Vì sao Mỹ từng cấm người dân sở hữu vàng trong 40 năm?

Ngày 2 tháng 1 năm 1975 là một cột mốc cực kỳ đáng nhớ trong lịch sử của vàng. Trải qua hơn 40 năm đằng đẵng, Chính phủ Mỹ đã tuyên bố dỡ bỏ lệnh cấm đối với vàng và cuối cùng người Mỹ có thể nắm giữ vàng một cách hợp pháp.

Tất cả mọi người đều biết, đôla Mỹ còn được gọi là “Mỹ kim”, vì đằng sau đồng đôla Mỹ chính là vàng, nước Mỹ tự do đến mức mọi người có thể tùy ý mua súng, cớ sao lại cấm dân chúng nắm giữ vàng? Lẽ nào vàng nguy hiểm hơn súng?

Đối với Chính phủ Mỹ, súng có thể lấy đi mạng người, nhưng vàng có thể giết chết tâm trí con người, tâm trí con người luôn khó kiểm soát hơn mạng sống của họ.

Vương quốc Anh là nước đầu tiên thực hiện chế độ Bản vị Vàng vào đầu thế kỷ XIX, và sau đó các nước châu Âu khác cũng lần lượt noi theo. Vào thời điểm đó, trong mắt người châu Âu, Mỹ vẫn bị coi là một “vùng hoang dã” của nền văn minh tài chính.

Mỹ chưa có Ngân hàng Trung ương hiện đại cũng như hệ thống tiền tệ ổn định. Kể từ thời kỳ thuộc địa, vô số loại tiền tệ khác nhau đã lần lượt xuất hiện khiến người ta phải hoa mày chóng mặt. Tiền giấy thuộc địa, hệ thống vàng-bạc song song, đồng bạc xanh Lincoln, thậm chí mỗi ngân hàng đều có thể phát hành tiền giấy hợp pháp của riêng mình.

Chính sách vàng ở mỗi quốc gia lại có đặc thù riêng. Ảnh: Discovery Alert.

Thế kỷ XIX là khoảng thời gian 100 năm tranh cãi liên miên, cực kỳ hỗn loạn và liên tục thử nghiệm của hệ thống tiền tệ Mỹ. Điều thú vị là mặc dù có hệ thống tiền tệ hết sức hỗn loạn, nhưng kinh tế của Mỹ vẫn giữ được tốc độ tăng trưởng vượt bậc. Cũng chính trong suốt 100 năm này, Mỹ đã từ một cựu thuộc địa yếu kém vượt lên trên tất cả các nước phát triển ở châu Âu và trở thành quốc gia hùng mạnh nhất thế giới.

Cũng giống như những kẻ trọc phú sau khi trở nên giàu có mới bắt đầu chú ý đến các nghi thức quý tộc, chỉ đến khi trở thành một cường quốc kinh tế thì Mỹ mới cảm thấy rằng hệ thống tiền tệ tạp nham của mình có phần “bất nhã”. Bất chấp của cải và quyền lực không ngừng đổ dồn về tay người Mỹ, hệ thống tiền tệ của họ vẫn trong tình trạng hỗn loạn và vô cùng rời rạc. Cuối cùng, Mỹ bắt đầu thực hiện chế độ Bản vị Vàng vào năm 1900, quy định rằng 1 ounce vàng tương đương với 20,67 đôla.

Thế Chiến I đã giúp Mỹ trở thành trọc phú, và một lượng lớn vàng từ châu Âu cuồn cuộn đổ vào đã kích thích sự bùng nổ kinh tế vĩ đại của Mỹ những năm 1920 và kéo theo đó là bong bóng kinh tế khổng lồ. Năm 1929, thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ, năm 1931, hệ thống ngân hàng của Mỹ bắt đầu phá sản trên diện rộng. Những người dân gửi tiết kiệm đã đổ xô đến các ngân hàng trong cơn kinh hoàng tột độ, dốc hết đôla để đổi lấy vàng, khiến hàng nghìn ngân hàng phá sản.

Ngày 3 tháng 3 năm 1933, chỉ một ngày trước khi Roosevelt tuyên thệ nhậm chức tổng thống, cơn sóng thần “đột biến rút vàng” ở trong nước và quốc tế đã khiến cho lượng vàng dự trữ của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York nhanh chóng bốc hơi. Nếu Roosevelt không hành động dứt khoát vào ngày 4 tháng 3, hệ thống Ngân hàng Trung ương của Mỹ chắc hẳn đã phá sản toàn diện! Đây là một vụ phá sản theo đúng nghĩa đen, bởi vì Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York là một công ty tư nhân chứ không phải là một bộ ngành của Chính phủ.

Ngày 4 tháng 3 năm 1933, điều đầu tiên Roosevelt làm sau khi nhậm chức là lập tức đóng cửa tạm thời hệ thống ngân hàng toàn quốc trong mười ngày. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ mà toàn bộ nền kinh tế hoàn toàn ở trong trạng thái không có ngân hàng và tiền tệ trong suốt mười ngày.

Ngày 11 tháng 3, Roosevelt đã ban hành một chính lệnh yêu cầu các ngân hàng ngừng trao đổi vàng với danh nghĩa “ổn định nền kinh tế”. Vào ngày 5 tháng 4, công dân Mỹ được lệnh giao nộp tất cả số vàng của họ, Chính phủ sẽ cưỡng chế thu mua với mức giá 20,67 đôla. Ngoài các loại tiền vàng quý hiếm và đồ trang sức bằng vàng, bất kỳ người Mỹ nào giấu vàng sẽ bị phạt tù mười năm và phạt 250.000 đôla.

Tháng 1 năm 1934, “Đạo luật dự trữ vàng” được thông qua, đồng đôla giảm giá mạnh xuống mức 35 đôla đổi 1 ounce vàng, nhưng công dân Mỹ không có quyền đổi tiền thành vàng. Trước đó vài tháng người Mỹ vừa phải giao nộp vàng, nhưng những tờ đôla mà họ cầm trên tay còn chưa kịp nguội đã mất giá tới hơn một nửa.

Lệnh cấm khẩn cấp năm xưa của Roosevelt cuối cùng đã kéo dài tới hơn 40 năm! Tình trạng này càng trở nên kỳ quặc hơn sau chiến tranh. Mỹ - đất nước chiếm 2/3 trữ lượng vàng toàn cầu và GDP có thời điểm chiếm tới một nửa GDP toàn thế giới - đã cấm công dân của mình nắm giữ vàng trong suốt một thời gian dài mà không hề có lý do.

Đây là một dấu hiệu vô cùng rõ ràng cho thấy việc cô lập vàng khỏi cuộc sống hàng ngày của người Mỹ là mục tiêu mấu chốt của chính sách này. Trên thực tế, Mỹ từ lâu đã quyết tâm “soán vàng tự lập”, sử dụng đồng đôla để thống trị thế giới.

Song Hong Bing/Bách Việt Books-NXB Lao Động