Ủy ban Kinh tế và Tài chính thẩm tra sơ bộ dự án Luật Thương mại điện tử

Tham dự phiên họp thẩm tra sơ bộ có Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên; ông Nguyễn Ngọc Bảo - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cùng đại diện một số cơ quan của Quốc hội, một số bộ, ngành, hiệp hội doanh nghiệp ngành nghề, các cơ quan liên quan của Bộ Công Thương và doanh nghiệp.

Dự thảo Luật bám sát 6 chính sách lớn được Chính phủ thông qua

Dự thảo luật gồm 8 chương, 50 điều, bám sát 6 chính sách lớn đã được Chính phủ thông qua. Nội dung bao gồm: Quy định về loại hình nền tảng thương mại điện tử; trách nhiệm các chủ thể tham gia; quản lý hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới; điều chỉnh hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết; quy định đối với mạng xã hội có chức năng thương mại điện tử; cơ chế phát triển thương mại điện tử xanh và bền vững.

Toàn cảnh phiên họp thẩm tra sơ bộ dự thảo Luật Thương mại điện tử.

Phát biểu khai mạc phiên họp thẩm tra sơ bộ dự án Luật, ông Nguyễn Ngọc Bảo – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho biết, được sự phân công của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, là cơ quan thẩm tra, Ủy ban Tài chính và Kinh tế đã xin ý kiến của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), các hiệp hội ngành hàng cùng một số doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực thương mại điện tử đối với dự thảo Luật. "Những ý kiến này đã được tổng hợp và kèm trong hồ sơ, làm căn cứ quan trọng cho việc thẩm tra”- ông Bảo nêu.

Đại diện cơ quan thẩm tra, ông Nguyễn Thành Công đã gợi ý các nội dung thảo luận gồm: Về sự cần thiết ban hành Luật Thương mại điện tử; tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của dự thảo; tính tương thích với điều ước quốc tế; về thủ tục hành chính và tổ chức thực hiện; về kết cấu và kỹ thuật lập pháp và một số nội dung khác như quy định đối với nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội có hoạt động kinh doanh, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, hoạt động livestream bán hàng, tiếp thị liên kết… đều là những mô hình mới, phát triển nhanh, phức tạp, cần khung pháp lý rõ ràng.

Ông Nguyễn Thành Công - đại diện cơ quan thẩm tra gợi ý các nội dung tham gia góp ý.

Đại diện cơ quan soạn thảo, bà Lê Hoàng Oanh - Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, thương mại điện tử ở nước ta phát triển rất nhanh, với tốc độ tăng trưởng 20 - 25% mỗi năm, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa. Tuy nhiên, việc điều chỉnh hiện nay mới chỉ dừng ở hai nghị định, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý thực tiễn.

Nhiều mô hình kinh doanh mới xuất hiện, đa dạng về hình thức, phức tạp về bản chất như hoạt động livestream bán hàng, tiếp thị liên kết đặt ra thách thức lớn đối với quản lý thuế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ dữ liệu cá nhân, cũng như kiểm soát hàng giả, hàng cấm, hàng kém chất lượng.

Đặc biệt, thương mại điện tử xuyên biên giới còn nhiều bất cập trong việc kiểm soát chất lượng hàng hóa, bảo vệ sản xuất trong nước và quyền lợi người tiêu dùng. Bên cạnh đó, yêu cầu phát triển xanh, bền vững, gắn với phân cấp, phân quyền cho địa phương, cũng đặt ra đòi hỏi cấp bách phải luật hóa.

Bà Lê Hoàng Oanh - Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số phát biểu.

Về kinh nghiệm quốc tế, nhiều quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Liên minh châu Âu đều đã ban hành luật riêng về thương mại điện tử nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, thừa nhận giá trị pháp lý của dữ liệu điện tử. Việt Nam cần có luật để vừa bảo đảm tương thích với cam kết quốc tế, vừa thúc đẩy quá trình chuyển đổi số.

Theo bà Lê Hoàng Oanh, các điểm nổi bật của dự thảo luật gồm:

Thứ nhất, định vị pháp lý các mô hình thương mại điện tử, tăng cường trách nhiệm nền tảng trong rà soát, thu hồi sản phẩm vi phạm và bảo vệ người tiêu dùng.

Thứ hai, mở rộng trách nhiệm với mạng xã hội, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh.

Thứ ba, quy định về định danh người bán trong và ngoài nước, minh bạch thông tin.

Thứ tư, ràng buộc trách nhiệm của các chủ thể hoạt động livestream, tiếp thị liên kết.

Thứ năm, yêu cầu nền tảng nước ngoài phải có pháp nhân hoặc đại diện pháp lý tại Việt Nam để thực hiện nghĩa vụ về thuế, bảo vệ người tiêu dùng.

Thứ sáu, bổ sung trách nhiệm đối với các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử, cơ chế phản ứng nhanh khi phát hiện vi phạm.

Thứ bảy, điều chỉnh hợp đồng điện tử, kể cả hợp đồng tự động, bảo đảm rõ trách nhiệm các bên.

Thứ tám, bổ sung chính sách phát triển thương mại điện tử gắn với vùng sâu, vùng xa, nhóm yếu thế và doanh nghiệp nhỏ.

Về thủ tục hành chính, dự thảo quy định 18 thủ tục hành chính, trong đó cắt giảm 6 thủ tục so với hiện hành, đạt mức giảm 40%, cao hơn chỉ tiêu Chính phủ giao. Các thủ tục mới được thiết kế đơn giản, trực tuyến toàn trình, không thu phí, nhằm tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp.

Đại diện Ban soạn thảo dự án Luật.

Bà Lê Hoàng Oanh nhấn mạnh, trên cơ sở các căn cứ chính trị, pháp lý, thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế, có thể khẳng định việc ban hành Luật Thương mại điện tử là hết sức cần thiết, nhằm khắc phục bất cập trong quản lý, đồng bộ hóa hệ thống pháp luật, phù hợp cam kết quốc tế, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững. Sau phiên họp này, Bộ Công Thương sẽ tiếp thu ý kiến đại biểu, tiếp tục rà soát, hoàn thiện hồ sơ dự án luật, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo quy định.

Tại phiên họp đại biểu các bộ, ngành, các Ủy ban của Quốc hội, Hiệp hội Thương mại điện tử, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa… đã thống nhất sự cần thiết phải ban hành luật trong điều kiện thực tiễn hoạt động của thương mại điện tử hiện nay.

Ngoài ra, một số đại biểu cũng góp ý và đề xuất cơ quan soạn thảo và thẩm tra tiếp tục rà soát các nội dung liên quan đến các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên để đảm bảo tính đồng bộ của Luật, cũng như xem xét các nội dung đảm bảo đồng bộ với Luật An ninh mạng và Luật An toàn thông tin mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân; chủ quản nền tảng thương mại điện tử, ưu đãi đối với doanh nghiệp nhỏ; tài sản số; giao dịch thương mại điện tử trong lĩnh vực B2B và B2C; áp dụng chế tài đối với nhà cung cấp hàng nhái, hàng giả hoặc hàng kém chất lượng…

Những ý kiến phù hợp thực tiễn, đúng pháp luật sẽ được tiếp thu đầy đủ

Sau khi nghe 9 ý kiến góp ý của các đại biểu đại diện các Ủy ban của Quốc hội, Bộ Khoa học và Công nghệ, Hiệp hội Thương mại điện tử, Hiệp hội doanh nghiệp vừa và nhỏ… Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã trân trọng cảm ơn ý kiến đóng góp của các đại biểu, các tổ chức và hiệp hội.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định: Một là, những ý kiến góp ý rất xác đáng, hợp lý, cơ quan soạn thảo cam kết sẽ nghiêm túc tiếp thu, bổ sung, chỉnh lý để dự thảo luật trình ra Quốc hội được đầy đủ, toàn diện hơn.

Hai là, Luật Thương mại điện tử là một đạo luật rất khó. Bởi lẽ, dù thương mại điện tử Việt Nam đang bùng nổ với tốc độ tăng trưởng khoảng 25% mỗi năm, quy mô đứng nhóm 20 thế giới, nhưng suốt thời gian qua chúng ta mới chỉ quản lý dựa trên hai nghị định là Nghị định 52 và Nghị định 85, là không đủ. Đảng, Nhà nước đã nhiều lần chỉ đạo phải sớm xây dựng một đạo luật để quản lý lĩnh vực mới mẻ, phức tạp này.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên làm rõ các vấn đề đại biểu nêu.

Ba là, khi xây dựng luật, chúng ta không thể cầu toàn tuyệt đối. Ngay cả các quốc gia phát triển cũng gặp nhiều thách thức, thậm chí phải trả giá đắt khi đối mặt với những vấn đề mới của thương mại điện tử, quản lý dữ liệu, an ninh mạng. Vì vậy, Việt Nam cần vừa xây dựng, vừa điều chỉnh, vừa bảo vệ lợi ích dân tộc và người tiêu dùng, tránh rập khuôn máy móc kinh nghiệm nước ngoài.

Bốn là, về phạm vi điều chỉnh, đúng như nhiều đại biểu nêu, thương mại điện tử bao trùm cả hàng hóa lẫn dịch vụ. Chúng ta không thể loại bỏ thương mại dịch vụ ra ngoài phạm vi của luật này, chỉ có điều cần định danh rõ ràng để tránh chồng chéo với các luật chuyên ngành. Trong giai đoạn đầu, nguyên tắc xử lý là: vấn đề nào đã có luật chuyên ngành điều chỉnh thì áp dụng theo luật đó; những vấn đề chưa có, sẽ áp dụng theo Luật Thương mại điện tử. Đây là cách làm phù hợp, tránh bỏ sót hoặc xung đột pháp luật.

Năm là, về trách nhiệm của các chủ thể. Bộ trưởng cho rằng, mọi bên tham gia vào thương mại điện tử, từ sàn giao dịch, đơn vị vận chuyển, đến người bán, đều phải có trách nhiệm pháp lý nhất định.

Bộ trưởng lấy ví dụ, nếu đơn vị vận chuyển tiếp tay vận chuyển hàng cấm thì không thể vô can. Hay các sàn thương mại điện tử, với vai trò là “người chủ chợ”, không thể phủi bỏ trách nhiệm khi xảy ra vi phạm, ảnh hưởng đến người mua, người bán. Do đó, dự thảo cần quy định rõ ràng trách nhiệm tương ứng của từng chủ thể để bảo đảm tính răn đe, phòng ngừa.

Sáu là, dự thảo luật cũng cần tính đến cơ chế phối hợp liên ngành trong quản lý, nhất là đối với những lĩnh vực liên quan đến khoa học – công nghệ, viễn thông, dữ liệu. Bộ Công Thương sẵn sàng phối hợp với các bộ, ngành liên quan, phân định rõ trách nhiệm, tránh bỏ sót, đồng thời bảo đảm tính khả thi trong triển khai.

Cuối cùng, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định, Chính phủ, Bộ Công Thương và cơ quan soạn thảo trân trọng, nghiêm túc lắng nghe tất cả các ý kiến góp ý. Những ý kiến phù hợp với thực tiễn, đúng định hướng, đúng pháp luật, cơ quan soạn thảo chắc chắn sẽ tiếp thu và thể chế hóa trong dự thảo.

“Đây là trách nhiệm chính trị, pháp lý của chúng tôi trước Đảng, Nhà nước và Nhân dân”- Bộ trưởng khẳng định.

Kết luận phiên thẩm tra, ông Nguyễn Ngọc Bảo cho biết, các ý kiến đại biểu đã khẳng định sự cần thiết ban hành Luật Thương mại điện tử, vừa thúc đẩy phát triển, vừa bảo đảm tính bền vững, gắn với trách nhiệm của các chủ thể về thuế, kiểm soát hàng giả, bảo vệ người tiêu dùng.

Đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử góp ý

Đồng thời, các ý kiến cũng đề nghị Dự thảo Luật cần rà soát hệ thống pháp luật hiện hành, tránh chồng chéo, đặc biệt về phạm vi điều chỉnh giữa thương mại hàng hóa và dịch vụ. Các quy định phải phân loại theo từng loại hình hoạt động thương mại điện tử, gắn trách nhiệm và nghĩa vụ phù hợp với quy mô, tính chất hoạt động.

Với thương mại điện tử xuyên biên giới, phải quy định rõ trách nhiệm pháp lý, thuế, bảo vệ người tiêu dùng và quyền lợi doanh nghiệp trong nước.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo và thẩm tra tiếp tục tiếp thu, hoàn thiện dự án, bảo đảm luật khi ban hành thực sự khả thi, đồng bộ và đi vào cuộc sống.

Thu Hường