Văn hóa: 'Hệ điều tiết' cho phát triển bền vững Việt Nam

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV đã đưa ra một định vị mới, khẳng định: “Văn hóa, con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh và là động lực to lớn, hệ điều tiết của phát triển xã hội bền vững”. Đây được xem là một bước tiến vượt bậc trong tư duy chiến lược, nâng tầm văn hóa từ nền tảng tinh thần trở thành cơ chế vận hành, định hướng cho toàn bộ tiến trình phát triển của đất nước.

Sự tiến hóa trong tư duy về vai trò của văn hóa

Quan điểm này là kết quả của một quá trình kế thừa và phát triển tư duy liên tục của Đảng. Kể từ Đại hội VI (1986) khởi xướng công cuộc Đổi mới, vai trò của con người và giá trị tinh thần đã được đặt vào trung tâm.

Đến Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998), văn hóa lần đầu tiên được xác định là “nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.” Các kỳ Đại hội sau đó tiếp tục nhấn mạnh văn hóa là sức mạnh nội sinh, là động lực phát triển bền vững. Việc định vị văn hóa là “hệ điều tiết” trong dự thảo lần này cho thấy một tầm nhìn sâu sắc hơn, coi văn hóa là cơ chế cân bằng, đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa vật chất và tinh thần.

Văn hóa là 'hệ điều tiết' trong thực tiễn

Khái niệm “hệ điều tiết” thể hiện vai trò của văn hóa trong việc định hướng và điều hòa mọi lĩnh vực của đời sống, giữ cho sự phát triển không đi chệch khỏi quỹ đạo nhân văn và bền vững.

Tác động đến kinh tế và chính trị

Trong kinh tế, văn hóa định hình đạo đức kinh doanh, trách nhiệm xã hội và tạo ra các giá trị bền vững. Một nền kinh tế có văn hóa không chỉ tạo ra của cải vật chất mà còn xây dựng niềm tin xã hội. Đối với chính trị, văn hóa là nền tảng của quản trị quốc gia, thể hiện qua văn hóa lãnh đạo, văn hóa công vụ và văn hóa pháp quyền. Một hệ thống chính trị có văn hóa sẽ đặt lợi ích của người dân lên hàng đầu, củng cố niềm tin và tạo sự ổn định lâu dài.

Vai trò trong xã hội và hội nhập quốc tế

Trong đời sống xã hội, văn hóa hoạt động như một “hệ thống miễn dịch”, giúp cộng đồng đề kháng trước các lệch chuẩn giá trị và khủng hoảng. Văn hóa là chất keo kết nối con người, khuyến khích lối sống tử tế, tôn trọng lẽ phải và cái đẹp. Trên trường quốc tế, văn hóa chính là sức mạnh mềm của Việt Nam. Những giá trị như lòng nhân ái, hòa hiếu, vị tha giúp Việt Nam khẳng định bản sắc và vị thế, đồng thời là ngôn ngữ chung để xây dựng hòa bình và hợp tác trong một thế giới đầy biến động.

Truyền dạy nghề thêu thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Dao Đỏ cho thế hệ mai sau. Ảnh: Nhiếp ảnh đời sống

Từ nhận thức đến hành động cụ thể

Để văn hóa thực sự phát huy vai trò là “hệ điều tiết”, việc chuyển nhận thức thành hành động là yêu cầu cấp thiết. Điều này đòi hỏi phải hoàn thiện thể chế, chính sách để lồng ghép văn hóa vào mọi chiến lược phát triển, từ quy hoạch đô thị, giáo dục đến công nghệ. Mỗi dự án cần được đánh giá dựa trên cả hiệu quả kinh tế và giá trị văn hóa-xã hội.

Nhà nước cần đầu tư mạnh mẽ cho nguồn nhân lực văn hóa chất lượng cao và xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, từ gia đình, trường học đến không gian mạng, nơi các giá trị tốt đẹp được tôn vinh. PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội, cho rằng cần có một hành lang pháp lý rõ ràng và chế độ đãi ngộ đặc thù cho nghệ sĩ, cụ thể là cần có luật riêng về nghệ thuật biểu diễn để thúc đẩy lĩnh vực này phát triển tương xứng với vai trò của nó.

Khi văn hóa thấm sâu vào mọi mặt đời sống và trở thành linh hồn của quản trị, nền tảng của kinh tế, đạo lý của chính trị, Việt Nam sẽ có đủ nội lực để bước vào kỷ nguyên phát triển nhanh, bền vững và nhân văn.

CTVX