Ưu tiên sản xuất, sử dụng cát nhân tạo trong xây dựng

Dây chuyền sản xuất cát nhân tạo của Công ty TNHH Hoàng Tuấn tại xã Tống Sơn.

Theo báo cáo của Sở Xây dựng, toàn tỉnh hiện có 24 đơn vị có mỏ đá đã đầu tư lắp đặt thêm dây chuyền sản xuất cát nhân tạo, với tổng công suất thiết kế khoảng 2,13 triệu m3/năm; 1 dự án đang triển khai đầu tư dây chuyền công suất 0,18 triệu m3/năm. Các doanh nghiệp sản xuất cát nhân tạo đều đã thực hiện công bố hợp quy chất lượng sản phẩm theo quy định. Với năng lực hiện có, các dây chuyền sản xuất có khả năng thay thế khoảng 50 - 60% tổng sản lượng cát tự nhiên sử dụng cho công trình xây dựng trên địa bàn tỉnh.

Tại Công ty TNHH MTV Tân Thành 2, từ năm 2022 đến nay, doanh nghiệp đã đầu tư 2 dây chuyền sản xuất cát nhân tạo đặt tại 2 xã Cẩm Tú, Tống Sơn với tổng công suất đạt khoảng 250.000m3/năm. Nguyên liệu để sản xuất cát nhân tạo được khai thác trực tiếp từ mỏ đá của công ty. Trên dây chuyền, đá nguyên liệu được phun rửa bằng nước áp lực cao trước và sau quá trình nghiền nên sản phẩm đồng đều về kích thước hạt, sạch tạp chất. Sản phẩm cát nhân tạo chủ yếu được các đơn vị dùng cho sản xuất bê tông thương phẩm, bê tông cấu kiện. Việc sử dụng cát nhân tạo cho sản xuất bê tông giúp giảm được từ 10 - 12kg xi măng/m3 bê tông so với sử dụng cát tự nhiên.

Theo đại diện lãnh đạo Công ty TNHH MTV Tân Thành 2, tâm lý chưa muốn sử dụng nguyên vật liệu này của nhiều chủ đầu tư và nhà thầu khiến sản phẩm làm ra gặp khó trong khâu tiêu thụ. Hiện cát nhân tạo của công ty chủ yếu được sử dụng nội bộ để phục vụ nhu cầu sản xuất bê tông thương phẩm, một phần được bán cho khách hàng ở tỉnh Ninh Bình song sản lượng không nhiều. Tình trạng đầu ra sản phẩm chậm, gây khó khăn cho các doanh nghiệp sản xuất.

Tương tự, Công ty CP Đầu tư xây dựng và Thương mại tổng hợp Nhân Nam được cấp phép khai thác mỏ đá tại xã Trường Lâm cũng đã đầu tư dây chuyền sản xuất cát nhân tạo từ năm 2024. Theo ông Hoàng Văn Cao, quản lý mỏ đá của Công ty CP Đầu tư xây dựng và Thương mại tổng hợp Nhân Nam, sản xuất cát nhân tạo có nhiều ưu thế như tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có, giảm chi phí, đảm bảo nguồn cung ổn định cho thị trường vật liệu xây dựng. Hoạt động sản xuất cát nghiền của công ty hiện được thực hiện theo đơn đặt hàng. Các ngành chức năng của tỉnh đã hỗ trợ công ty đầu tư công nghệ sản xuất cát nghiền. Tuy nhiên, để sản phẩm đầu ra dễ tiếp cận hơn với thị trường, các cơ quan quản lý cần đẩy mạnh tuyên truyền nhằm thay đổi nhận thức, thói quen của chủ đầu tư, nhà thầu và người dân về việc sử dụng cát nhân tạo trong xây dựng. Đồng thời, tạo điều kiện để cát nhân tạo được sử dụng trong các công trình lớn, đặc biệt là công trình sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, qua đó thúc đẩy thị trường tiêu thụ và mở rộng quy mô sản xuất.

Trước thực tế đó, ngày 13/10/2025, Sở Xây dựng đã có công văn yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất cát nhân tạo duy trì sản xuất theo công suất thiết kế, bảo đảm chất lượng sản phẩm và ổn định nguồn cung cát cho công trình xây dựng. Sở cũng yêu cầu doanh nghiệp thực hiện nghiêm việc kê khai, niêm yết và công khai giá bán vật liệu theo quy định; không găm hàng, tích trữ, đầu cơ, nâng giá hoặc gây khó khăn trong cung ứng vật liệu phục vụ các dự án sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, các dự án đầu tư công, các dự án, công trình xây dựng, hạ tầng trên địa bàn tỉnh.

Đối với các đơn vị được cấp phép khai thác đá làm vật liệu xây dựng thông thường, Sở Xây dựng đề nghị nghiên cứu đầu tư bổ sung dây chuyền sản xuất cát nhân tạo, đặc biệt là sản xuất cát nghiền mịn dùng cho xây trát để có thêm nguồn cung vật liệu cho công trình, tận thu đối đa nguồn khoáng sản được cấp phép khai thác.

Bài và ảnh: Ngọc Tiến