Vi khuẩn trong khối u não có thể đóng vai trò bất ngờ trong sự phát triển ung thư

Giáo sư Ravid Straussman thuộc Viện Khoa học Weizmann (Israel) cho biết trong nhiều năm, giới khoa học tin rằng vi khuẩn không thể tồn tại trong các khối u, “nhưng nay chúng ta biết rõ rằng vi khuẩn sống trong khối u và có thể làm thay đổi hành vi của tế bào ung thư, cũng như tốc độ chúng phát triển và di căn”. Theo ông, “nhận thức rằng có nhiều quần thể vi khuẩn đa dạng bên trong khối u buộc chúng ta phải xem lại nhiều giả định cũ”.

Những phát hiện đột phá này cho thấy vi khuẩn có thể góp phần tích cực vào quá trình tiến triển ung thư và hỗ trợ sự xâm nhập của các ổ di căn vào não – mức độ mà trước đây các nhà khoa học chưa lường hết. Theo Giáo sư Straussman, một số loại vi khuẩn có thể khiến tế bào ung thư kháng hóa trị. Những bệnh nhân có mật độ vi khuẩn cao hơn trong khối u não thường có tiên lượng sống kém hơn. Giáo sư Straussman cho biết hiểu rõ cách vi khuẩn tương tác với tế bào ung thư có thể mở ra hướng điều trị chính xác hơn cho các loại u não.

Nhóm nghiên cứu khảo sát sự khác biệt về vi khuẩn trong u nguyên phát glioblastoma – dạng ung thư não ác tính xuất phát từ chính não bộ – và các ổ di căn não, tức những khối u lan từ cơ quan khác như phổi hoặc vú. Kết quả cho thấy vi khuẩn hiện diện trong tất cả các dạng u não mà nhóm phân tích. Đáng chú ý, u di căn não chứa hệ vi khuẩn phong phú và đa dạng hơn glioblastoma.

Năm 2020, nhóm nghiên cứu do Giáo sư Straussman đứng đầu từng phát hiện vi khuẩn bên trong tế bào ung thư ở nhiều cơ quan như xương, vú, phổi, buồng trứng, tụy, đại tràng và da – đồng thời tìm thấy chúng trong não, dù não được bảo vệ bởi hàng rào máu–não, vốn thường ngăn vi khuẩn xâm nhập.

Phân tích 322 mẫu mô từ bệnh nhân, các nhà khoa học phát hiện vi khuẩn không chỉ tồn tại trong tế bào ung thư mà còn trong các tế bào miễn dịch xung quanh. Khoảng 40–50% vi khuẩn trong các khối u di căn não giống với vi khuẩn ở khối u nguyên phát tại phổi hoặc vú, gợi ý khả năng vi khuẩn di chuyển cùng tế bào ung thư trong quá trình di căn. Một số vi khuẩn có thể mang đặc tính trao đổi chất giúp thúc đẩy sự di chuyển của tế bào, xâm lấn mô và phát triển khối u. Khối u ở vùng phía sau não có hệ vi khuẩn đa dạng hơn khối u nằm ở vùng gần trán. Theo Giáo sư Straussman, điều này có thể liên quan đến sự khác biệt về nguồn máu nuôi hoặc môi trường chuyển hóa của từng vùng não.

Nhóm nghiên cứu cũng thử nghiệm tác động của vi khuẩn đối với hiệu quả hóa trị. Trong số 30 loài vi khuẩn được nuôi cấy từ glioblastoma, một số làm giảm độ nhạy của tế bào ung thư với thuốc hóa trị. Tuy nhiên, sử dụng kháng sinh phổ rộng để tiêu diệt vi khuẩn “có thể gây hại và không dự đoán được”. Thay vào đó, ông cho rằng cần điều chỉnh ảnh hưởng của chúng, thay vì loại bỏ chúng.
Dữ liệu cho thấy bệnh nhân có u di căn não chứa nhiều vi khuẩn có thời gian sống ngắn hơn. Một số loài vi khuẩn thậm chí có thể khiến khối u kháng điều trị.

Theo Tiến sĩ Ayelet Shai - Giám đốc đơn vị ung thư vú tại Trung tâm Y tế Rambam, thách thức trong điều trị u di căn não không chỉ nằm ở vị trí khối u – vốn có thể ảnh hưởng đến chức năng nhận thức và vận động – mà còn do đặc tính sinh học của chúng, thường khiến chúng kháng các liệu pháp hiện có. Bà nói: “Khối u não chứa các cộng đồng vi khuẩn đa dạng có thể ảnh hưởng đến phản ứng miễn dịch và tình trạng viêm. Những phát hiện này đưa chúng ta tiến gần hơn tới chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn”.

Thanh Bình (TTXVN)