'Vết xước' tâm hồn trẻ khi lớn lên trong gia đình ly hôn

Mới đây, Phó nghiên cứu viên Tống Ánh Tuyền (Đại học Bắc Kinh) và Giáo sư Giang Phàm (Học viện Y học, Đại học Giao thông Thượng Hải) đã công bố một nghiên cứu trên tạp chí BMJ Paediatrics Open, chỉ ra rằng trẻ mẫu giáo trong các gia đình ly hôn có sự chậm phát triển rõ rệt về mặt tâm lý xã hội và thể chất so với trẻ em trong gia đình đầy đủ.

Nghiên cứu dựa trên dữ liệu từ cuộc khảo sát phát triển trẻ em toàn quốc năm 2017–2018. Với phương pháp lấy mẫu ngẫu nhiên phân tầng, nhóm nghiên cứu đã thu thập được 62.889 mẫu hợp lệ từ trẻ mẫu giáo 36 – 59 tháng tuổi tại các tỉnh, thành phố có mức độ phát triển kinh tế khác nhau như Thượng Hải, Chiết Giang, Vân Nam và Cam Túc.

Dựa trên hệ thống đánh giá chỉ số năng lực sớm (eHCI), nghiên cứu phân tích 9 lĩnh vực phát triển cốt lõi bao gồm: giao tiếp ngôn ngữ, nhận thức, kỹ năng toán học, đọc viết, nhận thức văn hóa, cảm xúc xã hội, phẩm chất ý chí và sức khỏe thể chất.

Kết quả cho thấy, tổng điểm chỉ số năng lực sớm của trẻ trong các gia đình ly hôn thấp hơn đáng kể so với trẻ trong các gia đình đầy đủ, đặc biệt là ở các khía cạnh: sức khỏe thể chất, khả năng đọc, kỹ năng xã hội, cảm xúc và hành vi.

Ảnh minh họa

Tác động toàn diện đến trẻ em khi bố mẹ ly hôn

Ông Dương Kiện – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Trẻ em, Đại học Vũ Hán nhận định rằng các kết luận trong nghiên cứu trên phù hợp với nhiều nghiên cứu trước đó, khẳng định ly hôn có ảnh hưởng sâu sắc đến trẻ nhỏ.

Tâm lý: Việc cha mẹ ly hôn có thể khiến trẻ mất đi điểm tựa tinh thần, từ đó sinh ra cảm giác tự ti, lo lắng và bất an. Nếu không được giải tỏa kịp thời, những cảm xúc tiêu cực này có thể phát triển thành rối loạn tâm lý.

Thể chất: Môi trường sống thiếu ổn định và sự thiếu hụt trong việc chăm sóc từ một bên cha hoặc mẹ có thể ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng và phát triển thể chất của trẻ.

Hành vi: Áp lực tâm lý do ly hôn gây ra có thể dẫn đến các hành vi chống đối, thách thức quyền uy hoặc biểu hiện khó hòa nhập trong các mối quan hệ xã hội.

Khả năng học tập: Trẻ phải chịu nhiều áp lực từ gia đình có nguy cơ giảm khả năng tập trung và mất động lực trong học tập.

Không chỉ ly hôn, xung đột gia đình cũng gây tổn thương sâu sắc

Dù ly hôn gây ra nhiều hệ lụy, ông Dương Kiện nhấn mạnh rằng, nếu gia đình duy trì tình trạng “đầy đủ” nhưng cha mẹ thường xuyên cãi vã, trẻ cũng phải đối mặt với những tổn thương không kém.

Môi trường đầy xung đột dễ khiến trẻ hình thành tính cách rụt rè, tự ti hoặc ngược lại là nổi loạn, hung hăng. Trẻ cũng có thể phát triển tâm lý bất an, lo sợ mất đi sự yêu thương từ cha mẹ, dẫn đến thiếu tự tin khám phá thế giới.

Thậm chí, việc thường xuyên chứng kiến cha mẹ tranh cãi có thể khiến trẻ hình thành thói quen giải quyết xung đột bằng bạo lực, gây ảnh hưởng tiêu cực đến kỹ năng giao tiếp và xây dựng mối quan hệ xã hội sau này.

Vì vậy, với trẻ nhỏ, đặc biệt là trong độ tuổi mẫu giáo, cha mẹ chính là thế giới của các em. Việc duy trì hôn nhân vì con cái chỉ thực sự có ý nghĩa nếu cả hai cha mẹ có thể giữ được môi trường tình cảm ổn định, hạn chế xung đột trước mặt con.

Khuyến nghị dành cho các bậc phụ huynh khi đối mặt với ly hôn

Để giảm thiểu tác động tiêu cực đối với trẻ trongquá trình ly hôn, ông Dương Kiện đưa ra bốn khuyến nghị thiết thực:

Tránh gieo rắc thù hận: Dù có mâu thuẫn đến đâu, cha mẹ không nên để cảm xúc tiêu cực chi phối cách nuôi dạy con. Đừng để con phải sống trong sự oán hận hoặc bị buộc phải chọn phe.

Tạo điều kiện cho vợ/chồng cũ được gặp con: Hãy tôn trọng quyền thăm nom của cha hoặc mẹ không trực tiếp nuôi dưỡng. Việc duy trì kết nối tình cảm là yếu tố then chốt giúp trẻ ổn định tâm lý.

Giải thích lý do ly hôn phù hợp với nhận thức của trẻ: Trẻ cần được nghe một lời giải thích nhẹ nhàng và rõ ràng, chẳng hạn như: “Bố mẹ ly hôn không phải do lỗi của con. Dù không còn sống cùng nhau, tình yêu của bố mẹ dành cho con vẫn nguyên vẹn”.

Thận trọng khi tái hôn: Nếu xây dựng gia đình mới, cha mẹ nên ưu tiên người bạn đời có khả năng thấu hiểu, yêu thương và sẵn sàng cùng nuôi dạy con cái. Một người bạn đời có trách nhiệm sẽ giúp trẻ cảm thấy được yêu thương và an toàn hơn.

T. Linh