Vì sao người Việt chọn sinh mổ ngày một nhiều?

Nhiều sản phụ chọn mổ lấy thai để kịp ngày đẹp, giờ đẹp. Ảnh minh họa: Cosmopolitan.

Mổ lấy thai là một trong những phẫu thuật được thực hiện nhiều nhất trên toàn cầu, với tỷ lệ ngày càng tăng. Tuy nhiên, đằng sau con số cứu sống ấn tượng đó là một thực tế đáng lo ngại, tỷ lệ biến chứng cao vẫn là một gánh nặng khổng lồ đối với cả sản phụ và ngành y tế.

Những rủi ro này không chỉ dừng lại ở nhiễm trùng thông thường, mà còn bao gồm các biến cố đe dọa tính mạng như băng huyết sau sinh và các di chứng lâu dài như nhau cài răng lược.

Tại hội thảo khoa học Sản - Nhi tổ chức ngày 15/11 tại TP.HCM, bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thanh Hải, Phó giám đốc Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM), phân tích những rủi ro của sinh mổ và đưa ra các giải pháp tối ưu hóa quy trình dựa trên bằng chứng mới nhất của y văn quốc tế.

Mặt trái của mổ lấy thai

Bác sĩ Hải nhấn mạnh mổ lấy thai, dù phổ biến, vẫn tiềm ẩn rủi ro lớn. Bác sĩ Hải dẫn chứng theo thống kê quốc tế, mổ lấy thai là một trong những phẫu thuật sản khoa phổ biến nhất. Tuy nhiên, tỷ lệ biến chứng cao vẫn là gánh nặng lớn.

Tại bệnh viện lớn như Từ Dũ từng ghi nhận trường hợp nhau cài răng lược khi mổ lấy thai, do sẹo mổ cũ rất sâu. Vì vậy, tối ưu kỹ thuật mổ lấy thai là trách nhiệm không thể bỏ qua.

Tỷ lệ mổ lấy thai khi chuyển dạ ở Bệnh viện Từ Dũ được ghi nhận khoảng 40%. Với con số này, việc nâng cao chất lượng quy trình là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ hàng nghìn sản phụ mỗi năm.

Sự điều chỉnh quan trọng nhất không nằm ở kỹ thuật mổ (vốn đã chuẩn hóa), mà nằm ở quy trình chăm sóc trước, trong và sau phẫu thuật nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối và giảm thiểu tối đa các biến chứng nghiêm trọng.

Theo bác sĩ Hải, trong quy trình sinh mổ an toàn được tối ưu hóa, việc dự phòng rủi ro biến chứng hàng đầu gây tử vong ở mẹ là băng huyết sau sinh cần được xem là ưu tiên số một. Giải pháp đột phá được y văn quốc tế đưa ra là sử dụng Tranexamic Acid (TXA). Đây là một bằng chứng mạnh mẽ được đưa vào quy trình mới nhằm hạn chế tình trạng mất máu.

Bác sĩ Bệnh viện Từ Dũ đang mổ lấy thai cho một sản phụ. Ảnh: BVCC.

Nghiên cứu quốc tế đã ghi nhận hiệu quả vượt trội của TXA trong việc giảm trung bình 160 ml máu mất, quan trọng là giảm tới 80% nguy cơ băng huyết nặng (mất máu trên 500 ml). Hơn nữa, TXA còn giảm 60% nguy cơ băng huyết rất nặng (trên 1.000 ml) và giảm 70% nguy cơ phải truyền máu không cần thiết.

"Tuy nhiên, việc áp dụng đại trà TXA tại các bệnh viện như Từ Dũ hiện còn gặp rào cản do bảo hiểm y tế chưa chi trả", bác sĩ Hải nói.

Bác sĩ Phạm Thanh Hải cho biết bệnh viện đang áp dụng có chọn lọc cho nhóm sản phụ có nguy cơ cao sau khi tư vấn và ký đồng thuận, đảm bảo những trường hợp cần bảo vệ nhất không bị bỏ sót.

Bên cạnh nguy cơ cho mẹ, rủi ro cho thai nhi, đặc biệt là nguy cơ suy hô hấp, cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Khuyến cáo mới nhất lặp lại bằng chứng từ năm 2013, xác định Khung thời điểm mổ chủ động an toàn nhất là đủ 39 tuần.

Ở mốc này, kết cục xấu cho cả mẹ và trẻ sơ sinh là thấp nhất, với tỷ lệ suy hô hấp ở trẻ giảm rõ rệt. Do đó, khuyến cáo ưu tiên mổ chủ động khi thai đủ 39 tuần, trừ hai trường hợp ngoại lệ như mẹ mắc HIV hoặc trường hợp song thai.

Tâm lý chọn ngày đẹp

Chia sẻ với báo chí về vấn đề này, ThS.BS Lê Xuân Đức, Giám đốc Y khoa Bệnh viện Thuận Mỹ TDM, cho biết những năm gần đây, tỷ lệ mổ lấy thai tại Việt Nam và trên toàn thế giới đều ghi nhận xu hướng tăng rõ rệt. Nếu năm 2005, tỷ lệ sinh mổ chỉ khoảng 15%, đến năm 2022, con số này đã tăng lên 27-30% và vẫn tiếp tục leo thang.

Lý giải nguyên nhân khiến tỷ lệ sinh mổ liên tục tăng, bác sĩ Đức cho biết có nhiều yếu tố tác động đồng thời. Từ phía sản phụ, một bộ phận bà mẹ mong muốn chọn “ngày giờ đẹp” để con chào đời.

Bên cạnh đó, y học phát triển, nhiều tài liệu chỉ ra rằng biến chứng có thể xảy ra ở cả sinh thường và sinh mổ, khiến nhiều người mang tâm lý sinh mổ sẽ an toàn hơn cho mẹ và bé. Thay đổi trong quan điểm chăm sóc sau sinh, mong muốn thẩm mỹ và nhu cầu chủ động thời điểm sinh cũng góp phần làm tăng tỷ lệ mổ lấy thai.

Mổ lấy thai theo mong muốn gây nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Ảnh: Freepik.

Theo bác sĩ Đức, một điểm đáng lưu ý là tỷ lệ mổ lấy thai hiện phụ thuộc khá nhiều vào mong muốn chủ quan của sản phụ, thay vì hoàn toàn dựa trên yếu tố an toàn. Xu hướng y tế hiện đại lấy người bệnh làm trung tâm, vì vậy bác sĩ vừa đưa ra chỉ định chuyên môn, vừa tôn trọng lựa chọn của sản phụ.

"Trong mô hình chăm sóc cá thể hóa, quyền quyết định phương pháp sinh được xem là một phần trong quá trình điều trị, do đó mong muốn của sản phụ có ảnh hưởng rõ rệt đến quyết định sinh mổ", bác sĩ Đức cho hay.

Tuy nhiên, bác sĩ Đức cũng nhấn mạnh rằng cả sinh thường lẫn sinh mổ đều tiềm ẩn nguy cơ biến chứng. Trường hợp sản phụ có thể sinh thường nhưng lo ngại đau hoặc muốn chọn sinh mổ, bác sĩ cần tư vấn rõ ràng về nguy cơ của từng phương pháp.

Đặc biệt, nếu sinh mổ lần đầu thì khả năng tiếp tục sinh mổ ở lần mang thai tiếp theo là rất cao. Việc tỷ lệ sinh mổ gia tăng trong những năm trước dẫn đến số trường hợp sinh lần hai, lần ba trên nền sẹo mổ cũ cũng tăng theo, từ đó tiếp tục làm tỷ lệ mổ lấy thai những năm gần đây tăng mạnh.

Bộ Y tế cũng chưa đưa ra một tỷ lệ chuẩn thống nhất cho toàn hệ thống mà chỉ ban hành khuyến cáo chung. Dù vậy, thực tế cho thấy các bệnh viện tư nhân thường có tỷ lệ sinh mổ cao hơn so với bệnh viện công lập.

Nguyễn Thuận