Vai trò của vắc xin nhìn từ những câu chuyện ở huyện miền núi Quảng Nam
Vắc xin có vai trò rất quan trọng để phòng bệnh, bảo vệ sức khỏe, khoảng 85 - 95% người được tiêm vắc xin sẽ giúp cơ thể chống lại các bệnh truyền nhiễm.
Chưa tiêm phòng vì dịch Covid-19
Theo báo cáo mới nhất của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Nam, tính từ đầu năm đến ngày 10/3, toàn tỉnh đã ghi nhận 577 trường hợp sốt phát ban nghi sởi, trong đó, có 80 ca sởi dương tính tại 17 huyện/thị xã/thành phố. Riêng địa bàn huyện Nam Trà My, từ ngày 25/1 - 10/3, ghi nhận 255 trường hợp trẻ có triệu chứng sốt kèm phát ban. Trong đó, 151 trẻ đã khỏi bệnh, hiện còn 104 trẻ đang điều trị tại các cơ sở y tế ở địa phương.
Theo ông Trần Văn Kiệm - Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Nam - cho biết, virus sởi có tốc độ lây rất nhanh, hơn 90% người chưa tiêm chủng hoặc chưa từng mắc bệnh chắc chắn sẽ nhiễm khi tiếp xúc với mầm bệnh. Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi, trẻ có bệnh nền và hệ miễn dịch suy yếu, sẽ có nguy cơ nhiễm sởi cao hơn.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh sởi xảy ra trên địa bàn tỉnh Quảng Nam nói chung và huyện Nam Trà My nói riêng thời gian qua là do “lỗ hổng vắc xin” ở trẻ nhỏ. Trong suốt thời gian xảy ra dịch Covid-19, trẻ đã không được tiêm chủng đầy đủ vắc xin sởi; đồng thời việc thiếu vắc xin nhiều tháng trong năm 2023 đã gây ảnh hưởng ít nhiều đến tỷ lệ tiêm chủng ở trẻ.
Dịch Covid-19 đã khiến cho việc tiêm phòng vắc xin bệnh sởi bị gián đoạn, có nhiều trẻ em tại vùng núi huyện Nam Trà My vẫn chưa được tiếp cận
Ông Mai Văn Mười - Giám đốc Sở Y tế - cho biết, sở đã yêu cầu Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Nam chủ động giám sát, đánh giá, dự báo nguy cơ, tình hình dịch. Đồng thời khẩn trương triển khai chiến dịch tiêm chủng vắc xin phòng chống dịch bệnh sởi toàn tỉnh, hoàn thành trước ngày 20/3. “Riêng huyện Nam Trà My và huyện Bắc Trà My phải hoàn thành chậm nhất ngày 16/3”, ông Mười cho hay.
Cũng theo ông Mười, Sở Y tế cũng đề nghị các địa phương huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc phối hợp với ngành y tế, tổ chức vận động, tuyên truyền, hỗ trợ các gia đình đưa các cháu đến khám tại các cơ sở y tế trong trường hợp cần thiết. Đặc biệt, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế để được khám, điều trị kịp thời.
Cần bài trừ phong tục lạc hậu
Theo ngành y tế địa phương, trước khi tử vong, có 2 trẻ đều có dấu hiệu sốt cao, ho, tiêu chảy, sau đó nghỉ học ở nhà. Lực lượng y tế thôn bản, giáo viên và cán bộ thôn đến vận động đưa trẻ đi khám tại trạm y tế xã, nhưng gia đình không đồng ý. Họ vẫn để ở nhà và mời thầy mo về cúng trừ bệnh.
Thậm chí, có trường hợp gia đình có 2 em bị mắc bệnh, cán bộ y tế cũng như thầy cô giáo đã đến tận nhà để vận động, xin được đưa 2 em đến bệnh viện, nhưng người nhà chỉ đồng ý cho 1 em được đến bệnh viện, em còn lại ở nhà mời thầy mo về tự chữa. Kết quả, em ở nhà bị tử vong.
Chúng tôi đặt vấn đề này với ông Hồ Văn Lợi – Chủ tịch UBND xã Trà Dơn (huyện Nam Trà My) thì nhận được cái lắc đầu: “Nói thật, chúng tôi đã cố gắng hết sức để tuyên truyền, vận động bà con, bài trừ những hủ tục lạc hậu này. Mỗi tuần, mỗi tháng giao ban đều đưa chuyện này ra để quán triệt. Ở mỗi thôn đều có già làng, người có uy tín cùng tham gia tuyên truyền cho người dân. Tuy nhiên, việc này vẫn tiếp diễn. Nó như một tập tục đã ăn sâu trong đời sống tâm linh của người dân nơi đây”, ông Lợi nói.
Theo ông Lợi, chính bản thân ông cũng trực tiếp xuống từng thôn để vận động. “Có hôm 8 giờ tối, có hôm hơn 10 giờ tối (giờ tối người dân mới ở trên rẫy về nhà) để quán triệt tư tưởng nhưng vẫn có một bộ phận không chịu làm theo”, ông Lợi nói thêm.
Cần phải bài trừ tập tục cúng để chữa bệnh vẫn đang còn tồn tại ở một số bộ phận người đồng bào miền núi
Theo già làng Nguyễn Thanh Phương (75 tuổi, xã Trà Mai, huyện Nam Trà My), tập tục mời thầy mo về chữa bệnh vốn dĩ đã tồn tại từ lâu trong cộng đồng người Mơ nông, Ca Dong… “Khi thì cúng bằng con gà, có điều kiện chút thì mổ con heo để làm lễ. Thầy mo chủ yếu khấn xin thần linh, mẹ rừng rồi dùng một loại lá gì đó cho người bệnh uống. Nhưng kiểu chữa bệnh này hoàn toàn không có khoa học. Giờ, đa phần người dân khi có bệnh đã biết tìm tới các cơ sở y tế để xin thuốc”, già Phương nói.
Nhưng cũng còn một bộ phận không nhỏ vẫn luôn tin tưởng, nhờ cậy đến thầy mo. “Một phần đó thuộc về tín ngưỡng, phần là vì có nhiều nơi ở rất xa với các cơ sở y tế nên họ đi được nửa đường, thấy xa quá thì… quay về. Phần nữa, nhiều người họ ngại xuống Trung tâm y tế huyện sẽ tốn nhiều tiền do chi phí ăn ở, đi lại nên vẫn chọn tin tưởng thầy mo”, già Phương cho hay.
Còn nhớ, năm 2015, tại xã Phước Lộc (huyện Phước Sơn, Quảng Nam), một căn “bệnh lạ” làm cho 3 người chết, hơn 10 người phải nhập viện. Người dân hoang mang, nháo nhào vì không biết chuyện gì đang xảy ra. Chỉ đến khi ngành y tế lên lấy mẫu xét nghiệm mới biết đó là bệnh bạch hầu.
Sau đó, ngành y tế Quảng Nam đã tổ chức một đợt tiêm vét vắc xin tổng thể, từ đó trở đi, bạch hầu đã trở thành một căn bệnh “dễ chịu”. “Xã Phước Lộc khi đó là “vùng lõm” của tiêm vắc xin. Người dân ở đây thấy kim tiêm còn sợ hơn cả con ma rừng. Sau thời gian dài vận động, thậm chí dọa nạt, tất cả đều đã được tiêm phòng. Cho đến nay, bạch hầu chỉ là căn bệnh thông thường. Người dân cũng đã tìm tới trạm y tế xã thay vì thầy mo. Thầy mo, vẫn còn đâu đó xuất hiện trong những lễ cúng của người dân nhưng đã hạn chế rất nhiều rồi”, ông Lưu Huyền Thoại - Chủ tịch UBND xã Phước Lộc - cho hay.
Các nghiên cứu cho thấy, khoảng 85 - 95% người được tiêm vắc xin sẽ phát triển miễn dịch chủ động đặc hiệu, giúp cơ thể chống lại các bệnh truyền nhiễm như cúm, sởi, bạch hầu, ho gà và nhiều bệnh nguy hiểm khác. Điều này không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn đóng góp vào việc bảo vệ cộng đồng, giảm thiểu sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm trong xã hội. Chuyện những thầy mo cúng bái cho trẻ lúc ốm đau ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam chỉ là phong tục cổ hủ cần phải đẩy mạnh tuyên truyền để bài trừ.
