Vì sao EU muốn 'nhập cuộc sâu' trong mặt trận chống Trung Quốc ở Ấn Độ - Thái Bình Dương?

Những quyết định chưa từng có tiền lệ

Nhằm thể hiện sự chuyển hướng quyền lực sang châu Á, Liên minh châu Âu (EU) đã công bố Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của mình vào tháng này. Đây là một tuyên bố chưa từng có tiền lệ, hứa hẹn sẽ đặt EU vào những tình thế đối đầu với Trung Quốc.

Các sĩ quan trên tàu chỉ huy và đổ bộ đa năng Tonnerre của Hải quân Pháp chuẩn bị cập cảng Cochin ở Kochi, Ấn Độ ngày 30/3/2021. Ảnh: AFP

Tài liệu dài 10 trang trên có tên chính thức là "Chiến lược hợp tác của EU ở Ấn Độ - Thái Bình Dương”, bao gồm một loạt khía cạnh hợp tác song phương rộng rãi với các đối tác khu vực từ thương mại, đầu tư, biến đổi khí hậu cho tới đối phó với đại dịch Covid-19, chủ nghĩa khủng bố xuyên quốc gia và việc lan truyền những thông tin sai lệch.

Mặc dù có một cái tên rất chung chung và gần như "vô thưởng, vô phạt" nhưng thời điểm và ngôn từ được sử dụng trong tài liệu này lại cho thấy, mối lo ngại ngày càng gia tăng về ảnh hưởng địa chính trị của Trung Quốc đã trở thành trung tâm trong sự điều chỉnh chiến lược mới của EU.

Điều đáng nói là chiến lược trên được công bố chỉ vài tuần sau khi EU áp một loạt lệnh trừng phạt chưa từng có với Trung Quốc vế vấn đề Tân Cương.

Bản thân việc EU lựa chọn cụm từ "Ấn Độ - Thái Bình Dương", một cụm từ mang ý nghĩa địa chính trị từng được cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe sử dụng phổ biến và xuất hiện thường xuyên trong những tài liệu chiến lược chống Trung Quốc của chính quyền cựu Tổng thống Trump, thay vì cụm từ "châu Á - Thái Bình Dương" đã nói lên tất cả.

Về mặt lịch sử, trọng tâm địa chính trị của EU tập trung ở những khu vực láng giềng, chẳng hạn như khu vực Đông Âu hay Địa Trung Hải, hoặc mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương với Mỹ.

EU chủ yếu nhìn nhận Trung Quốc nói riêng và châu Á nói chung qua lăng kính của thương mại và đầu tư. Trên thực tế, một số nước châu Âu xuất khẩu những công nghệ lưỡng dụng quan trọng (dual-use technology - công nghệ có thể được sử dụng cho cả mục đích hòa bình và quân sự - ND), vốn giúp những nước khác, trong đó có Trung Quốc nâng cấp tàu ngầm lớp Type 039.

Đặc biệt, Đức - đầu tàu kinh tế khu vực, đã khuyến khích sự hợp tác mang tính xây dựng với Trung Quốc qua cái gọi là chính sách "thay đổi qua thương mại". Chiến lược tập trung vào kinh tế này đã thúc đẩy thỏa thuận đầu tư EU - Trung Quốc được ký kết vào năm ngoái khi quốc gia châu Á này trở thành đối tác thương mại lớn nhất của EU.

Tuy nhiên, tăng cường sự phụ thuộc về kinh tế không tạo ra sự hòa bình địa chính trị như cộng đồng doanh nghiệp Trung Quốc và Đức kỳ vọng. Trong những năm gần đây, quan hệ song phương này ngày càng gia tăng bất đồng về một loạt vấn đề từ nhân quyền, thương mại cho tới an ninh hàng hải.

Năm 2019, EU đã công khai gọi Trung Quốc là "kẻ thù mang tính hệ thống". Trong một cuộc trao đổi chiến lược được dư luận quan tâm nhằm đưa ra 10 khuyến nghị của khối này để đối phó với Trung Quốc đang trỗi dậy, EU đã gọi Bắc Kinh là "đối thủ cạnh tranh kinh tế theo đuổi sự lãnh đạo toàn cầu và là kẻ thù hệ thống thúc đẩy các mô hình quản trị thay thế".

Trong một sự dịch chuyển dễ thấy so với chính sách ngoại giao thiên về thương mại trước đó, Ủy ban châu Âu đã chỉ trích một số quốc gia thành viên, trong đó có Italy vì đã ủng hộ Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) gây tranh cãi của Trung Quốc. Dự án này bị chỉ trích vì chính sách ngoại giao "bẫy nợ" và không tuân thủ đầy đủ những tiêu chuẩn quản trị phù hợp trong quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng.

"Việc dịch chuyển về sự cân bằng giữa thách thức và cơ hội mà Trung Quốc tạo ra ngày càng được xem trọng ở châu Âu. Trong thập kỷ qua, quyền lực kinh tế và ảnh hưởng chính trị của Trung Quốc đã gia tăng ở quy mô và tốc độ chưa từng có, phản ánh những tham vọng của nước này nhằm trở thành quốc gia lãnh đạo toàn cầu", thông báo của EU cho hay.

Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của EU vào tháng này đã khẳng định châu Âu quyết tâm tăng cường ảnh hưởng trong khu vực. Được cả 27 ngoại trưởng các nước thành viên EU thông qua, tài liệu chính sách của Hội đồng EU đã phản ánh "sự công nhận tầm quan trọng ngày càng gia tăng của khu vực này và cam kết của EU nhằm thúc đẩy vai trò của mình trong việc hợp tác với các đối tác ở đây".

Ấn Độ - Thái Bình Dương, khu vực tăng trưởng nhanh nhất thế giới, chiếm một nửa dân số thế giới và khoảng 40% GDP toàn cầu. Tuy nhiên, những hành động ngày càng quyết đoán của Trung Quốc mới là động lực chính đằng sau sự xoay trục của châu Âu.

Châu Âu không còn muốn đứng ngoài cuộc chơi ở Ấn Độ - Thái Bình Dương

Thomas Gnocchi, người đứng đầu Văn phòng EU ở đặc khu Hong Kong và Macau của Trung Quốc đã nhấn mạnh tầm quan trọng của chiến lược này và thể hiện sự bất đồng với Trung Quốc về một loạt vấn đề quan trọng.

Cuối tuần trước, EU đã chỉ trích những động thái của Trung Quốc ở bãi Ba Đầu (thuộc cụm Sinh Tồn ở quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam - ND) khi nước này đưa hàng trăm tàu được cho là của lực lượng dân quân hàng hải tập trung tại khu vực này.

"Căng thẳng ở Biển Đông, trong đó có sự hiện diện gần đây của một số lượng lớn tàu Trung Quốc tại bãi Ba Đầu đã đe dọa hòa bình và sự ổn định trong khu vực", EU nhận định, đồng thời cáo buộc Trung Quốc tiến hành "những hành động đơn phương có thể hủy hoại sự ổn định toàn cầu và trật tự thế giới dựa trên các quy tắc".

Các nước lớn ở châu Âu cũng đang tham gia vào chiến lược này. Trước đó, các nước thành viên EU như Pháp, Đức và Hà Lan đã công bố chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của riêng mình, nhấn mạnh đến lợi ích ngày càng gia tăng trong việc trở thành những người chơi quan trọng của khu vực năng động nhất thế giới này.

Năm ngoái, 3 nước châu Âu Pháp, Đức và Anh đã gửi một công hàm chưa từng có tiền lệ tới Liên Hợp Quốc, theo đó, công khai chỉ trích Trung Quốc vi phạm thượng tôn pháp luật, đặc biệt là những hành động hung hăng của nước này ở Biển Đông.

Lo ngại trước hành vi bành trướng của Trung Quốc trên biển, Pháp đã thường xuyên tiến hành các chuyến tuần tra hàng hải ở Ấn Độ - Thái Bình Dương, nơi nước này có một số vùng lãnh thổ, đồng thời nhanh chóng tăng cường quan hệ quốc phòng với những đối thủ của Trung Quốc như Ấn Độ và Australia.

Vài tuần trước tuyên bố của EU về bãi Ba Đầu, Đại sứ Pháp tại Philippines Michele Boccoz đã thể hiện những mối lo ngại chung của Pháp và Đức về những hành động ngày càng quyết đoán của Trung Quốc trên biển.

"Đức và Pháp lo ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Đông, nơi diễn ra những căng thẳng giữa các nước láng giềng. Chúng tôi kêu gọi kiềm chế các biện pháp gây nguy hiểm cho hòa bình, ổn định và an ninh ở Ấn Độ - Thái Bình Dương", ông Boccoz viết trên Twitter.

Lần đầu tiên trong 2 thập kỷ, Đức cũng triển khai một tàu chiến tới Ấn Độ - Thái Bình Dương trong vài tháng tới. Sau hội nghị trực tuyến "2+2" giữa Ngoại trưởng Đức Heiko Maas và Bộ trưởng Quốc phòng Annegret Kramp-Karrenbauer với những người đồng cấp Nhật Bản vào tháng này, Berlin nhất trí đưa 1 tàu khu trục tới Đông Á và Tây Thái Bình Dương vào tháng 8. Trên hành trình trở về, tàu khu trục Bayern của Đức dự kiến sẽ đi qua Biển Đông nhằm thể hiện sự ủng hộ với khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương "mở và tự do". Nhật Bản cũng mời Đức tham gia cuộc tập trận chung trong khu vực, trong khi Pháp và Anh đều tiến hành những chiến dịch tự do hàng hải trong những năm gần đây.

Trong khi đó, nước Anh hậu Brexit dự kiến triển khai hạm đội hải quân lớn nhất từ trước đến nay, dẫn đầu là tàu sân bay HMS Queen Elizabeth nặng 65.000 tấn tới khu vực vào đầu tháng sau. Hạm đội của Anh sẽ đi cùng các tàu chiến từ những nước Ấn Độ - Thái Bình Dương khác như tàu khu trục lớp Arleigh Burke USS The Sullivans của Hải quân Mỹ và tàu khu trục HNLMS Evertse của Hải quân Hà Lan trong hành trình kéo dài nhiều tháng này, theo đó, đi qua 40 quốc gia trong khu vực và thể hiện sự thống nhất về lực lượng nhằm đối phó với Trung Quốc./.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Asia Times