ukraine nhưng tác động sẽ không diễn ra tức thì nhờ vẫn còn vũ khí dự trữ và các nỗ lực tìm giải pháp thay thế", chuyên gia Kastehelmi đánh giá. Theo nhà quan sát này: “Tình hình sẽ xấu đi dần nhưng kết cục vẫn phụ thuộc vào phản ứng và nỗ lực từ châu Âu trong việc khắc phục các điểm yếu then chốt”.
Trước việc Mỹ tạm ngưng viện trợ và chia sẻ thông tin tình báo, nhiều đối tác châu Âu đã tuyên bố sẵn sàng làm nhiều hơn để hỗ trợ Ukraine.
Ngày 4/3, Ủy ban châu Âu đã trình bày kế hoạch "ReArm Europe" nhằm tăng cường năng lực quốc phòng của toàn khối trong vòng 10 năm với ngân sách lên tới 800 tỷ euro (tương đương 842 tỷ USD) bao gồm 150 tỷ euro dưới dạng cho vay để đầu tư vào ngành công nghiệp quốc phòng.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố sáng kiến này sẽ giúp các quốc gia EU “tăng đáng kể” hỗ trợ cho Ukraine.
Dù vậy, một nghiên cứu mới đây của Viện Kiel cho thấy châu Âu vẫn chưa sẵn sàng thay thế hoàn toàn vai trò của Mỹ. Theo đó, để đạt mức hỗ trợ mục tiêu, Đức cần tăng chi tiêu từ 6,7 tỷ lên 10,2 tỷ USD/năm, Pháp từ 1,7 tỷ lên 6,7 tỷ USD/năm, Italy từ 905 triệu lên 5,1 tỷ USD/năm, Tây Ban Nha từ 565 triệu lên 3,4 tỷ USD/năm và Anh từ 5,6 lên 7,3 tỷ USD/năm.
“Dữ liệu của chúng tôi cho thấy châu Âu có thể bù đắp phần lớn viện trợ của Mỹ nhưng chỉ khi các nhà hoạch định chính sách hành động quyết liệt. Cho đến nay, châu Âu vẫn tiến quá chậm trong vấn đề này", Giám đốc nghiên cứu Christoph Trebesch thuộc Viện Kiel nhận định.
Ukraine hiện cũng đang tìm cách mua trực tiếp vũ khí từ Mỹ. Vào tháng 4/2025, ông Zelensky cho biết Kiev sẵn sàng chi 50 tỷ USD để mua vũ khí, nhưng tính đến đầu tháng 6, vẫn chưa có hợp đồng nào được công bố.
“Chúng ta có thể sớm thấy các hợp đồng được ký kết để mua vũ khí trực tiếp, sử dụng ngân sách từ các tài sản của Nga bị đóng băng hoặc thậm chí từ các đối tác châu Âu. Cách tiếp cận mang tính giao dịch và thương mại này phù hợp với tầm nhìn của ông Trump", chuyên gia quân sự Borsari nói.
Bên cạnh đó, Ukraine cũng đang từng bước giảm phụ thuộc vào Mỹ và châu Âu thông qua tăng cường sản xuất quốc phòng trong nước và thu hút đầu tư từ các đối tác quốc tế.
Vào tháng 2/2025, Tổng thống Zelensky tuyên bố Ukraine dự kiến tăng tỷ lệ vũ khí tự sản xuất trong quân đội từ 40% lên 50% vào năm 2025. Đến tháng 3, Thủ tướng Denys Shmyhal khẳng định Ukraine sẽ tự cung cấp được 100% các hệ thống pháo trong năm nay.
Ukraine cũng cải thiện đáng kể năng lực sản xuất UAV, được thể hiện trong chiến dịch "Mạng nhện", theo đó sử dụng các máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV) được giấu trong xe tải trên lãnh thổ Nga để phá hủy 41 chiến đấu cơ của Moscow.
Theo chuyên gia quân sự Mykhailo Samus – Giám đốc Mạng lưới Nghiên cứu Địa chính trị mới, các chuyên gia Ukraine hiện đã biết cách sửa chữa vũ khí Mỹ mà không cần chuyên gia nước ngoài, giúp đẩy nhanh quá trình tái triển khai thiết bị.
Điểm yếu chí tử của Ukraine - Hệ thống Patriot
Tuy vậy, ông Samus thừa nhận vẫn còn một loại vũ khí mà Ukraine không thể tự sản xuất hoặc thay thế bằng nguồn cung từ châu Âu, đó là hệ thống phòng không Patriot của Mỹ.
"Điều duy nhất khiến chúng tôi vẫn phụ thuộc sâu sắc vào Mỹ là hệ thống phòng không Patriot", ông Samus nói. Theo ông: "Lực lượng vũ trang Ukraine có thể chống chịu việc thiếu vũ khí Mỹ. Nhưng các thành phố của Ukraine thì không thể bởi châu Âu chỉ mới bắt đầu sản xuất hàng loạt hệ thống SAMP/T với các đặc điểm tương tự Patriot".
Ông Roman Kostenko – Thư ký Ủy ban Quốc phòng Quốc hội Ukraine cho biết Mỹ tham gia sâu vào quá trình hợp tác với các cơ quan đặc biệt và quân đội Ukraine nên đã có "rất nhiều hoạt động phụ thuộc vào họ".
Cụ thể, nếu không có hỗ trợ từ các đồng minh, Ukraine sẽ không thể giám sát hiệu quả việc triển khai và phóng tên lửa đạn đạo - điều sẽ rút ngắn đáng kể thời gian phản ứng trước các cuộc tấn công.
Ngoài ra, việc chấm dứt chia sẻ tình báo của Mỹ cũng sẽ ảnh hưởng đến các đòn tấn công tầm xa vào lãnh thổ Nga bởi lực lượng Ukraine thường xuyên sử dụng dữ liệu vệ tinh của Mỹ để xác định vị trí thiết bị và quân đội Nga.
