Vì sao sỏi hệ niệu dễ tái phát sau khi điều trị?

Những cơn đau hông lưng bất chợt, những rối loạn tiểu tiện đôi khi lại là dấu hiệu cảnh báo một căn bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm của sỏi hệ niệu.Thực tế, mỗi ngày không ít người phải nhập viện từ các triệu chứng ấy.

“Sốc” với ca bệnh có tới 60 viên sỏi

Chị Huỳnh Thị Lệ Em (44 tuổi, ngụ TP.HCM) nhập viện trong tình trạng đau hông lưng dữ dội. Qua thăm khám, các bác sĩ phát hiện chị có viên sỏi 7mm kẹt tại đoạn niệu quản phải bị hẹp.

Nếu để lâu, thận có thể ứ nước và sẽ tổn thương không hồi phục. Nhờ can thiệp kịp thời bằng phương pháp nội soi tán sỏi, sức khỏe chị đã ổn định, tỉnh táo và đang được theo dõi trước khi xuất viện.

Chị Lệ Em được BS Phạm Sơn Lâm, phụ trách Khoa Ngoại niệu, Bệnh viện Lê Văn thăm khám sau tán sỏi. Ảnh: DI LINH

Khác với chị Lệ Em, trường hợp của ông Đoàn Công Hồng (73 tuổi, ngụ TP.HCM) lại khiến nhiều người bất ngờ. Sau thời gian dài chịu đựng những bất tiện trong sinh hoạt, ông đến bệnh viện và được chẩn đoán có hàng chục viên sỏi trong tuyến tiền liệt.

Ca phẫu thuật nội soi đã gắp ra khoảng 60 viên sỏi lớn nhỏ, con số hiếm gặp trong thực tế lâm sàng. Sau một tháng điều trị, sức khỏe của ông mới dần ổn định.

“Tôi không ngờ trong người mình lại có nhiều sỏi đến vậy. Cứ nghĩ mấy triệu chứng khó chịu chỉ là do tuổi tác. Giờ trải qua ca mổ mới thấy, đừng nên coi thường những bất thường của cơ thể,” ông Hồng nói.

Hình ảnh trước và sau khi cắt đốt tiền liệt và tán sỏi của ông Hồng. Ành: BVCC

Theo bác sĩ chuyên khoa I Phạm Sơn Lâm, phụ trách Khoa Ngoại niệu, Bệnh viện Lê Văn Việt, những ca bệnh trên chỉ là số ít trong nhiều trường hợp mà ông tiếp nhận.

Bệnh phổ biến nhưng âm thầm, nguy hiểm

Theo Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (AUA), sỏi hệ niệu là những tinh thể rắn hình thành do sự kết tủa của các chất hòa tan trong nước tiểu, có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trong hệ tiết niệu như thận, niệu quản, bàng quang, niệu đạo.

BS Phạm Sơn Lâm cho biết, nguyên nhân chính đến từ sự kết tụ và phát triển của các tinh thể khoáng chất trong nước tiểu. Khi không được phát hiện sớm, sỏi có thể gây ra những cơn đau dữ dội, làm tắc nghẽn dòng chảy nước tiểu, thậm chí dẫn đến tổn thương hoặc suy thận.

Sỏi hệ niệu bao gồm các cơ quan.

Thống kê cho thấy, tỉ lệ mắc bệnh sỏi hệ niệu dao động khoảng 2-14% dân số trên toàn thế giới, trong đó 10-20% ở nam và 4- 10% ở nữ. Bệnh có xu hướng tăng theo độ tuổi. Việt Nam nằm trong “vành đai sỏi” của thế giới với tỉ lệ bệnh nhân sỏi hệ niệu chiếm hơn 50% số người đến khám tại các khoa ngoại niệu.

Sỏi hệ niệu được chia theo thành phần và vị trí. Về thành phần, sỏi canxi chiếm hơn 80%, trong đó phổ biến nhất là sỏi canxi oxalat (40-80%) và canxi phosphate (18-24%). Ngoài ra còn có sỏi acid uric (5-10%), sỏi cystine (1-2%) và sỏi struvite (5-15%).

“Một người bệnh có thể đồng thời mang nhiều loại sỏi khác nhau. Đáng lo ngại là sỏi hệ niệu có nguy cơ tái phát rất cao: hơn 15% trong vòng một năm, 35-40% sau 5 năm và tới 50% sau 10 năm nếu không được phòng ngừa đúng cách”, BS nói.

Xét về vị trí, sỏi có thể nằm trong thận (đài thận, bể thận), niệu quản, bàng quang hoặc niệu đạo. Đặc biệt, sỏi bàng quang thường hình thành do sỏi từ thận hoặc niệu quản rơi xuống, hoặc do tình trạng bế tắc vùng cổ bàng quang – niệu đạo như phì đại tuyến tiền liệt, hẹp niệu đạo.

Chẩn đoán và điều trị – từ tán sỏi đến phẫu thuật

Để chẩn đoán sỏi, bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm máu (đánh giá chức năng thận), xét nghiệm nước tiểu, siêu âm, X-quang bụng hoặc CT scan để xác định vị trí, kích thước, thành phần sỏi cũng như biến chứng liên quan.

“Điều trị sỏi hệ niệu phụ thuộc vào kích thước, vị trí và tình trạng bệnh. Với sỏi nhỏ, bác sĩ có thể chỉ định điều trị nội khoa để giảm đau, giãn cơ, hỗ trợ sỏi tự thoát ra ngoài. Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân cần can thiệp ngoại khoa”, BS Lâm nói.

BS Lâm thăm khám bệnh nhân 28 tuổi vừa nội soi tán sỏi niệu quản hai bên bằng laser kết hợp đặt ống sonde JJ niệu quản. ẢNH: DI LINH

Ngày nay, nhờ tiến bộ y học, nhiều phương pháp ít xâm lấn được áp dụng phổ biến như tán sỏi ngoài cơ thể, tán sỏi qua da, nội soi niệu quản lấy sỏi hoặc nội soi sau phúc mạc.

BS Lâm cho biết, khi các phương pháp này thất bại hoặc trong những trường hợp sỏi lớn, nhiều sỏi san hô, gây hẹp niệu quản, bác sĩ có thể buộc phải mổ mở hoặc thậm chí cắt bỏ thận khi thận đã mất chức năng.

Ngoài ra, những người bệnh sỏi thận có biến chứng suy thận mạn giai đoạn cuối cần được lên chiến lược lọc thận lâu dài. “Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào tình trạng từng bệnh nhân, song mục tiêu cuối cùng vẫn là bảo tồn chức năng thận”, ông nhấn mạnh.

Chìa khóa phòng ngừa bệnh nằm ở lối sống

Dù có nhiều phương pháp điều trị, BS Lâm cho rằng phòng bệnh vẫn là quan trọng nhất.

Ông khuyến cáo người dân nên duy trì thói quen uống đủ nước (khoảng 2 lít/ngày), hạn chế ăn mặn và đạm động vật, đồng thời tăng cường bổ sung nước ép cam, chanh giàu citrate – chất giúp ức chế kết tinh sỏi.

Ngoài ra, không nên nhịn tiểu, cần vận động thường xuyên, tránh bất động lâu ngày. Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sỏi sớm cũng là cách quan trọng giúp giảm nguy cơ biến chứng. Điều trị triệt để các bệnh lý nhiễm trùng đường tiết niệu cũng góp phần ngăn ngừa sỏi hình thành.

“Người Việt có thói quen chỉ đi khám khi đã bệnh nặng. Với sỏi hệ niệu, sự chậm trễ có thể khiến chi phí điều trị tốn kém hơn nhiều và giảm cơ hội hồi phục.

Khám định kỳ, uống đủ nước, duy trì chế độ ăn và lối sống hợp lý chính là chìa khóa bảo vệ sức khỏe thận”, BS Lâm nhấn mạnh.

DI LINH