Vì sao Bộ trưởng Dầu mỏ Nam Sudan bị bắt

Ông Puot Kang Chol, Bộ trường Dầu mỏ Nam Sudan bị lực lượng đối lập bắt giữ ngày 5/3. Ảnh BBC

Theo AFP, sự việc diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa hai phe đối lập, đe dọa thỏa thuận hòa bình vốn đã rất mong manh của đất nước này.

Nội chiến triền miên

Thỏa thuận chia sẻ quyền lực được ký kết vào năm 2018 nhằm chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài từ năm 2013 đến 2018, khiến gần 400.000 người thiệt mạng và 4 triệu người phải di tản. Tuy nhiên, nhiều điều khoản quan trọng của thỏa thuận vẫn chưa được thực hiện đầy đủ.

Trong những tuần gần đây, tình hình căng thẳng đặc biệt gia tăng tại bang Thượng Nile (phía đông bắc). Quân đội Nam Sudan cáo buộc một nhóm vũ trang liên kết với Phó Tổng thống Machar đã tấn công lực lượng của họ. Nhiều tổ chức lo ngại rằng điều này có thể dẫn đến sự bùng phát của "bạo lực trên diện rộng".

Hai nhân vật cấp cao bị bắt giữ

"Lúc 2 giờ sáng ngày 5/3, ông Puot Kang Chol, cùng một số thành viên gia đình và đội vệ sĩ, đã bị bắt tại tư dinh ở thủ đô Juba", ông Sirir Gabriel Yiei Ruot viết trên Facebook, đồng thời cáo buộc lực lượng trung thành với Tổng thống Kiir đứng sau vụ việc. "Không có bất kỳ lời giải thích hay cơ sở pháp lý nào cho vụ bắt giữ này", ông nhấn mạnh.

Bạo lực trên diện rộng

Trước đó, vào thứ Ba, Tướng Gabriel Duop Lam - một đồng minh khác của ông Machar và hiện giữ chức Phó Tổng tham mưu trưởng quân đội chính quy Nam Sudan (SSPDF) - cũng bị bắt giữ bởi chính Tổng tham mưu trưởng quân đội, theo thông tin từ đảng SPLM-IO của Phó Tổng thống. "Hành động này đặt toàn bộ thỏa thuận hòa bình vào tình thế nguy hiểm", phát ngôn viên của SPLM-IO, ông Pal Mai Deng tuyên bố trong một thông cáo.

Theo cùng nguồn tin, lực lượng SSPDF trung thành với Tổng thống đã bao vây nhà riêng của Phó Tổng thống Machar. Tuy nhiên, chưa rõ liệu ông Machar có mặt tại đó hay không. "Những hành động này làm suy giảm lòng tin giữa các bên và phá hoại những nỗ lực xoa dịu tình hình bạo lực hiện đang bùng phát tại hạt Nasir, bang Thượng Nile", tuyên bố của SPLM-IO nhấn mạnh, đồng thời kêu gọi "tất cả các bên bảo trợ thỏa thuận hòa bình và các đối tác vào cuộc để ngăn chặn sự tái diễn của bạo lực trên quy mô lớn".

Nguy cơ bùng nổ xung đột vũ trang

Vào giữa tháng Hai, giao tranh đã nổ ra giữa quân đội chính phủ và "các nhóm thanh niên có vũ trang" tại quận Nasir, gần biên giới Sudan. Theo Phái bộ Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan (Minuss), vụ đụng độ khiến dân thường thiệt mạng và một lính gìn giữ hòa bình bị thương.

Tổ chức Nhân quyền Human Rights Watch (HRW) nhận định quân đội Nam Sudan đã tham gia vào một cuộc xung đột kéo dài với SPLA-IO tại khu vực này.

Trong khi đó, quân đội chính phủ cáo buộc SPLA-IO hợp tác với một nhóm vũ trang có tên "Quân đội Trắng" để tiến hành các cuộc tấn công chống lại họ tại bang Thượng Nile.

Cảnh báo về làn sóng bạo lực mới

Cuối tháng Hai, nhiều tổ chức quốc tế và phi chính phủ đã bày tỏ lo ngại về nguy cơ bạo lực lan rộng tại khu vực phía bắc Nam Sudan, kêu gọi các bên giảm căng thẳng.

Hôm thứ Tư, tổ chức khu vực IGAD (Cơ quan Liên Chính phủ về Phát triển) ra tuyên bố bày tỏ "mối quan ngại sâu sắc" trước tình hình bạo lực tại quận Nasir.

"Giao tranh hiện tại đe dọa phá hủy những thành quả đạt được trong quá trình thực thi thỏa thuận hòa bình và làm trầm trọng thêm tình hình nhân đạo vốn đã nghiêm trọng tại khu vực này", thông cáo của IGAD nêu rõ.

Nam Sudan đối mặt với bất ổn kéo dài

Kể từ khi giành độc lập vào năm 2011, quốc gia trẻ nhất thế giới này, dù giàu tài nguyên dầu mỏ nhưng vẫn cực kỳ nghèo đói, liên tục bị cuốn vào vòng xoáy bạo lực với những cuộc xung đột sắc tộc kéo dài.

Thỏa thuận hòa bình năm 2018 đề ra các mục tiêu như soạn thảo hiến pháp, tổ chức bầu cử (đã nhiều lần bị hoãn) và thành lập một quân đội "thống nhất" nhằm hợp nhất các lực lượng từng đối đầu trong nội chiến.

Hôm thứ Hai, Tổng thống Kiir đã triệu tập cuộc họp với các bộ trưởng trong chính phủ đoàn kết, bao gồm Phó Tổng thống Machar và Bộ trưởng Chol, để thảo luận về tình hình bạo lực đang diễn ra.

Nh.Thạch

AFP