Vệt đất kỳ lạ trên sao Hỏa hé lộ manh mối về sự sống ngoài hành tinh

Theo Live Science, phát hiện này có thể mở ra hướng tiếp cận mới trong việc nghiên cứu lịch sử khí hậu của sao Hỏa và tìm kiếm dấu hiệu sự sống ngoài Trái Đất.

Nghiên cứu được công bố ngày 26.3 trên tạp chí khoa học Icarus, tập trung vào việc so sánh hình học của các mô hình địa hình trên sao Hỏa với những dạng tương tự trên Trái đất.

Sao Hỏa có các vệt đất hình dáng giống như sóng hoặc vệt chảy xuống dốc, hình thành ở vùng đất lạnh tương tự như Trái đất - Ảnh: NASA

Những mô hình đất kỳ lạ trên bề mặt sao Hỏa

Hình ảnh có độ phân giải cao do tàu Mars Reconnaissance Orbiter (NASA) chụp cho thấy các mẫu đất có hình dạng giống sóng, phân bố trên những sườn dốc tại các vùng vĩ độ cao trên sao Hỏa. Dạng địa hình này khiến các nhà khoa học liên tưởng đến hiện tượng trượt đất do đóng băng và tan băng theo mùa thường thấy ở các vùng núi lạnh như dãy Rocky (Mỹ), Bắc Cực hay các vùng núi cao ở châu Âu.

Theo nhóm nghiên cứu, trên Trái đất, các vệt đất trượt ở vùng lạnh hình thành khi lớp đất mặt đóng băng và sau đó tan chảy một phần, khiến trầm tích trượt xuống sườn dốc. Quá trình này tạo ra các mô hình dạng sóng dọc sườn đồi. Việc phát hiện những hiện tượng tương tự trên sao Hỏa khiến các nhà khoa học đặt câu hỏi liệu hành tinh này từng trải qua những chu kỳ khí hậu có sự đóng băng và tan băng tương tự như Trái đất.

Dẫn đầu nghiên cứu, JohnPaul Sleiman, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Rochester (Mỹ) cho biết: “Hiểu được cách các mô hình này hình thành sẽ giúp làm rõ lịch sử khí hậu của sao Hỏa, đặc biệt là khả năng xảy ra các chu kỳ đóng băng - tan băng trong quá khứ”.

Ông cho biết thêm phát hiện này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về môi trường của sao Hỏa mà còn cung cấp dữ liệu quan trọng để đánh giá tiềm năng sinh sống trên các hành tinh khác. Dù vậy, Sleiman cũng nhấn mạnh rằng cần thêm nghiên cứu để xác định liệu các vệt đất hình thành gần đây hay từ rất lâu trong quá khứ.

So sánh địa hình liên hành tinh

Dựa trên dữ liệu từ camera HiRISE - một thiết bị gắn trên tàu Mars Reconnaissance Orbiter, nhóm nghiên cứu đã phân tích kỹ các chi tiết hình thái của các vệt đất trên sao Hỏa. Kết quả cho thấy các mẫu địa hình này tuân theo các quy luật hình học cơ bản giống như những gì tìm thấy tại các vùng lạnh trên Trái đất.

Giáo sư Rachel Glade, đồng tác giả nghiên cứu, so sánh những mô hình này với hiện tượng dòng chảy chất lỏng trong đời sống thường ngày. “Chúng ta có thể xem các vệt đất này như những mô hình chuyển động chậm của hạt rắn, rất giống với cách mà sơn nhỏ giọt xuống tường”, bà Glade chia sẻ.

Một phát hiện đáng chú ý khác là các vệt đất trên sao Hỏa có kích thước lớn hơn đáng kể so với Trái đất, trung bình cao hơn gấp khoảng 2,6 lần. Giải thích cho điều này, các nhà khoa học cho rằng lực hấp dẫn thấp hơn trên sao Hỏa (chỉ bằng khoảng 38% Trái đất) cho phép các trầm tích tích tụ cao hơn trước khi trượt xuống sườn dốc.

Sự tương đồng về hình thái giữa các vệt đất ở vùng lạnh sao Hỏa và Trái đất khiến các nhà khoa học nghi ngờ rằng băng hoặc thậm chí nước lỏng có thể đã từng tồn tại trong quá trình hình thành các cấu trúc này. Tuy nhiên, hiện chưa có bằng chứng xác thực cho sự hiện diện của nước lỏng từ dữ liệu vệ tinh.

Các nhà nghiên cứu đề xuất thực hiện thêm các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm để xác định xem liệu cần cả băng và nước lỏng hay chỉ một trong hai yếu tố là đủ để tạo ra những mô hình địa hình dạng sóng như đã quan sát thấy. Việc tái tạo các điều kiện này trong môi trường mô phỏng có thể giúp giải mã nguồn gốc của những vệt đất địa chất sao Hỏa.

Ngoài ra, việc nghiên cứu các dạng địa hình này cũng giúp xác định các vị trí tiềm năng cho các sứ mệnh thăm dò trong tương lai. Nếu các khu vực có vệt đất liên quan đến băng, chúng có thể là mục tiêu ưu tiên để tìm kiếm dấu hiệu của sự sống cổ xưa hoặc điều kiện thích hợp cho sự sống tồn tại.

Khí hậu sao Hỏa từng biến đổi mạnh?

Trong các thập kỷ qua, dữ liệu từ tàu thăm dò và vệ tinh đã chỉ ra rằng khí hậu sao Hỏa có thể đã thay đổi đáng kể trong hàng triệu năm qua. Nhiều dấu vết địa chất như lòng sông khô, thung lũng và thềm băng ngầm củng cố giả thuyết rằng hành tinh này từng có môi trường ẩm ướt và có thể hỗ trợ sự sống vi sinh vật.

Những mô hình địa hình vừa được xác định là một phần bổ sung quan trọng cho bức tranh đó. Chúng không chỉ cung cấp bằng chứng về hoạt động băng giá trong quá khứ, mà còn góp phần vào việc hiểu rõ hơn về sự vận động của lớp vỏ sao Hỏa dưới tác động của yếu tố khí hậu.

Dù các vệt đất trên sao Hỏa có thể không phải là bằng chứng trực tiếp của sự sống, nhưng chúng là một chỉ dấu mạnh mẽ cho thấy bề mặt hành tinh từng có sự tương tác phức tạp giữa băng, nhiệt độ và địa hình. Khả năng xác định chính xác cơ chế hình thành các cấu trúc này sẽ đóng vai trò quan trọng trong các sứ mệnh nghiên cứu hành tinh đỏ trong tương lai.

NASA, ESA và nhiều cơ quan không gian quốc tế hiện đều có kế hoạch gửi thêm tàu thăm dò hoặc các sứ mệnh robot lên sao Hỏa trong những năm tới. Dữ liệu thu thập từ các sứ mệnh đó, kết hợp với các mô hình như nghiên cứu của nhóm Sleiman, có thể giúp trả lời một trong những câu hỏi lớn nhất của nhân loại về việc sao Hỏa từng hoặc có thể duy trì sự sống.

Hoàng Vũ