Vì sao công nghệ tiên tiến nhất cũng khó dự báo được mưa lớn?
Mưa bão cực đoan là điều rất khó dự báo. Trung Quốc là nước có trình độ trang thiết bị kỹ thuật về khí tượng thủy văn được cho là hàng đầu, với hệ thống trạm quan trắc phủ kín song cũng không thể dự báo.
Vì sao khó dự báo sớm mưa lớn?
Mưa lớn kéo dài do ảnh hưởng của bão Wutip (bão số 1) và gió mùa đã gây ra tình trạng ngập lụt nghiêm trọng tại huyện Hoài Tập, thành phố Triệu Khánh, tỉnh Quảng Đông, miền Nam Trung Quốc, buộc 70.000 người phải sơ tán khẩn cấp và ảnh hưởng đến hơn 180.000 người.
Đến ngày 18/6, lượng mưa lớn liên tục đã ảnh hưởng đến khoảng 300.000 cư dân của huyện Hoài Tế, thành phố Triệu Khánh, tỉnh Quảng Đông, miền nam Trung Quốc, khiến khoảng 70.000 người phải di dời đến những khu vực an toàn hơn.
Mưa lũ kỷ lục xuất hiện ở nhiều nơi.
Những trận mưa như trút nước, do Bão Wutip, cơn bão đầu tiên trong năm, cùng với rãnh trên cao và mưa gió mùa, đã tấn công khu vực này kể từ ngày 14/6. Vào lúc 7:05 sáng 18/6, mực nước tại một trạm thủy văn Hoài Cát trên một con sông đã đạt 55,22m, vượt mức cảnh báo là 5,22m. 19 thị trấn của Hoài Tập đã bị ảnh hưởng khiến đê điều, đường sá và đất canh tác bị thiệt hại nghiêm trọng. Tổng cộng có 15 người bị thương, mặc dù không ai trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.
Theo đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, mưa bão cực đoan là điều rất khó dự báo. Trung Quốc là nước có trình độ trang thiết bị kỹ thuật về khí tượng thủy văn được cho là hàng đầu, với hệ thống trạm quan trắc phủ kín song cũng không thể dự báo được mưa lớn cực đoan.
Vào năm 2018, Tổng cục Khí tượng Trung Quốc trong cuộc họp song phương với Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia có báo cáo về hạ tầng kỹ thuật của trung tâm. Theo đó, có 200 radar doppler với hơn 100.000 trạm quan trắc trong khi đó ở Việt Nam chỉ có 7 rada, đến nay đã nâng lên 10 rada.
Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia cho biết, một cơn dông gây ra một trận mưa cả trăm mm, nhưng cũng có những cơn dông chỉ gây ra sấm chớp và không mưa giọt nào mà chúng ta hay gọi là dông khan. Do đó, việc dự báo có hay không có dông thì đã dự báo tốt, nhưng việc dự báo cụ thể dông gây ra mưa chính xác bao nhiêu mm, ở đâu và khi nào là một bài toán rất khó đối với khoa học hiện nay.
Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia cho biết thêm, hiện nay, công nghệ dự báo cực ngắn của Việt Nam và trên thế giới dựa vào radar cho phép dự báo trước dự hình thành, dịch chuyển và phát triển của các ổ mây dông từ 30 phút đến 3 tiếng.
Nguyên nhân mưa lũ cực đoan khắp nơi
Ông Mai Văn Khiêm cho biết, các báo cáo nghiên cứu của quốc tế hiện nay và Tổ chức Khí tượng thế giới đang suy đoán, đánh giá nguyên nhân chính của hiện tượng thiên tai xảy ra ngày càng cực đoan, bất thường là do tác động của biến đổi khí hậu.
"Lý do là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nhiệt độ khí quyển ngày càng nóng lên và dẫn đến thay đổi các hệ thống hoàn lưu khí quyển ở các quy mô không gian khác nhau khiến tính bất ổn định của khí quyển tăng lên", ông Khiêm phân tích.
Ông Khiêm dẫn lại nghiên cứu báo cáo của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu đã đánh giá rằng khi nhiệt độ tăng lên 1 độ C thì hàm lượng hơi nước được tích trữ trong khí quyển cũng nhiều hơn. "Đây là điều kiện bất lợi làm cho khả năng xuất hiện các trận mưa dông, mưa lớn cũng trở nên nhiều hơn và bất thường hơn so với trước đây" - ông Khiêm nhận định.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp, các dự báo dài hạn về cơ bản đúng, nhưng trong ngắn hạn và cục bộ địa phương vẫn thể hiện tính bất thường, khó dự báo. Điển hình là trận mưa lớn ở Hà Tĩnh vừa qua, trước đó là mưa lớn tại TP.HCM.
"Năm nay lượng mưa không quá nhiều, nhưng đáng quan ngại là mưa cực đoan cục bộ. Đây là điểm quan trọng cần lưu ý và thời gian tới, các cơ quan khí tượng thủy văn, thủy lợi, quản lý đê điều và phòng chống thiên tai cần phối hợp chặt chẽ để kịp thời tham mưu cho công tác chỉ đạo, điều hành để giảm thiểu tối đa thiệt hại. Trước mắt là ứng phó với các đợt mưa lớn sắp diễn ra và lâu dài là đảm bảo vận hành hồ chứa an toàn cho vùng hạ du" - ông Hiệp nhấn mạnh.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp đề nghị Cục Khí tượng thủy văn cập nhật các bản tin theo đúng quy định, cố gắng có những bản tin dự báo ở độ chính xác cao trước 3-6 tiếng. Đây là yếu tố quan trọng nhằm giảm thiệt hại trước những đợt mưa bất thường.
Theo cơ quan khí tượng, trong các tháng mùa mưa bão, lượng mưa tại Bắc Bộ có xu hướng cao hơn trung bình nhiều năm từ tháng 7-9/2022. Từ khoảng tháng 10-11/2022, khu vực ven biển Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ có xu hướng gia tăng lượng mưa. Cảnh báo nguy cơ xảy ra mưa, lũ dồn dập tại các tỉnh miền Trung trong tháng 10-11/2022. Ngoài ra, cần đề phòng các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như dông, lốc, mưa đá trên phạm vi toàn quốc.
