Vì sao đại đế Alexander thích dẫn quân bằng đường sa mạc?
Nếu Hoàng đế có thể dẫn quân từ Ấn Độ trở về qua sa mạc Gedrosia, nó sẽ đem lại vinh quang muôn đời. Đối với ngài, chỉ lý do đó thôi cũng đã đủ rồi.
Những cơn mưa gió mùa đã bắt đầu quay trở lại Ấn Độ. Craterus vừa rời đi cùng nhiều binh sĩ Macedonia lớn tuổi và voi chiến để quay trở lại Persepolis theo con đường phía Bắc. Giờ đây, sau mười năm ở đất Á châu, chính bản thân Hoàng đế cũng nóng lòng bắt đầu hành trình trở về Ba Tư, thế nhưng hạm đội của Nearchus lại không thể rời bến Patala bên sông Ấn để bắt đầu chuyến đi dài quay lại Lưỡng Hà cho đến khi gió đổi chiều.
Nhà vua không còn đủ kiên nhẫn nên đã từ biệt Nearchus sau khi để lại cho ông những chỉ dẫn chi tiết về bờ biển phía Bắc của đại dương và cách tìm các điểm hẹn dọc bờ biển, nơi bộ binh của ngài sẽ đào các giếng nước ngọt cho hạm đội đồng thời bộ binh cũng có thể lấy được nguồn lương thực trên các con tàu. Đây sẽ là một hành trình phối hợp thủy - bộ, trong đó cả hai đều phụ thuộc mật thiết vào nhau để cùng sinh tồn.
Vua Alexander biết rõ hành trình qua sa mạc Gedrosia phía trước sẽ vô cùng khó khăn đối với các binh sĩ, song ngài vẫn quyết tâm dẫn họ qua vùng đất hoang vắng bậc nhất trên trái đất. Một số học giả, cả cổ đại lẫn hiện đại đều cho rằng Hoàng đế muốn trừng phạt họ vì đã gây sức ép khiến ngài phải quay về sau cuộc chinh phạt ở thung lũng sông Hằng.
Ảnh minh họa chiến dịch hành quân qua sa mạc. Ảnh: History Skills.
Theo những lý luận này, Vua Alexander đã cố tình tìm cách giết chết quân lính ở nơi hoang dã mà họ sắp đi tới. Nhưng đây chắc chắn không phải là ý định của nhà Vua. Hoàng đế có thể hẹp hòi và mang tư thù nhưng thật là vô lý khi nói rằng ngài muốn tiêu diệt chính lực lượng đóng vai trò chủ chốt tạo ra quyền lực cho ngài trên đế chế này. Câu trả lời cho bí ẩn nơi sa mạc Gedrosia được nhà sử học Arrian tuyên bố rõ ràng và hoàn toàn nhất quán với những gì chúng ta biết về Vua Alexander trong suốt những chương về cuộc đời ngài.
Trước hết, một điều rất thực tế là Hoàng đế muốn giữ mối liên lạc chặt chẽ với hạm đội của Nearchus khi nó di chuyển đến phía Tây qua Ấn Độ Dương. Việc khám phá đường bờ biển và mở đường giao thương giữa Ấn Độ và Ba Tư là một phần quan trọng trong các dự định sắp tới của Hoàng đế.
Thứ đến, nhưng có lẽ là quan trọng hơn, nhà vua muốn dẫn quân qua sa mạc Gedrosia bởi chưa có nhà cầm quân nào từng làm việc này trước đó. Có những câu chuyện kể rằng Nữ hoàng Semiramis của Babylon đã dẫn một đội quân từ Ấn Độ trở về bằng đường này nhưng chỉ còn hai mươi binh sĩ sống sót sau hành trình ấy.
Cyrus Đại đế được cho là đã cố gắng vượt qua sa mạc này và chỉ còn lại bảy người sống sót để kể lại chuyến đi ấy. Độ xác thực về mặt lịch sử của những câu chuyện này còn nhiều điểm đáng nghi ngại, song chúng lại gợi lên những thử thách chân thực trong trí tưởng tượng của Vua Alexander. Nếu Hoàng đế có thể dẫn quân từ Ấn Độ trở về qua sa mạc Gedrosia, nó sẽ đem lại vinh quang muôn đời. Đối với ngài, chỉ lý do đó thôi cũng đã đủ rồi.
Cuối hè, hơn năm mươi nghìn quân Macedonia cùng quân đồng minh đã rời sông Ấn, theo sau họ là một đoàn đông những người bám đuôi, hầu hết là phụ nữ và trẻ em. Quân đội đi đâu, họ sẽ đi đó. Địa hình và khí hậu lúc đầu đều thuận lợi để đi dọc bờ biển về phía Tây qua các dãy núi thấp đến lãnh thổ của người Arabitae. Vua Alexander đã cử người đào giếng nước bên bờ biển cho hạm đội và dành thời gian phát động hàng loạt các cuộc tấn công người bản địa trong vùng chưa quy phục ngài.
Sau hai tuần, họ đến một thung lũng có nguồn nước dồi dào gần bờ, đồng thời là nơi cư ngụ của người Oreitae. Họ đã bỏ trốn khi nhà vua đến. Ngôi làng lớn nhất trong vùng là Rhambacia, một nơi đầy tiềm năng cho việc xây dựng trung tâm giao thương và thuộc địa, vậy nên Vua Alexander đã lệnh cho Hephaestion ở lại xây dựng một thành quốc Alexandria - thành phố cuối cùng mang tên Hoàng đế mà ngài cho dựng lên ở phương Đông.
Nhà vua đã phát hiện ra rằng người dân đang lẩn trốn trên các ngọn núi phía Tây để chờ thời cơ tấn công quân Macedonia. Nhưng khi ngài đem theo một đội quân nhỏ lên núi tìm kiếm, họ ngay lập tức rời nơi ẩn náu và cử những người đứng đầu thay mặt họ đến trước mặt ngài mà xin hàng.
Hoàng đế chấp thuận và đảm bảo rằng họ sẽ được sống trong hòa bình ngay trên đất của họ dưới quyền tổng trấn Macedonia. Ngài cũng cử chiến hữu Leonnatus ở lại để chờ hạm đội và quét sạch quân phản loạn còn lại trong khu vực. Hephaestion đã bắt kịp Hoàng đế đúng lúc ngài cùng đội quân của mình rời thung lũng Oreitae ôn hòa và bắt đầu tiến về phía Tây vào sa mạc.
