Vì sao không thể báo trước động đất?

Trận động đất ở Myanmar mạnh nhất từ trước đến nay

PGS.TS Nguyễn Hồng Phương, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Vật lý địa cầu, Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho rằng, "Ở Myanmar có đứt gãy sâu, là nguồn phát sinh ra các trận động đất rất mạnh ở vùng này. Đây không phải là trận động đất mạnh duy nhất, mà còn là một trong những trận động đất mạnh nhất xảy ra từ trước đến nay.

Với cường độ 7,7, có thể coi đây là trận động đất phá hủy, gây ra thiệt hại khá nặng nề về người và của". Động đất ở Myanmar là động đất kiến tạo, không phải động đất do tác động của con người.

Gần như không thể báo trước được động đất.

Đề cập đến vấn đề vì sao trận động đất ở Myanmar không được cảnh báo sớm, PGS.TS Cao Đình Triều, Viện trưởng Viện Địa vật lý ứng dụng (Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Địa vật lý Việt Nam) cho biết, động đất có hai cách dự báo.

Cách thứ nhất là dự báo về không gian, tức là những nơi nào có nguy cơ xảy ra động đất mạnh nhất. Cách này phổ biến nhất được dùng cho xây dựng, kháng chấn. Ví dụ có thể đánh giá cấp độ mạnh tối đa là 8 để phục vụ cho kháng chấn đối với các công trình xây dựng. Đây là cách dự báo theo vị trí và cấp độ mạnh mà động đất có thể xảy ra.

Cách thứ hai là dự báo theo thời gian, chia làm nhiều loại có trung hạn, dài hạn và ngắn hạn, thậm chí là dự báo cảnh báo, báo động. Hiện đang đi sâu về cách này. Còn dự báo ngắn hạn, Trung Quốc cũng đã làm và dự báo được một số trận nhưng nói chung là phức tạp. Bởi quy luật của động đất là thứ rất phức tạp. Cho nên khi dự báo, độ chính xác không cao. Sự phức tạp bởi hoạt động của động đất, tích lũy năng lượng, vận động của lòng đất...

Còn loại báo động động đất, người ta lợi dụng sóng dọc, đến trước, đi nhanh và đi dọc nhưng không phá hủy nhiều. Còn sóng ngang (sóng S) đi theo kiểu nâng lên, hạ xuống, làm bề mặt trái đất bị biến dạng mạnh, sóng này là phá hủy lớn nhất. Người ta lợi dụng quy luật đi cũng như vận tốc của nó, khi sóng P đến, quan sát được họ sẽ báo động cho thời gian của sóng S. Tuy nhiên, sự chênh lệch thời gian rất ngắn, phụ thuộc vào khoảng cách nên dù biết cũng rất khó để phòng, tránh. Hiện chưa có công nghẹ nào có thể dự báo động đất trong dài hạn.

Theo PGS.TS Cao Đình Triều, ở Việt Nam ít khả năng xảy ra những trận động đất lớn. Tuy nhiên, trong lịch sử, ở Việt Nam cũng đã xuất hiện trận động đất mạnh lên tới 6,9 tại lòng chảo Điện Biên (năm 1935). Do đó, tác động bởi dư chấn của những trận động đất lớn xảy ra ở trong nước cũng là mối nguy cơ tiềm ẩn.

Từ thực tế trên, PGS.TS Cao Đình Triều cho rằng thời gian tới, Việt Nam cần để ý hơn tới câu chuyện kháng chấn đối với các công trình xây dựng, nhất là đối với công trình dân sinh như chung cư cao tầng... để đảm bảo an toàn cũng như giảm thiểu các nguy cơ tiềm ẩn có thể xảy ra, ảnh hưởng tới người dân.

Những dấu hiệu cảnh báo động đất

Theo Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), dấu hiệu nhận biết trước xảy ra động đất là động vật (chó, mèo, cá, sóc, chuột...) có những biểu hiện khác thường; mực nước dưới sông, hồ rút bớt bất thường hoặc ngập tràn mà không có trận mưa lớn nào.

Khi quan sát hướng gió, nếu nhận thấy sự "điềm tĩnh" bất thường trong bầu khí quyển, đó sẽ là dấu hiệu của việc biến đổi khí hậu lạ, rất có thể một trận động đất sắp diễn ra trong khu vực; khi nhìn lên bầu trời, thấy xuất hiện những luồng sáng kỳ lạ, có nhiều hình dạng khác nhau (ánh sáng động đất), những luồng sáng này thường xuất hiện trước, trong các trận động đất.

Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai cho rằng, khi phát hiện đang trong khu vực xảy ra động đất, rung chấn, người dân nên làm những việc sau: bò sát sàn nhà và sử dụng ngay các vật cứng che đầu, núp dưới gầm bàn, tủ gỗ cho đến khi rung chấn kết thúc.

Trong trường hợp chưa tìm được vị trí thích hợp, cần di chuyển nhanh đến vị trí an toàn gần nhất (góc nhà, tường phía trong xa cửa sổ), ngồi thu mình lại, dùng tay che đầu và mặt; đứng ở nơi thoáng cho đến khi rung chấn kết thúc; ở yên vị trí an toàn trong nhà cho đến khi rung chấn dừng hẳn; giúp đỡ người bị thương, người bị mắc kẹt, gọi cứu thương hoặc chính quyền trợ giúp, hỗ trợ cấp cứu.

Trong trường hợp có thể, nên tắt các thiết bị cung cấp gas, điện; quan sát kiểm tra có cháy xảy ra không, chủ động dập tắt đám cháy nhỏ trong khả năng; cảnh giác với các đường dây điện rơi, các ống dẫn ga, tránh xa các vùng bị hư hại và nhà cao tầng.

Trường hợp đang di chuyển bằng phương tiện trên đường, cần dừng xe, tránh xa các tòa nhà, cây, dưới gầm cầu và các đường cáp điện; nếu ở trong ô tô, cần bật và dò tìm đài radio địa phương để nghe cập nhật tình hình.

Trường hợp bị kẹt dưới đống đổ nát, cần cố gắng giữ bình tĩnh, che miệng bằng khăn tay hoặc một mảnh vải. Gõ vào một đường ống hoặc mảnh tường nếu có thể, sử dụng chức năng định vị hoặc bật điện thoại để lực lượng cứu hộ có thể xác định vị trí bạn trong khu mắc kẹt.

Nếu động đất xảy ra mà ở gần biển hãy chạy thật nhanh đến nơi an toàn để đề phòng sóng thần. Sau khi động đất xảy ra, phải kiểm tra kỹ ngôi nhà trước đi vào.

Trong quá trình xảy ra động đất, không được di chuyển khi đã ở vị trí an toàn; không sử dụng thang máy; không tập trung hoặc chạy vào gần các tòa nhà; không đứng dưới cột điện, đường dây điện.

Tô Hội