Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ - điểm khác biệt trong tổng điều tra nông nghiệp 2025

Sáng 1.7, tại xã Thọ Phú, tỉnh Thanh Hóa, lễ ra quân Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp 2025 đã chính thức diễn ra.

Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp 2025 là một trong ba cuộc tổng điều tra thống kê quốc gia có quy mô lớn, có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc cung cấp thông tin đầy đủ, toàn diện về thực trạng phát triển nông nghiệp, nông thôn và đời sống của người dân nông thôn trên phạm vi cả nước.

Để thực hiện cuộc tổng điều tra này, Cục Thống kê đã ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng và hiệu quả trong điều tra thống kê.

Bà Nguyễn Thị Hương, Cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính) đã có cuộc trao đổi với báo chí xoay quanh vấn đề này.

Nhiều điểm mới trong tổng điều tra nông nghiệp

- Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp là một trong những cuộc tổng điều tra quan trọng nhất của ngành thống kê. Xin bà phân tích rõ hơn ý nghĩa, tầm quan trọng của cuộc tổng điều tra này?

- Bà Nguyễn Thị Hương, Cục trưởng Cục Thống kê: Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm cung cấp thông tin đầy đủ về thực trạng sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản (NLTS); tình hình kinh tế - xã hội nông thôn; cơ cấu lao động nông thôn.

Cuộc tổng điều tra được thực hiện với các mục đích chính.

Thứ nhất, biên soạn các chỉ tiêu thống kê liên quan thuộc hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia; biên soạn các chỉ tiêu kinh tế - xã hội phục vụ việc đánh giá thực trạng, phân tích xu hướng biến đổi, xây dựng kế hoạch, chiến lược phát triển nông thôn, khu vực NLTS và cải thiện mức sống dân cư nông thôn trên phạm vi cả nước cũng như của từng địa phương.

Bà Nguyễn Thị Hương, Cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính) phát biểu tại lễ ra quân thực hiện tổng điều tra

Thứ hai, phục vụ nghiên cứu đánh giá quy mô, cơ cấu lao động nông thôn và lao động NLTS; thay đổi kết cấu hạ tầng nông thôn; tình hình thực hiện một số nội dung của các chương trình, mục tiêu quốc gia trong lĩnh vực nông thôn và NLTS; phục vụ so sánh quốc tế về các chỉ tiêu nông thôn và khu vực NLTS.

Thứ ba, xây dựng cơ sở dữ liệu về nông thôn và NLTS phục vụ công tác nghiên cứu chuyên sâu; làm dàn chọn mẫu cho một số cuộc điều tra định kỳ hằng năm về lĩnh vực NLTS và đáp ứng các yêu cầu thống kê khác.

- Cuộc tổng điều tra năm 2025 có điểm mới gì so với 10 năm trước? Thưa bà?

- Bà Nguyễn Thị Hương: Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp năm 2025 có nhiều điểm mới so với các kỳ tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp trước đây.

Cụ thể, thông tin của tổng điều tra năm 2025 tăng so với năm 2016 nhằm đáp ứng đầy đủ hơn nhu cầu thông tin của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, bộ ngành, địa phương về thực trạng nông nghiệp, nông dân, nông thôn và chuyển dịch cơ cấu ngành NLTS, cơ cấu lao động nông thôn.

Về phiếu hộ toàn bộ, đã bổ sung một số thông tin chi tiết về trồng trọt (cây cảnh; nhà lưới, nhà màng; ươm giống cây); hình thức nuôi trồng thủy sản và các phương thức nuôi (thâm canh, bán thâm canh, quảng canh, quảng canh cải tiến); kinh tế số trong NLTS; dịch vụ nông nghiệp; và thu nhập của các hoạt động NLTS.

Ngoài ra, thông tin cây trồng, vật nuôi của hộ được hỏi theo thực thế thay vì chỉ thu thập thông tin đối với một số cây trồng, vật nuôi chủ yếu như đã thực hiện trước đây. Phiếu hộ mẫu: Đã bổ sung thông tin mới về chỉ tiêu phát triển bền vững (SDG 2.4.1. Tỷ lệ đất sản xuất nông nghiệp bền vững và hiệu quả) để phục vụ đánh giá cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc.

Với phiếu trang trại: Hỏi toàn bộ các cây trồng, vật nuôi… của trang trại thay vì chỉ hỏi một số sản phẩm chủ yếu như trước đây; bổ sung nhiều câu hỏi để đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất của trang trại.

Cuộc tổng điều tra cũng bổ sung phiếu doanh nghiệp, hợp tác xã, liên minh hợp tác xã trong phương án tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp 2025 đảm bảo đầy đủ phạm vi của tổng điều tra.

Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp tại Thanh Hóa

Cuộc điều tra này cũng thay đổi về phương pháp thực hiện lập bảng kê đơn vị điều tra phiếu hộ giúp đồng thời thu thập đầy đủ thông tin và tiết kiệm kinh phí.

Bảng kê trang trại được bổ sung thu thập thông tin đảm bảo kết nối giữa phiếu hộ và phiếu trang trại giúp công tác làm sạch, xử lý số liệu và phân tích kết quả điều tra; khai thác tối đa dữ liệu hành chính và dữ liệu điều tra hiện có nhằm giảm thiểu thu thập từ thực địa giúp nâng cao hiệu quả của tổng điều tra.

Việc điều tra cũng thay đổi về hình thức thu thập thông tin sử dụng phiếu điều tra điện tử (CAPI và Webform) và cách thức quản lý dữ liệu trực tuyến nhằm kiểm soát tiến độ, chất lượng điều tra trong quá trình thu thập thông tin tại địa bàn; nâng cao trách nhiệm giải trình và quản lý dữ liệu tập trung, khai thác sử dụng phân tán; ứng dụng CNTT trong kiểm tra, làm sạch và hoàn thiện số liệu…

- Ngành thống kê đã có sự chuẩn bị như thế nào cho cuộc tổng điều tra này?

- Bà Nguyễn Thị Hương: Để chuẩn bị cho cuộc tổng điều tra này, ngay từ năm 2023, Tổng cục Thống kê (nay là Cục Thống kê) đã lên kế hoạch, xây dựng phương án và chuẩn bị thực hiện điều ra thí điểm để làm cơ sở xây dựng phương án tổng điều tra chính thức.

Trong năm 2024 đã thực hiện điều tra thí điểm, đồng thời rà soát toàn bộ nhu cầu các chỉ tiêu đầu ra từ đó làm cơ sở trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt việc tổ chức tổng điều tra trong năm 2025.

Cũng trong năm 2024, Cục Thống kê đã nghiên cứu, thiết kế 7 loại phiếu điều tra phục vụ công tác thu thập thông tin, xây dựng các tài liệu, quy trình hướng dẫn thực hiện tổng điều tra; xây dựng các chương trình phần mềm ứng dụng phục vụ công tác thu thập thông tin, xử lý làm sạch và tổng hợp kết quả điều tra.

Từ đầu năm 2025 đến nay, tiếp tục hoàn thiện các phần mềm ứng dụng, chuẩn bị và tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ và công nghệ thông tin các cấp, hướng tới việc thu thập thông tin đầy đủ, chính xác nhất để biên soạn, tổng hợp các chỉ tiêu thống kê liên quan.

Ứng dụng AI hỗ trợ thu thập thông tin

- Với xu thế chuyển đổi số mạnh mẽ, ngành thống kê ứng dụng công nghệ thế nào trong cuộc tổng điều tra?

- Bà Nguyễn Thị Hương: Cục Thống kê đã nghiên cứu áp dụng công nghệ học máy hỗ trợ kiểm tra, rà soát mã ngành kinh tế, ứng dụng AI hỗ trợ công tác thu thập thông tin, sử dụng định vị GPS của đơn vị điều tra trong công tác điều hành tác nghiệp, giám sát thực hiện điều tra và phổ biến kết quả, áp dụng phương pháp thu thập thông tin bằng hình thức phỏng vấn trực tiếp và gián tiếp.

Về phỏng vấn trực tiếp: Điều tra viên đến từng hộ tham gia hoạt động NLTS/trang trại để thu thập thông tin và ghi đầy đủ các câu trả lời vào phiếu điều tra điện tử được thiết kế trên thiết bị di động thông minh.

Về thu thập thông tin gián tiếp: Áp dụng đối với đơn vị điều tra UBND xã, doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia hoạt động NLTS.

Hệ thống phần mềm phục vụ quản lý điều hành, giám sát, thu thập, xử lý kết quả cuộc điều tra do đội ngũ kỹ sư tin học của ngành thống kê thực hiện. Ứng dụng phục vụ thu thập thông tin trực tiếp được cài đặt trên thiết bị di động thông minh (sử dụng hệ điều hành Android hoặc iOS) của điều tra viên.

Ngoài ra, công tác quản lý điều hành, giám sát, xử lý dữ liệu cuộc điều tra được thực hiện thông qua một website, bảo đảm đồng bộ, thống nhất từ trung ương đến địa phương. Phần mềm phục vụ điều tra được thiết kế, xây dựng và triển khai trên môi trường Internet áp dụng cho toàn bộ các công đoạn.

Ứng dụng công nghệ thông tin trong tổng điều tra nông nghiệp - Ảnh minh họa

Chúng tôi cũng đã chuẩn bị lực lượng để hỗ trợ điều tra viên, giám sát viên các cấp trong suốt quá trình điều tra, đặt biệt là hỗ trợ sử dụng thiết bị di động và xử lý sự cố trong quá trình thu thập thông tin trên toàn quốc.

Kết quả cuộc điều tra sẽ được phổ biến thông tin dưới dạng dữ liệu tổng hợp, hình ảnh trực quan hóa (infographic, video graphi …) bằng biểu đồ và trên không gian địa lý, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dùng tin.

Cục Thống kê đã chuẩn bị hạ tầng công nghệ thông tin đủ năng lực quản lý, vận hành hệ thống phần mềm, quản trị dữ liệu từ trung ương đến địa phương bảo đảm hoạt động thông suốt 24/7; bảo đảm an toàn, an ninh thông tin, an ninh mạng.

Đến nay, tất cả công tác chuẩn bị đã hoàn tất, sẵn sàng mọi điều kiện tốt nhất để tổ chức thành công tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp năm 2025.

- Trong bối cảnh sắp xếp địa giới hành chính và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (bỏ cấp huyện), việc tổng điều tra gặp những khó khăn, vướng mắc gì? Thưa bà?

- Bà Nguyễn Thị Hương: Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp năm 2025 diễn trong trong bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên chuyển mình, thực hiện sắp xếp địa giới hành chính, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và tinh gọn bộ máy hành chính. Trong bối cảnh đó khi triển khai tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp 2025 cũng gặp một số khó khăn, vướng mắc.

Cụ thể, việc thay đổi địa giới hành chính và sắp xếp tinh gọn bộ máy ảnh hướng đến công tác kiện toàn Ban chỉ đạo Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp các cấp. Các cấp hành chính thường xuyên biến động về lãnh đạo nên việc kiện toàn BCĐ diễn ra liên tục trong thời gian từ tháng 12.2024 đến nay.

Việc nhân sự ban chỉ đạo các cấp thay đổi thường xuyên cũng ảnh hưởng đến tính liên tục trong chỉ đạo triển khai tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp.

Lực lượng tham gia giám sát và triển khai tại cấp huyện, cấp xã có sự thay đổi lớn giữa khâu chuẩn bị và triển khai thực tế khi tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp diễn ra.

Do thời điểm tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp diễn ra vào 1.7.2025 trùng với thời điểm chính quyền 34 tỉnh mới bắt đầu đi vào hoạt động là thời điểm chuyển giao giữa 63 tỉnh cũ vào 34 tỉnh mới, kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện nên công tác triển khai luôn cần sự giám sát liên tục của ban chỉ đạo và tổ thường trực các cấp; đặc biệt là cơ quan thường trực thực hiện tổng điều tra.

Điều tra viên đến từng hộ dân để thu thập thông tin

Việc thay đổi địa giới hành chính dẫn đến thay đổi về quản lý địa bàn điều tra ảnh hưởng đến quản lý lực lượng tham gia điều tra của ngành thống kê trên hệ thống phần mềm quản lý tổng điều tra.

Điều này cũng đặt ra yêu cầu về dữ liệu tổng điều tra phục vụ biên soạn số liệu theo phạm vi 34 tỉnh mới và các xã mới, đòi hỏi tổng điều tra cần cập nhật thu thập thông tin phục vụ tính toán các chỉ tiêu theo đơn vị hành chính mới…

- Ngành thống kê có giải pháp, kiến nghị gì để khắc phục những khó khăn đó?

- Bà Nguyễn Thị Hương: Đứng trước những thách thức và khó khăn khi thực hiện tổng điều tra trong bối cảnh đất nước đang thực hiện sắp xếp địa giới hành chính, tổ chức chính chức quyền địa phương 2 cấp, ngành thống kê đã tham mưu Ban chỉ đạo Trung ương hướng dẫn kiện toàn ban chỉ đạo ngay sau khi có những thay đổi về cơ cấu tổ chức và quản lý hành chính tại địa phương. Điều này nhằm đảm bảo công tác chuẩn bị tổng điều tra, không bị gián đoạn và không bị ảnh hưởng đến chất lượng thông tin; đảm bảo thu thập thông tin đáp ứng mục tiêu của tổng điều tra…

Ngoài ra, tham mưu Ban chỉ đạo Trung ương chỉ đạo và hướng dẫn bổ sung thu thập thông tin trong tổng điều tra để đáp ứng tổng hợp kết quả tổng điều tra theo đơn vị hành chính mới đặc biệt là theo xã mới.

Cục Thống kê thực hiện cập nhật hệ thống thu thập thông tin quản lý theo đơn vị hành chính mới. Hoàn thành công tác phân chia địa bàn phục vụ triển khai điều tra chính thức vào thời điểm 1.7.2025 theo đúng quy định của phương án điều tra.

Với cuộc tổng điều tra năm 2025, ngành thống kê đã áp dụng triệt để công nghệ tiên tiến vào tất cả các khâu của tổng điều tra. Xây dựng hệ thống trả lời tự động bằng chatbot để hỗ trợ cho điều tra viên, giám sát và lực lượng tham gia vào tổng điều tra. Xây dựng hệ thống đường dây nóng để kịp thời giải đáp thắc mắc và hỗ trợ cho điều tra viên, giám sát viên.

Chúng tôi cũng tham mưu Ban chỉ đạo Trung ương chỉ đạo và hướng dẫn ban chỉ đạo các cấp tại địa phương sau khi kiện toàn khẩn trương chỉ đạo thực hiện tổng điều tra trên địa bàn theo đúng phương án đã quy định, bảo đảm tiến độ và chất lượng của dữ liệu thu thập.

Xin cảm ơn bà!

Lam Thanh (thực hiện)