Vì sao Ukraine gia tăng tấn công cơ sở năng lượng Nga lúc này?

Trong bối cảnh xung đột kéo dài, việc nhắm mục tiêu vào năng lượng trở thành một phương thức cuộc chiến công nghiệp. Thay vì chỉ tập trung vào giao tranh trực tiếp, Ukraine tìm cách làm suy yếu hậu phương, nơi cung cấp nhiên liệu và năng lượng cho các hoạt động quân sự của đối phương. Các cuộc tập kích của quân Ukraine đã khiến khoảng 20% công suất lọc dầu của Nga bị gián đoạn, tương đương hơn 1 triệu thùng/ngày.

Nhà máy lọc dầu Kuybyshevsky của Nga ở thành phố Samara bốc cháy sau cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine ngày 28/8. Ảnh:Exilenova+

Chỉ riêng trong tháng 8 năm nay, hơn 10 nhà máy lọc dầu và kho chứa của Nga đã bị các lực lượng Kiev nhắm bắn, trong đó có các cơ sở ở Krasnodar và Syzran, vốn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng nhiên liệu cho quân đội Nga. Tháng trước, doanh thu dầu khí của Nga đã giảm 36% so với tháng 7 (tương đương 3,5 tỷ USD) và giảm 35% so với cùng kỳ năm 2024. Trong 8 tháng đầu năm, nguồn thu chỉ đạt 74,5 tỷ USD, buộc Bộ Tài chính Nga phải hạ dự báo cả năm xuống 102,8 tỷ USD.

Tuy nhiên, giới quan sát nhận định, để đạt mục tiêu và hiệu quả lâu dài, chiến dịch của Ukraine còn phụ thuộc vào khả năng duy trì tần suất tấn công, độ chính xác của trinh sát cũng như cách kiểm soát tác động lan tỏa. Lý do vì các cuộc tấn công này không chỉ ảnh hưởng đến Nga, mà còn có thể tác động tới thị trường năng lượng khu vực và toàn cầu.

Một trong những yếu tố thúc đẩy Kiev đẩy mạnh chiến dịch là sự suy yếu tương đối của hệ thống phòng không Nga. Sau thời gian dài đối phó với tập kích, lượng tên lửa phòng không bị tiêu hao lớn, trong khi năng lực sản xuất bổ sung hạn chế. Việc phải phân bổ lực lượng trên nhiều khu vực cũng khiến một số mục tiêu ở hậu phương ít được bảo vệ chặt chẽ như trước.

Các tiến bộ kỹ thuật về máy bay không người lái (UAV) giúp Ukraine tận dụng cơ hội. Những cuộc tấn công phối hợp nhiều nền tảng, khả năng gây nhiễu radar hoặc đánh lừa phòng thủ đã nâng cao hiệu quả và giảm chi phí. Điều này mở ra cho Kiev “cửa sổ chiến thuật” trong giai đoạn hiện tại.

Tuy nhiên, bức tranh không chỉ đơn giản một chiều. Nga đang đẩy mạnh hợp tác dầu mỏ với Trung Quốc để bù đắp xuất khẩu, trong khi châu Âu vốn vẫn phụ thuộc một phần vào nguồn năng lượng thay thế có nguy cơ đối mặt với giá cả leo thang khi mùa đông tới.

Điều này khiến chiến lược của Kiev, dù gây sức ép trực tiếp lên Moscow cũng tiềm ẩn rủi ro khi có thể tạo ra áp lực ngược trở lại đối với chính các đồng minh châu Âu.

Con dao hai lưỡi

Ngoài khía cạnh quân sự và kinh tế, chiến dịch tấn công năng lượng còn mang thông điệp ngoại giao. Bằng cách chứng minh khả năng tấn công vào các mục tiêu trọng yếu, Kiev gửi tín hiệu rằng Moscow không thể an toàn ngay cả ở hậu phương. Điều này vừa nhằm củng cố tinh thần trong nước, vừa gia tăng sức ép chính trị đối với Nga.

Tuy nhiên, tác động vượt biên giới lại khiến vấn đề trở nên phức tạp. Nguồn cung năng lượng gián đoạn có thể ảnh hưởng tới một số quốc gia châu Âu, đặc biệt ở Trung và Đông Âu. Điều này làm nảy sinh những khác biệt trong nội bộ Liên minh châu Âu (EU) về cách ứng xử với cả Nga và Ukraine. Để tránh mất đi sự ủng hộ, giới lãnh đạo Kiev đã tích cực vận động, gặp gỡ các chính khách châu Âu nhằm giải thích và trấn an về chiến lược.

Trong ngắn hạn, nhiều nước phương Tây vẫn duy trì cam kết hỗ trợ Ukraine. Nhưng về dài hạn, nếu lợi ích năng lượng hoặc kinh tế của châu Âu bị ảnh hưởng nghiêm trọng, nguy cơ xuất hiện sự chia rẽ là hiện hữu. Như vậy, hiệu quả của chiến lược này không chỉ phụ thuộc vào thành công trên thực địa, mà còn gắn liền với khả năng duy trì sự đồng thuận ngoại giao.

Chiến dịch tấn công vào hạ tầng năng lượng Nga phản ánh một bước điều chỉnh chiến lược của Ukraine sau những tổn thất nặng nề trên tiền tuyến. Trước thực tế phòng tuyến trên bộ ngày càng khó bứt phá và nguồn lực quân sự bị tiêu hao, Kiev buộc phải tìm cách dịch chuyển trọng tâm sang giao tranh “bất đối xứng”, nơi các đòn tấn công tầm xa có thể tạo ra tác động vượt trội so với chi phí bỏ ra.

Đây không chỉ là cách bù đắp thế bất lợi ở tiền tuyến, mà còn là nỗ lực duy trì thế chủ động chiến lược trong bối cảnh xung đột đã kéo dài sang năm thứ 4. Với Ukraine, việc tập trung vào các mục tiêu năng lượng mang lại 3 lợi ích then chốt. Thứ nhất là giúp làm suy giảm một phần năng lực hậu cần và vận hành xung đột của Nga, vốn phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu.

Thứ hai, chiến lược này tạo ra tác động tâm lý và chính trị, gửi đi thông điệp rằng Kiev vẫn có khả năng vươn tầm và gây sức ép trực tiếp vào huyết mạch kinh tế của đối phương. Thứ ba, bằng việc chứng minh năng lực duy trì chiến dịch tấn công sâu trong lãnh thổ Nga, Ukraine củng cố lập luận với các đồng minh phương Tây rằng, sự hỗ trợ về UAV, trinh sát và hậu cần đang mang lại hiệu quả cụ thể.

Tuy nhiên, tính bền vững của chiến lược này đặt ra nhiều thách thức. Để duy trì tần suất tập kích, Kiev cần nguồn cung UAV và hệ thống tình báo ổn định, những yếu tố bản thân Ukraine khó có thể đảm bảo nếu không có sự hỗ trợ dài hạn từ bên ngoài. Trong khi đó, Nga đang tăng cường củng cố phòng không, đồng nghĩa với mức độ rủi ro và chi phí cho mỗi đợt tấn công của Ukraine sẽ ngày càng cao.

Nếu Ukraine duy trì được cường độ tập kích, họ sẽ gia tăng sức ép chiến lược, buộc Nga phải phân tán nguồn lực và đối mặt với tổn thất gián tiếp. Ngược lại, nếu hiệu quả phòng thủ của Nga được nâng cao, chiến dịch có nguy cơ chững lại, khiến lợi thế chiến thuật của Kiev khó chuyển hóa thành ưu thế chiến lược.

Việc Ukraine chọn cách gia tăng tấn công cơ sở năng lượng Nga không chỉ xuất phát từ tính toán gây tổn thất cho đối phương, mà còn từ nhu cầu tự điều chỉnh chiến lược trước những bế tắc và tiêu hao trên mặt trận truyền thống. Đây là nỗ lực nhằm mở ra một “mặt trận khác”, nơi Kiev hy vọng biến ưu thế công nghệ UAV và sự hỗ trợ quốc tế thành đòn bẩy chiến lược.

Tuy nhiên, chiến lược này vừa là cơ hội vừa là phép thử. Thành công của nó phụ thuộc vào khả năng Ukraine duy trì được cường độ tấn công cũng như mức độ gắn kết và bền bỉ của phương Tây trong việc tiếp tục cung cấp công nghệ và hậu cần.

Trong bối cảnh xung đột kéo dài, câu hỏi đặt ra là, liệu Kiev có thể giữ nhịp đủ lâu để biến những đòn tập kích thành lợi thế chiến lược hay sẽ buộc phải điều chỉnh khi đối mặt với giới hạn nguồn lực và sự mệt mỏi của các đồng minh.

Những tính toán sai lầm sẽ đem đến bài học khó tưởng tượng được. Nga đã và đang đáp trả một cách mạnh mẽ trên chiến trường như một tín hiệu cảnh báo cho hành động sai lầm. Các cuộc tập kích kéo theo nhiều hệ lụy khó lường, khiến gia tăng căng thẳng và đôi khi chính nó là vòng vây trói ngược lại Ukraine.

Trương Quốc Lượng