Ukraine dùng trực thăng như sát thủ diệt drone cảm tử của Nga

Chiến lược này tỏ ra hiệu quả đến mức Ukraine có kế hoạch tăng cường triển khai trực thăng để đối phó với các đợt tấn công liên tiếp từ Nga.

Tướng Oleksandr Syrskyi, Tổng Tư lệnh Các lực lượng vũ trang Ukraine, gần đây nói với báo chí rằng trực thăng đang trở thành một phần không thể thiếu trong nhiệm vụ phòng không. Ông nói khi thời tiết cho phép, trực thăng đôi khi có thể bắn hạ tới 40% số drone trong một khu vực. Tướng Oleksandr Syrskyi nhấn mạnh kế hoạch là tiếp tục mở rộng vai trò của phương tiện này trong phòng không.

Điều đó có thể đồng nghĩa với việc trang bị cho trực thăng các cảm biến tiên tiến, như hệ thống hồng ngoại và nhiệt ảnh, để phát hiện drone Nga ngay cả vào ban đêm và trong điều kiện thời tiết xấu.

Hồi tháng 8, Tướng Oleksandr Syrskyi cho biết trong năm qua, Ukraine đã dùng trực thăng bắn hạ hơn 3.200 chiếc drone cảm tử Shahed của Nga.

Shahed là loại drone cảm tử do Iran thiết kế, nổi bật nhất là Shahed-136 và Shahed-131, được Nga sử dụng rộng rãi trong cuộc chiến ở Ukraine.

Shahed còn được gọi là đạn tuần kích vì có thể bay lượn trên một mục tiêu trước khi lao xuống tấn công. Dù tốc độ bay chậm hơn tên lửa hành trình hay tên lửa đạn đạo, nhưng các drone này rẻ hơn rất nhiều, cho phép Nga sử dụng trong các đợt oanh tạc quy mô lớn. Hiện Shahed đã được Nga sản xuất quy mô lớn trong nước.

Vài tháng gần đây, Quân đội Ukraine đã công bố nhiều video cho thấy trực thăng bắn hạ drone Nga. Một đoạn video ghi lại cảnh trực thăng Mi-24 của Ukraine bắn hạ chiếc Shahed bằng pháo. Một cảnh quay khác từ buồng lái cho thấy binh sĩ Ukraine dùng súng máy gắn ở cửa trực thăng để tiêu diệt drone Nga.

Video quay từ buồng lái trực thăng vũ trang Mi-24 Hind của Ukraine ghi lại cảnh bắn hạ Shahed bằng súng Gatling Yak-B

Song cũng giống các loại máy bay chiến đấu có người lái khác, trực thăng cũng rất dễ bị tổn thương trong cuộc chiến này, đặc biệt gần tiền tuyến, khi các loại tên lửa vác vai và hệ thống phòng không khác đe dọa bất cứ thứ gì bay qua. Điều này buộc chúng phải được sử dụng thận trọng hoặc hạn chế hoạt động ở xa chiến tuyến hơn.

Các phương tiện trên không là mục tiêu có giá trị cao và dù chưa có số liệu thống kê được xác nhận chính thức, video từ cuộc chiến Nga - Ukraine cho thấy nhiều máy bay ở cả hai bên đã bị tổn thất.

Ukraine khẳng định đã bắn hạ nhiều trực thăng Nga bằng nhiều loại vũ khí khác nhau, gồm cả tên lửa phóng từ drone trên biển và drone trên không giá rẻ.

Ukraine đang dùng trực thăng làm lá chắn chống lại các drone của Nga và cho biết biện pháp này rất hiệu quả - Ảnh: Getty Images

Đầu tháng 8, Lữ đoàn cơ giới số 28, đơn vị quân đội Ukraine ở tiền tuyến, cho biết đã tạo ra robot mới có khả năng bắn hạ máy bay và trực thăng Nga. Đây được cho là vũ khí đầu tiên thuộc loại này trong cuộc xung đột hiện tại giữa hai nước.

Robot điều khiển từ xa này mang lại giải pháp phòng không cho các chiến binh ở tiền tuyến mà không buộc họ phải lộ diện trước mối đe dọa lớn từ drone.

Lữ đoàn cơ giới số 28 viết trên ứng dụng Telegram: "Không quân Nga gây ra mối đe dọa không chỉ cho các thành phố hòa bình mà còn trực tiếp cho tiền tuyến. Máy bay, trực thăng và drone trinh sát từ Nga thường xuyên xuất hiện trên các vị trí của bộ binh. Trong quá khứ, binh lính có thể sử dụng hệ thống phòng không vác vai để bắn hạ máy bay, nhưng giờ đây tình hình đã thay đổi. Drone của Nga thực sự lơ lửng trên không, theo dõi mọi chuyển động và thậm chí không cho phép binh lính ngẩng đầu lên khỏi chiến hào.

Đơn vị này cho biết đã giải quyết vấn đề này bằng cách trang bị cho robot mặt đất hệ thống tên lửa đất đối không 9K38 Igla - sáng kiến hệ thống phòng không đầu tiên được gắn trên một phương tiện mặt đất không người lái (UGV) của nước này, theo trang Insider.

9K38 Igla là hệ thống phòng không vác vai thời Liên Xô, được gọi là MANPADS. Về cơ bản, đó là vũ khí phóng tên lửa từ vai vào các mục tiêu có mối đe dọa cao như máy bay, trực thăng và tên lửa hành trình có thể nằm ngoài tầm với của súng máy.

Trực thăng Mi-8 của Nga bị quân đội Ukraine phá hủy - Ảnh: Getty Images

Trực thăng thường được dùng cho hậu cần hoặc các nhiệm vụ đặc biệt. Song trong lĩnh vực phòng không chống lại loại vũ khí lảng vảng, trực thăng đang chứng tỏ giá trị ngày càng lớn.

Tìm giải pháp thay thế đối phó với thiếu hụt phòng không

Ukraine đang rất cần mọi sự hỗ trợ về phòng không khi phải đối mặt với các đợt tấn công liên tục bằng tên lửa và drone từ Nga. Nga có thể phóng hàng trăm quả tên lửa trong một đêm nhằm vào các mục tiêu trên khắp Ukraine, cả quân sự lẫn dân sự.

Ukraine nhiều lần rơi vào tình trạng thiếu hụt hệ thống phòng không và tên lửa đánh chặn, khiến họ không thể phung phí các loại tên lửa đắt tiền để tiêu diệt drone giá rẻ. Trong tình cảnh đó, nước này đã phải tìm tới nhiều giải pháp khác, từ súng máy gắn trên xe bán tải cho đến các loại drone đánh chặn mới. Thậm chí Ukraine còn xem xét tháp pháo tự động tích hợp AI (trí tuệ nhân tạo) để bắn hạ drone xâm nhập.

Các drone đánh chặn được coi là đầy hứa hẹn và Tướng Oleksandr Syrskyi cho biết Ukraine đang thành lập Lực lượng Phòng không Không người lái, gồm cả các đơn vị được trang bị drone đánh chặn để tiêu diệt Shahed của Nga.

Tướng Oleksandr Syrskyi cũng nói rằng Ukraine đang cân nhắc mua các loại máy bay hạng nhẹ được thiết kế chuyên dụng với súng máy gắn sẵn để đối phó drone Nga. Trước đó cũng từng có thông tin về các phi công Ukraine lái máy bay cánh quạt tham gia chiến đấu và bắn hạ drone bằng súng.

Ukraine nhận ra rằng họ cần các hệ thống rẻ hơn đi cùng với những hệ thống tiên tiến như Patriot do Mỹ sản xuất. Lý do vì mỗi quả tên lửa đánh chặn Patriot có giá lên tới 4 triệu USD.

Điều này cũng là hồi chuông cảnh tỉnh với phương Tây, khi quân đội các nước NATO nhận ra rằng năng lực phòng không mặt đất hiện tại còn quá thiếu so với nhu cầu trong một cuộc xung đột quy mô lớn.

Chân dung Tướng Oleksandr Syrskyi

Tướng Oleksandr Syrskyi là một trong những gương mặt quân sự nổi bật nhất trong cuộc chiến giữa Ukraine với Nga. Ông sinh ngày 26.7.1965 tại một ngôi làng nhỏ thuộc tỉnh Vladimir, Liên bang Xô Viết (nay là Nga).

Oleksandr Syrskyi từng theo học tại Trường Chỉ huy Tổng hợp Cao cấp Moscow, tốt nghiệp năm 1986, rồi tiếp tục nâng cao trình độ ở Học viện Quân đội Ukraine và Trường Đại học Quốc phòng Quốc gia Ukraine.

Từ một sĩ quan trẻ chỉ huy trung đội bộ binh cơ giới, Oleksandr Syrskyi từng bước thăng tiến qua nhiều cấp bậc chỉ huy, trở thành Tư lệnh Lục quân năm 2019 và sau đó được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh Các lực lượng Vũ trang Ukraine vào tháng 2.2024. Đến tháng 8.2024, ông được thăng quân hàm Đại tướng.

Trong cuộc chiến với Nga, vai trò của Oleksandr Syrskyi đặc biệt được ghi nhận ở hai giai đoạn quan trọng. Thứ nhất là mùa xuân 2022 khi ông chỉ đạo phòng thủ Kyiv, giúp thủ đô Ukraine tránh khỏi nguy cơ rơi vào tay quân Nga ngay những tuần đầu tiên cuộc chiến. Thứ hai là vào mùa thu cùng năm 2022, Oleksandr Syrskyi lãnh đạo chiến dịch phản công ở Kharkiv, qua đó quân đội Ukraine giành lại phần lớn lãnh thổ bị chiếm giữ và tạo ra bước ngoặt quan trọng.

Dù vậy, quyết định của ông trong trận Bakhmut lại gây nhiều tranh cãi. Oleksandr Syrskyi tin rằng việc kiên cường bám trụ ở thành phố này buộc Nga, đặc biệt là nhóm lính đánh thuê Wagner, phải chịu tổn thất lớn. Song, Ukraine phải trả giá đắt với nhiều binh sĩ thương vong, khiến dư luận và một số giới quan sát đặt câu hỏi về hiệu quả chiến lược của ông.

Tướng Oleksandr Syrskyi là một trong những gương mặt quân sự nổi bật nhất của Ukraine - Ảnh: Internet

Trong phong cách chỉ huy, Oleksandr Syrskyi được đánh giá là người cứng rắn, chịu ảnh hưởng từ kỷ luật và tư duy quân sự kiểu Liên Xô, nhưng đồng thời cũng chú trọng tới tinh thần và khả năng chịu đựng của binh sĩ. Ông thường xuyên có mặt tại tiền tuyến, trực tiếp kiểm tra tình hình và động viên binh lính. Sự gần gũi đó khiến Oleksandr Syrskyi được binh sĩ gọi với biệt danh “Báo tuyết”, hàm ý vừa kiên cường vừa có phần lạnh lùng.

Những nỗ lực và đóng góp của Oleksandr Syrskyi được chính quyền Ukraine và phương Tây ghi nhận. Ông được trao danh hiệu “Anh hùng Ukraine” vào tháng 4.2022 vì vai trò trong phòng thủ Kyiv, đồng thời nhận nhiều huân chương quân sự cao quý như huân chương Bohdan Khmelnytskyi các hạng I, II, III và huân chương Cross of Military Merit.

Oleksandr Syrskyi giữ cương vị Tổng tư lệnh cũng phản ánh bước ngoặt trong chiến lược quân sự của Ukraine. Việc ông thay thế người tiền nhiệm Valerii Zaluzhnyi từng gây tranh luận, nhưng giới lãnh đạo Ukraine tin rằng Oleksandr Syrskyi là người phù hợp để dẫn dắt quân đội trong giai đoạn căng thẳng hiện tại, khi Nga liên tiếp mở các đợt tấn công bằng tên lửa và drone.

Sơn Vân