USAID đóng băng hoạt động ở Đông Nam Á, cơ hội cho Trung Quốc
Tại Đông Nam Á, việc chính quyền Tổng thống Donald Trump dừng hoạt động viện trợ của USAID đang làm đóng băng nhiều chương trình quan trọng về y tế, giáo dục và rà phá bom mìn...
80% chương trình của USAID trên toàn cầu đã dừng hoạt động - Ảnh: Rueters
Tuần trước, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ cho biết Washington đã hoàn tất quá trình đánh giá đối với hoạt động của Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), theo đó hơn 80% chương trình của USAID trên toàn cầu sẽ bị cắt giảm. Các chương trình còn lại được chuyển cho Bộ Ngoại giao quản lý.
Tại Đông Nam Á, việc chính quyền Tổng thống Donald Trump dừng hoạt động viện trợ của USAID đang làm đóng băng nhiều chương trình quan trọng về y tế, giáo dục và rà phá bom mìn. Việc này tạo cơ hội cho Trung Quốc gia tăng sức ảnh hưởng.
ĐÓNG BĂNG HÀNG LOẠT CHƯƠNG TRÌNH
Theo tờ báo Nikkei Asia, bệnh viện Mae Tao ở gần biên giới Tây Bắc Thái Lan là một trong những nơi bị ảnh hưởng lớn. Đây là bệnh viện cung cấp dịch vụ y tế miễn phí cho người tị nạn từ nước láng giềng Myanmar. Mất nguồn hỗ trợ tài chính từ Mỹ, bệnh viện này không thể mua thiết bị y tế như lồng kính cho trẻ sinh non và gặp khó khăn trong hoạt động đào tạo kỹ thuật cho bác sĩ trẻ từ Thái Lan và các quốc gia trong khu vực.
USAID là nhà tài trợ lớn thứ hai của Mae Tao khi cung cấp 20% trong tổng chi phí hoạt động 140 triệu baht (4,1 triệu USD) hàng năm của bệnh viện. Theo Phó giám đốc phát triển của Mae Tao, nếu không sớm tìm được nhà tài trợ mới, bệnh viện có thể rơi vào khủng hoảng tài chính và khó vận hành bình thường.
Được thành lập vào năm 1961, USAID là công cụ quan trọng trong hoạt động viện trợ nước ngoài của Mỹ. Cơ quan này có văn phòng tại hơn 60 quốc gia trên thế giới với các chương trình hỗ trợ y tế, lương thực và viện trợ nhân đạo khác cho gần 130 quốc gia và khu vực, chủ yếu là các nền kinh tế đang phát triển.
Hồi tháng 1, sau khi nhậm chức, ông Trump đã ký sắc lệnh yêu cầu đóng băng viện trợ nước ngoài của Mỹ trong 90 ngày với lý do hoạt động viện trợ nước ngoài và bộ máy hành chính liên quan tới hoạt động này “không phù hợp với lợi ích của nước Mỹ”.
Tại Indonesia, kể từ năm 2020, USAID đã viện trợ hơn 800 triệu USD trong nhiều lĩnh vực như y tế, giáo dục và biến đổi khí hậu. Sau sắc lệnh của ông Trump, các chương trình phòng chống HIV và bệnh lao cũng như nhiều chương trình khác được USAID tài trợ đã ngừng hoạt động hoặc bị ảnh hưởng đáng kể.
Tại Philippines, các hoạt động hỗ trợ dịch vụ giáo dục cơ bản cũng bị ảnh hưởng. Việc mất hẳn hoặc giảm nguồn viện trợ khoảng 4 tỷ peso (70 triệu USD) từ Mỹ gây lo ngại về việc chậm trễ trong cung cấp học liệu cho giáo dục bậc thấp ở Philippines. Chính phủ nước này đang lên kế hoạch tìm kiếm nguồn tài trợ khác.
USAID cũng là nhà tài trợ lớn cho hoạt động rà phá bom mìn chưa nổ do Mỹ để lại trong chiến tranh. Tại Việt Nam, viện trợ từ Mỹ được dùng để xử lý bom và mìn từ thời kháng chiến chống Mỹ. Hiện tại, các dự án quan trọng liên quan đến công tác khảo sát và rà phá bom mìn tại tỉnh Quảng Trị do Mỹ tài trợ đã bị tạm dừng.
Công tác xử lý bom mìn chưa nổ do Mỹ tài trợ cũng đang bị đình trệ tại Lào, nơi vẫn còn khoảng 80 triệu quả bom chưa phát nổ và gây nhiều thương vong mỗi năm.
CƠ HỘI CHO TRUNG QUỐC
Trong bối cảnh Mỹ rút viện trợ khỏi Đông Nam Á, Trung Quốc đang nhanh chóng thế chân. Hồi tháng 2, sau khi Mỹ thông báo ngừng viện trợ, tổ chức rà phá bom mìn lớn nhất tại Campuchia cho biết Trung Quốc đã cam kết tài trợ 4,4 triệu USD cho họ, gấp đôi so với mức tài trợ của Mỹ năm ngoái.
“Với việc tăng cường hỗ trợ cho Đông Nam Á, Trung Quốc muốn chứng minh rằng họ sẽ hợp tác với khu vực này lâu dài, đồng thời tạo dư luận về sự thiếu tin cậy trong chính sách ngoại giao của Mỹ”, phó giáo sư Kei Koga của Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore, nhận định.
Theo ông Jeremy Chan, chuyên gia cấp cao về Trung Quốc và Đông Bắc Á tại Eurasia Group, việc USAID dừng hoạt động chắc chắn sẽ mang lại lợi ích cho Trung Quốc, dù việc này chưa lập tức thay đổi chiến lược phát triển quốc tế của Bắc Kinh.
Còn theo chuyên gia Tai Wei Lim của Đại học Soka (Nhật Bản), việc Mỹ cắt giảm viện trợ quốc tế sẽ mở ra cơ hội cho các nước khác, đặc biệt là Trung Quốc, tăng sức ảnh hưởng mềm thông qua các chương trình viện trợ tài chính và đầu tư chiến lược.
Trong năm tài khóa 2024, USAID đã viện trợ 32,5 tỷ USD cho các dự án trên toàn cầu. Trong khi đó, số liệu tương ứng năm 2022 của Trung Quốc là khoảng 7,9 tỷ USD. Bắc Kinh đang đẩy mạnh tăng sức ảnh hưởng trên toàn cầu thông qua các sáng kiến như Vành đai và Con đường (BRI).
Được đưa ra vào năm 2013, BRI cung cấp các khoản vay để xây dựng đường cao tốc, cảng biển, nhà máy điện và các dự án hạ tầng khác tại hàn chục quốc gia đang phát triển. Nhiều quốc gia trong số đó cũng nhận được tài trợ từ USAID. Theo các chuyên gia, những nước đang phụ thuộc vào các chương trình viện trợ của USAID có thể sẽ tìm đến Trung Quốc để nhận hỗ trợ hoặc các khoản đầu tư ưu đãi, trừ khi Trung Quốc chủ động đề xuất trước.
"Hiện đang có một khoảng trống. Dù BRI không phải là một chương trình viện trợ, nhưng sáng kiến liên quan đến cơ sở hạ tầng, năng lượng, nước sạch", ông Sharif Naubakhar, giáo sư về chính sách công tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông, nhận xét.
