Văn học dịch Trung Quốc tại Việt Nam bước sang thời kỳ mới

Nhà văn Lưu Chấn Vân (thứ 2 từ phải qua) giao lưu tại hội thảo. (Ảnh: THU HƯƠNG)

Sáng 30/10, Hội thảo văn học “Nhìn lại 10 năm văn học Trung Quốc tại Việt Nam” diễn ra tại Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là 1 nội dung trong chuỗi giao lưu văn học Việt Nam-Trung Quốc lần thứ nhất năm 2025 do Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hội Nhà văn Trung Quốc, Hội Nhà văn thành phố, Công ty Cổ phần Văn hóa Chi, Câu lạc bộ đọc sách văn học Trung Quốc tại Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức.

Đây cũng là chương trình giao lưu nhà văn Trung Quốc lần thứ 2 thuộc chuỗi giao lưu văn học Việt Nam-Trung Quốc năm 2025. Đặc biệt, tại sự kiện, nhà văn, nhà biên kịch nổi tiếng Lưu Chấn Vân đã dành thời gian đến giao lưu với độc giả thành phố.

Hội thảo văn học “Nhìn lại 10 năm văn học Trung Quốc tại Việt Nam” là dịp để giới văn chương hai nước cùng nhìn lại hành trình giao lưu, tiếp bước và lan tỏa của văn học Trung Quốc tại Việt Nam trong suốt 1 thập kỷ qua. Từ đó, độc giả, các nhà nghiên cứu, nhà văn và đơn vị xuất bản hai nước có cơ hội gặp gỡ, trao đổi và khám phá sâu sắc hơn thế giới văn chương Trung Quốc nói chung và Lưu Chấn Vân nói riêng, đồng thời chia sẻ những cảm nhận, góc nhìn từ Việt Nam về văn học nước bạn.

Nhà văn Lưu Chấn Vân (giữa) có nhiều tác phẩm được dịch sang tiếng Việt. (Ảnh: THU HƯƠNG)

Hội thảo cũng hướng đến việc xây dựng nhịp cầu văn hóa-văn chương giữa hai nước Trung Quốc và Việt Nam, góp phần quảng bá và tôn vinh giá trị sáng tạo của cả hai nền văn học, qua đó khẳng định vai trò của giao lưu văn học như một cầu nối hiểu biết và hợp tác bền vững giữa hai quốc gia.

Phát biểu tại hội thảo, dịch giả Nguyễn Lệ Chi, Giám đốc Công ty Cổ phần Văn hóa Chi (Chibooks) cho biết, từ năm 2015-2025, văn học Trung Quốc được dịch và phát hành ở Việt Nam bước sang thời kỳ mới, thay đổi về lượng và chất.

Các nhà xuất bản Việt Nam lựa chọn kỹ hơn, tập trung giới thiệu nhiều tác phẩm đa dạng của các nhà văn Trung Quốc đã khẳng định vị trí của mình tại Việt Nam như: Mạc Ngôn (11 tác phẩm), Lưu Chấn Vân (9 tác phẩm), Dư Hoa (5 tác phẩm), Diêm Liên Khoa (4 tác phẩm), Thiết Ngưng (3 tác phẩm)…Điều này tạo nên một cách nhìn tổng thể, toàn diện, khách quan hơn về hệ thống tác phẩm của nhà văn.

Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: THU HƯƠNG)

Bên cạnh các đầu sách về đề tài con người, xã hội đương đại, các đơn vị xuất bản cũng tập trung giới thiệu có chọn lọc, nhiều tác phẩm thiếu nhi của Trung Quốc có giá trị của các nhà văn viết cho thiếu nhi tiêu biểu cũng được dịch và giới thiệu tại Việt Nam, làm phong phú thêm thế giới văn học cho bạn đọc nhỏ tuổi ở nước ta.

Dịch giả Nguyễn Lệ Chi cho biết thêm, mặc dù chưa có thống kê cụ thể nhưng sách ngôn tình, đam mỹ giảm đáng kể tại thị trường Việt Nam. Thay vào đó, ngày càng có nhiều hoạt động giao lưu trực tuyến và trực tiếp của nhà văn Trung Quốc tại nước ta. Nhiều nhà văn Trung Quốc đã chủ động tìm kiếm cơ hội sang Việt Nam phối hợp đơn vị xuất bản Việt để thực hiện giao lưu ra mắt sách mới, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần cho độc giả Việt, xóa mờ khoảng cách địa lý, đưa bạn đọc xích lại gần với tác giả…

Phát biểu tại hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thanh Truyền cho rằng, so với dịch văn học thiếu nhi phương Tây, số dịch giả Việt Nam chuyên tâm dịch văn học thiếu nhi Trung Quốc còn hạn chế. Hiện nay, các nhà xuất bản như: Kim Đồng, Nhà xuất bản Trẻ, Nhà xuất bản Văn học đang dần dịch những tác phẩm mới, hiện đại của Trung Quốc, đặc biệt là các sáng tác đạt giải thưởng quốc tế (như Cao Wenxuan-đoạt giải Andersen 2016).

Dịch giả Nguyễn Lệ Chi phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: THU HƯƠNG)

Nhìn chung, các tác phẩm thiếu nhi Trung Quốc chưa được giới thiệu hệ thống, thiếu hoạt động phê bình, nên vị trí của chúng trong đời sống tinh thần của trẻ em Việt Nam chưa mạnh bằng truyện tranh Nhật, văn học thiếu nhi Âu-Mỹ.

Tại hội thảo, các nhà văn, nhà thơ, tác giả Thành phố Hồ Chí Minh đã giao lưu với nhà văn Lưu Chấn Vân và trao đổi về các tác phẩm của ông được ra mắt tại Việt Nam.

Gửi bài tham luận đến hội thảo, nhà phê bình Hà Thanh Vân nhận xét: Cái bi trong văn chương Lưu Chấn Vân luôn song hành cùng cái hài. Ông không chọn giọng kể thương xót hay hô hào, mà để cho bi kịch tự bộc lộ qua những tình huống trào lộng. Trong tất cả những sự phi lý mà ông mô tả, Lưu Chấn Vân không bao giờ đánh mất niềm tin vào khả năng cảm thông của con người.

"Cái nhìn của ông tuy lạnh lùng, nhưng không tuyệt vọng; tiếng cười của ông tuy mỉa mai, nhưng vẫn ấm áp. Ở tầng nghĩa sâu hơn, văn chương Lưu Chấn Vân khẳng định rằng con người, dù bị mắc kẹt trong hệ thống, vẫn còn khả năng nói một câu thật lòng và chỉ cần một câu ấy, cuộc đời đã có ý nghĩa”, nhà phê bình Hà Thanh Vân viết.

Theo đánh giá của nhà thơ Lê Thiếu Nhơn, trong những tác giả văn chương Trung Quốc đương đại, có lẽ nhà văn Lưu Chấn Vân chỉ xếp sau trường hợp nhà văn Mạc Ngôn với hào quang Nobel văn học 2012 về sức ảnh hưởng đến độc giả Việt Nam.

“Sở dĩ tên tuổi Lưu Chấn Vân phổ cập rộng rãi ở Việt Nam hơn Thiết Ngưng, Dư Hoa, Diêm Liên Khoa, Đới Tư Kiệt hoặc Tàn Tuyết vì những tiểu thuyết của ông đã được chuyển ngữ như “Hoa vàng cố hương”, “Điện thoại di động”, “Một câu chọi vạn câu”… đề cập đời sống gần gũi cộng đồng Việt Nam. Nói vậy, không có nghĩa tác phẩm Lưu Chấn Vân thuộc dòng văn học bình dân, mà ông đã chọn những con người giới bình dân để khai thác sức mạnh tiềm ẩn trong mỗi số phận”, nhà thơ Lê Thiếu Nhơn cho biết.

Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn hy vọng sẽ có thêm nhiều tác phẩm của nhà văn Lưu Chấn Vân sẽ được dịch và in tại Việt Nam. Trong đó, đáng chờ đợi là tiểu thuyết “Tưởng niệm 1942” viết về nạn đói ở Hà Nam và tiểu thuyết “Những đứa trẻ của thời đại hóng chuyện” viết về tác động dân sinh của kỷ nguyên công nghệ số.

LINH BẢO