Thiệt hại khi Chính phủ Mỹ đóng cửa

Chính phủ Mỹ đã chính thức đóng cửa phần lớn hoạt động từ ngày 1/10, sau khi Quốc hội nước này không thể thông qua dự luật tạm thời duy trì ngân sách chính phủ. Diễn biến này sẽ khiến nhiều bộ, cơ quan liên bang phải ngừng hoạt động, hàng loạt chương trình, dịch vụ bị ngưng trệ, ảnh hưởng đến hàng trăm ngàn nhân viên chính phủ.

Đây là lần đóng cửa thứ 15 của chính phủ Mỹ kể từ năm 1981 và là lần đóng cửa đầu tiên kể từ đợt đóng cửa dài nhất trong lịch sử, kéo dài 35 ngày vào 6 năm trước.

Hậu quả nghiêm trọng

Việc chính phủ Mỹ ngừng hoạt động diễn ra chỉ vài giờ sau khi Thượng viện bác bỏ dự luật chi tiêu tạm thời nhằm duy trì hoạt động của chính phủ đến ngày 21/11. Phe Dân chủ phản đối vì dự luật này không bao gồm điều khoản gia hạn phúc lợi y tế cho hàng triệu người dân, chương trình dự kiến hết hạn vào cuối năm. Đảng Cộng hòa cho rằng vấn đề này cần được xem xét riêng biệt.

Quốc hội phải cấp ngân sách cho nhiều bộ và chức năng liên bang trong mỗi năm tài chính, bắt đầu từ ngày 1/10. Nếu các nhà lập pháp không thông qua được gói chi tiêu cho cả năm hoặc gia hạn ngân sách trong một thời gian ngắn hơn, thì nhiều cơ quan và hoạt động phải đóng cửa cho đến khi Quốc hội phân bổ thêm ngân sách.

Đây là lần thứ ba ông Trump để xảy ra việc chính phủ liên bang hết ngân sách và là lần đầu tiên kể từ khi ông trở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ hai. Điều này cho thấy mức độ chia rẽ sâu sắc về ưu tiên ngân sách cũng như môi trường chính trị đang ưu ái các quan điểm cứng rắn thay vì thỏa hiệp.

Theo Wall Street Journal, hơn hai triệu công chức liên bang là những người chịu tác động trực tiếp. Các công chức làm việc trong các dịch vụ không thiết yếu sẽ bị cho nghỉ phép không lương. Các nhân viên trong các dịch vụ thiết yếu thì vẫn phải làm việc, nhưng không được trả lương.

Tuy nhiên, sau khi chính phủ mở cửa trở lại, lương của các công chức liên quan, dù tạm nghỉ hay làm việc, đều được trả theo chế độ truy lĩnh. Công việc sẽ được tiếp tục ngay khi Quốc hội thông qua các dự luật phân bổ ngân sách cần thiết.

Theo các chuyên gia, cuộc khủng hoảng ngân sách năm nay trở nên đặc biệt nghiêm trọng không chỉ vì bế tắc chính trị, mà còn bởi mức độ "cực đoan" và đe dọa lâu dài, trực tiếp đến hàng trăm nghìn lao động liên bang - những người có thể trở thành “nạn nhân đầu tiên”.

"Tổng thống đã chỉ đạo nội các của mình cùng Văn phòng Quản lý và Ngân sách phối hợp với các cơ quan liên bang để xác định những nơi có thể cắt giảm chi tiêu. Và chúng tôi tin rằng việc sa thải nhân sự là điều sắp xảy ra. Đáng tiếc, đây là hệ quả tất yếu của việc chính phủ ngừng hoạt động lần này".

Bà Karoline Leavit - Thư ký Báo chí Nhà Trắng.

Theo ước tính từ Văn phòng Ngân sách Quốc hội, số người bị nghỉ việc tạm thời có thể lên tới 750.000 người mỗi ngày, với chi phí bồi thường khoảng 400 triệu USD/ngày.

Cuộc khủng hoảng lần này xảy ra trong bối cảnh đội ngũ công chức liên bang đang trải qua đợt nghỉ việc lớn nhất trong gần 80 năm. Hơn 150.000 người đã rời khỏi biên chế theo các gói hỗ trợ "nghỉ việc có đền bù" như một phần trong chương trình tái cơ cấu do chính quyền Tổng thống Donald Trump thúc đẩy. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo việc này đang gây mất mát nghiêm trọng về chuyên môn và nhân lực, đe dọa hiệu quả hoạt động của nhiều cơ quan công quyền.

"Nhân viên liên bang là những người đảm bảo các công việc thiết yếu cho người dân Mỹ từ những dịch vụ căn bản nhất đến những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Họ giúp quân đội luôn trong trạng thái sẵn sàng, chăm sóc các cựu chiến binh, bảo vệ tài nguyên công cộng, công viên quốc gia, rừng, không khí sạch, nước sạch, thực phẩm an toàn, an toàn hàng không, an ninh biên giới, cấp phát hộ chiếu và còn rất nhiều dịch vụ thiết yếu khác nữa. Khi chính phủ đóng cửa như thế này, rất nhiều hoạt động quan trọng đó sẽ bị đình trệ. Đó không chỉ là sự gián đoạn, mà còn là sự lãng phí tiền thuế của người dân Mỹ".

Ông Randy Erwin - Chủ tịch Liên đoàn nhân viên Liên bang Mỹ.

Đặc biệt, tuần trước Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB) đã gửi thông báo khẩn đến các cơ quan liên bang, yêu cầu họ không chỉ chuẩn bị cho tình huống nghỉ việc tạm thời, mà còn phải tính đến cả kịch bản sa thải vĩnh viễn nếu tình trạng đóng cửa kéo dài.

Theo thông báo, những chương trình không nằm trong “ưu tiên của tổng thống” sẽ bị cắt giảm đầu tiên. Thông tin này đã làm dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ các tổ chức lao động.

Động thái này làm dấy lên lo ngại rằng Nhà Trắng đang sử dụng đợt đóng cửa chính phủ không chỉ như một công cụ tài chính, mà còn là đòn bẩy chính trị nhằm tái cơ cấu chính phủ theo định hướng cứng rắn hơn, bao gồm cắt giảm các chương trình xã hội vốn được đảng Dân chủ hậu thuẫn mạnh mẽ.

Hiện chưa rõ thời gian chính phủ Mỹ đóng cửa sẽ kéo dài bao lâu. Thượng viện dự kiến làm việc trở lại cuối tuần này, trong khi Hạ viện vẫn đang trong kỳ nghỉ. Tổng thống Trump và các lãnh đạo đảng Cộng hòa trong Quốc hội đang tìm cách gia hạn chi tiêu hiện tại để duy trì ngân sách chính phủ đến ngày 21/11. Biện pháp tạm thời này nhằm cho các nhà lập pháp có thời gian đàm phán để cấp ngân sách đầy đủ cho cả năm tài khóa 2025 - 2026, bắt đầu từ ngày 1/10 này.

Sự chia rẽ sâu sắc trên chính trường Mỹ

Bất chấp các cuộc thương lượng dồn dập tại Quốc hội Mỹ, vẫn không có bước đột phá nào giữa đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa để đảm bảo ngân sách cho chính phủ Mỹ tiếp tục hoạt động sau ngày 30/9, thời điểm kết thúc năm tài khóa. Mặc dù đảng Cộng hòa đang kiểm soát Hạ viện, Thượng viện và Nhà Trắng, nhưng họ vẫn không thể tự mình thông qua dự luật. Hiện tại, đảng Cộng hòa nắm giữ 53 trong tổng số 100 ghế tại Thượng viện, nhưng cần ít nhất 60 phiếu ủng hộ để đưa dự luật ra bỏ phiếu.

Những cuộc đấu ngân sách tại Quốc hội Mỹ thường căng thẳng đến phút chót, khi đảng Cộng hòa và Dân chủ đều có những ưu tiên chính sách riêng, quyết không nhượng bộ.

Đảng Dân chủ không đồng ý với kế hoạch chi tiêu tạm thời mà đảng Cộng hòa đề xuất. Đảng Dân chủ đặt điều kiện ủng hộ là phải duy trì một số khoản chi tiêu xã hội mà đảng Cộng hòa phản đối, bao gồm việc gia hạn tín dụng thuế liên quan đến Đạo luật Obamacare, sẽ hết hạn vào cuối năm nay.

Nhiều đảng viên Dân chủ đã công khai tuyên bố họ sẽ không nhân nhượng, ngay cả khi Tổng thống Donald Trump và văn phòng ngân sách của ông đã tăng cường hăm dọa sử dụng việc đóng cửa này để thu hẹp hơn nữa quy mô chính phủ, trong một số trường hợp là vĩnh viễn.

Sau khi chính phủ Mỹ phải đóng cửa phần lớn hoạt động vào ngày 1/10, thành viên đảng Dân chủ và Cộng hòa đã liên tiếp có những phát ngôn đổ lỗi lẫn nhau.

"Lẽ ra đảng Dân chủ có thể hợp tác với chúng tôi để ngăn chặn việc đóng cửa không cần thiết của chính phủ, dẫn đến những thiệt hại nghiêm trọng này. Nhưng thay vào đó, họ đã làm một điều khiến chúng tôi thực sự bất ngờ. Họ ưu tiên các phúc lợi được tài trợ từ tiền thuế của người dân cho những người nhập cư trái phép, thay vì giữ cho chính phủ tiếp tục hoạt động để phục vụ công dân Mỹ"

Ông Mike Johnson - Chủ tịch Hạ viện Mỹ.

Khảo sát dư luận trước đó cho thấy, 33% cử tri đổ lỗi cho cả hai đảng nếu chính phủ đóng cửa, 38% chỉ trích đảng Cộng hòa và 27% nhắm vào đảng Dân chủ. Điều này cho thấy cả hai phe đều đối mặt rủi ro chính trị lớn, đặc biệt trong bối cảnh năm bầu cử 2026 đang đến gần.

"Hiện đảng Cộng hòa đang kiểm soát cả Hạ viện và Thượng viện. Tổng thống cũng là người của đảng Cộng hòa. Chính phủ phải đóng cửa thì đó là vì đảng Cộng hòa muốn điều đó xảy ra".

Ông Hakeem Jeffries - Lãnh đạo phe Dân chủ thiểu số tại Hạ viện.

Trong bối cảnh chính phủ Mỹ đóng cửa và cuộc đối đầu ngân sách chưa có lối thoát, đảng Dân chủ đang chịu áp lực ngày càng lớn từ chính những người ủng hộ - những cử tri kỳ vọng vào một chiến thắng hiếm hoi trước thềm cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026, vốn sẽ quyết định quyền kiểm soát Quốc hội trong hai năm cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump.

Nỗ lực thúc đẩy các chính sách y tế, đặc biệt là việc gia hạn các khoản trợ cấp bảo hiểm đang trở thành điểm tựa để phe Dân chủ đoàn kết, khi đây là vấn đề có tiếng vang mạnh mẽ trong lòng cử tri. Tuy nhiên, bên cạnh việc đòi hỏi thông qua chính sách, họ cũng muốn đảm bảo rằng Tổng thống Trump không thể hủy bỏ những thay đổi này nếu luật được ban hành.

Sự nghi ngờ càng gia tăng sau khi ông Trump từ chối giải ngân hàng tỷ USD đã được Quốc hội phê duyệt. Một số nghị sĩ Dân chủ đặt câu hỏi: “Tại sao chúng ta phải bỏ phiếu cho bất kỳ dự luật chi tiêu nào nếu tổng thống có thể tùy ý bác bỏ?”.

Giáo sư Robert Pape thuộc Đại học Chicago, chuyên gia nghiên cứu về bạo lực chính trị cho rằng, tình hình chính trị nước Mỹ hiện nay đang bước vào giai đoạn cực kỳ phân cực, một phần do vụ ám sát nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk và ảnh hưởng ngày càng lớn từ các nhóm cực đoan ở cả hai phe. Mỗi bên đều phải đối mặt với hàng chục triệu người ủng hộ cực đoan, những cử tri của chính họ, nên việc xuống thang là cực kỳ khó khăn. Trong khi việc chấm dứt đóng cửa chính phủ phụ thuộc vào khả năng hai bên đạt thỏa thuận.

Những ảnh hưởng đối với nền kinh tế Mỹ

Mặc dù nền kinh tế nói chung có thể không cảm nhận được tác động ngay lập tức, nhưng các nhà phân tích cảnh báo rằng, việc chính phủ Mỹ đóng cửa kéo dài có thể làm chậm tăng trưởng, gây gián đoạn thị trường và làm xói mòn niềm tin của công chúng. Theo phân tích của Ngân hàng Goldman Sachs, các thị trường tài chính trước đây thường "không bị ảnh hưởng nhiều" trong các đợt đóng cửa, nhưng lần này có thể khác vì chưa có dấu hiệu đàm phán thực chất nào diễn ra.

Lần gần nhất chính phủ Mỹ đóng cửa diễn ra từ ngày 22/12/2018 đến 25/1/2019. Khi đó, một phần bộ máy chính phủ tê liệt suốt 35 ngày, đánh dấu lần đóng cửa dài nhất trong hơn bốn thập kỷ. Theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), sự kiện này đã gây thiệt hại khoảng 3 tỷ USD cho tổng sản phẩm quốc nội (GDP) Mỹ.

CBO dự báo, nếu tình trạng đóng cửa kéo dài vài tuần, nền kinh tế Mỹ có thể mất từ 0,1 - 0,2% tăng trưởng GDP/tuần, tương đương 2 - 3 tỷ USD thiệt hại hàng tuần. So với lần đóng cửa năm 2018 - 2019, lần này có thể tồi tệ hơn do bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn, khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung vẫn lơ lửng và lạm phát dai dẳng.

Sản xuất dịch vụ công tạm thời sụt giảm, làm giảm tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Mức tiêu dùng của công chức nghỉ phép không lương cũng giảm mạnh.

Các nhà kinh tế ước tính cứ mỗi tuần ngừng hoạt động, GDP thực tế theo quý sẽ giảm từ 0,1% đến 0,3% so với mức bình thường. Do đó, một tháng ngừng hoạt động sẽ làm giảm GDP thực tế theo quý từ 0,5% đến 1,5%. Mặc dù chi tiêu tiêu dùng sau đó sẽ được bù đắp phần nào khi công chức được trả lương truy lĩnh, khả năng phục hồi hoàn toàn mức tiêu dùng bị mất là rất thấp.

"Theo dõi thực tế cho thấy, khi người dân không đi làm, không sử dụng phương tiện giao thông công cộng, không ăn uống hay chi tiêu tại địa phương, các tác động dây chuyền này sẽ gia tăng theo cấp số nhân nếu tình trạng đóng cửa kéo dài. Đây là những tổn thất kinh tế không thể bù đắp nếu việc chính phủ ngừng hoạt động diễn ra trong nhiều tuần".

Bà Rachel Snyderman - Trung tâm chính sách Lưỡng đảng Mỹ.

Các cơ quan hành chính công phải tạm dừng thanh toán cho các nhà cung cấp, khiến nhiều công ty gặp khó khăn, đe dọa hoạt động và thậm chí có thể gây ra phá sản nếu việc đóng cửa kéo dài.

Lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ tăng do các nhà đầu tư coi chúng là loại trái phiếu có rủi ro cao hơn. Điều này làm gia tăng lo ngại về khả năng Mỹ vỡ nợ trái phiếu chính phủ vào năm 2025 nếu khó đạt được thỏa thuận nâng trần nợ công vào tháng 12.

Lãi suất nợ công cao hơn có thể dẫn đến sự gia tăng rộng rãi lãi suất tín dụng, đặc biệt là lãi suất thế chấp, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoạn bất động sản. Một số chương trình bảo hiểm quốc gia sẽ không thể hoạt động, cản trở những người mua nhà tiềm năng tìm kiếm bảo hiểm để vay vốn, làm thị trường bất động sản suy thoái.

Việc đóng cửa sẽ ảnh hưởng đến các chỉ số thống kê cần thiết để hướng dẫn các nhà đầu tư trên thị trường tài chính và chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang (Fed). Phần lớn số liệu thống kê được đưa ra bởi các cơ quan công quyền có hoạt động bị đình chỉ.

Báo cáo việc làm hàng tháng dự kiến được công bố vào ngày 3/10, nhưng có thể bị hoãn hoặc hủy do chính phủ Mỹ ngừng hoạt động.

Nếu chính phủ buộc phải đóng cửa, Bộ Lao động sẽ buộc phải trì hoãn việc công bố nhiều báo cáo kinh tế quan trọng - những số liệu vốn được xem là thước đo sức khỏe của nền kinh tế Mỹ.

David Wessel, Giám đốc chương trình Hutchins Center về Tài chính và Chính sách tại Brookings Institution ở Washington nhận định: “Việc đóng cửa không chỉ là vấn đề nội bộ Mỹ; nó gửi tín hiệu tiêu cực đến các đối tác quốc tế, làm suy yếu niềm tin vào khả năng lãnh đạo của Washington. Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị hiện nay, điều này có thể khuyến khích các đối thủ khai thác khoảng trống”.

Cuộc khủng hoảng ngân sách khiến chính phủ Mỹ một lần nữa phải đóng cửa, kéo theo loạt tác động sâu rộng. Từ nhân sự liên bang cho tới kinh tế, xã hội, mọi lĩnh vực đều chịu ảnh hưởng. Quan trọng không kém là những tác động vô hình. Cử tri Mỹ không khỏi thất vọng và xói mòn niềm tin trước tình trạng bất lực của giới lãnh đạo chính trị trong việc thực hiện chức năng cơ bản nhất đó là thông qua ngân sách. Nó cho thấy tình trạng chia rẽ phe phái sâu sắc, không thể hàn gắn trong bối cảnh chính trị căng thẳng ở Mỹ.

Khuất Trang