Vì đâu lưỡng đảng Mỹ 'sứt đầu mẻ trán' để bầu Thẩm phán tối cao mới?

Mọi chuyện bắt đầu khi ngày 18/9, nữ Thẩm phán Tòa án tối cao Mỹ Ruth Bader Ginsburg qua đời ở tuổi 87 tại nhà riêng ở thủ đô Washington, D.C do căn bệnh ung thư tuyến tụy đã di căn. Song điều được chính giới Washington đặc biệt quan tâm là người sẽ thay thế vị trí của bà thời gian tới, bởi nó có thể ảnh hưởng tới cục diện cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới. Tại sao lại như vậy?

Trước hết, quá trình bổ nhiệm thẩm phán Tòa án tối cao Mỹ quy định ứng cử viên do Tổng thống đương nhiệm đề cử sẽ tiến hành điều trần công khai trước Ủy ban Tư pháp Thượng viện (SJC). Tiếp nhận báo cáo của SJC, Thượng viện sẽ tiến hành bỏ phiếu lần cuối: Nếu đủ đa số, ứng cử viên sẽ trở thành Thẩm phán Tòa án tối cao.

Như vậy, có thể thấy quy trình bầu Thẩm phán Tòa án tối cao phụ thuộc nhiều vào Tổng thống và Thượng viện, nơi mà đảng Cộng hòa đang chiếm ưu thế rõ rệt. Ngày 22/9, Thượng Nghị sĩ bang Utah, Mitt Romney, nhân vật có ảnh hưởng chính trị lớn trong đảng Cộng hòa và thường xung đột quan điểm với Tổng thống Donald Trump, cũng lên tiếng xác nhận sẽ ủng hộ ứng cử viên ông chủ Nhà Trắng đề cử thay thế cố Thẩm phán Tòa án tối cao Ruth Bader Ginsburg, qua đó nâng số nghị sỹ đảng Cộng hòa ủng hộ lên 51, vừa đủ đa số để chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu tại Thượng viện.

Như vậy, có thể thấy quy trình bầu Thẩm phán Tòa án tối cao phụ thuộc nhiều vào Tổng thống và Thượng viện, nơi mà đảng Cộng hòa đang chiếm ưu thế rõ rệt.

Hiện tại, ứng cử viên hàng đầu được cho là Thẩm phán Amy Coney Barrett, người từng làm thư ký cho Thẩm phán Tòa án tối cao theo khuynh hướng bảo thủ Antonin Scalia. Được đánh giá là người có lập luận pháp lý sắc bén, song bà Barrett có ít kinh nghiệm chủ tọa khi mới được ông Trump bổ nhiệm làm Thẩm phán Tòa án phúc thẩm liên bang ở Chicago năm 2017. Bà nhiều lần bày tỏ quan điểm ủng hộ quyền sử dụng súng, phản đối người di cư và phụ nữ phá thai, chống lại đạo luật cải cách y tế “Obamacare”. Do đó, bà Barrett được cho là nhân vật cần thiết để đảng Cộng hòa củng cố xu hướng khuynh hữu trong nhóm chín người, giành lợi thế trong các vụ án đưa ra trước Tòa án tối cao, đặc biệt là liên quan đến Hiến pháp.

Thẩm phán Amy Coney Barrett, ứng cử viên hàng đầu cho vị trí Thẩm phán Tòa án tối cao vừa bị bỏ trống. (Nguồn: AP)

Quan trọng hơn, nếu đề cử của ông Trump được thông qua, nó sẽ tác động tích cực tới di sản của ông khi trước đó, ông cũng bổ nhiệm thành công Thẩm phán Tòa án tối cao Brett Kavanaugh. Đây là điều ông có thể tận dụng trong chiến dịch tranh cử, khi so sánh với người tiền nhiệm Barack Obama, người đã không thể bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án tối cao bởi lực cản từ Thượng viện do đảng Cộng hòa nắm đa số.

Tất nhiên, đảng Cộng hòa không vì thế mà nao lòng, khi dốc toàn lực ngăn không cho ông Trump tiến hành bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án tối cao. Ngày 20/9, ứng cử viên Tổng thống đảng Dân chủ, cựu Phó Tổng thống Joe Biden đã mô tả nước đi gấp rút của ông Trump là “lạm dụng quyền lực và hiến pháp”, cố “nhồi” lựa chọn của mình ở Tòa án tối cao giữa bối cảnh vận động tranh cử căng thẳng và kêu gọi cử tri có hành động đúng đắn.

Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi cũng cho rằng mục tiêu chính của đảng là “bảo vệ sự chính trực của cuộc bầu cử, như chúng tôi bảo vệ người dân khỏi SARS-CoV-2”, cam kết sẽ “dùng mọi mũi tên trong ống” khi cần thiết, ngay cả khi đó là tiến hành xem xét luận tội một lần nữa.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy những gì đảng Dân chủ có thể làm trong trường hợp này là không nhiều, song không loại trừ khả năng đảng này có thể tiến hành “trả đũa” chính quyền của Tổng thống Donald Trump trong tương lai. Cũng vì thế, chính trường Mỹ trước bầu cử sẽ còn ẩn chứa nhiều biến động khó lường.