Việt Nam cán mốc 3.000km cao tốc: Kỳ tích hạ tầng sau hơn 20 năm

Ngày 17/12, tại tọa đàm “Sức bật từ 3.000km cao tốc”, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn đã nhìn lại hành trình phát triển hạ tầng giao thông. Ông nhấn mạnh vai trò của tuyến Pháp Vân – Cầu Giẽ, coi đây là “viên gạch nền” đặt móng cho tư duy cao tốc hiện đại.

Từ "viên gạch" đầu tiên đến cuộc cách mạng về tư duy

Đưa vào khai thác từ năm 2002 với chiều dài hơn 30km, Pháp Vân – Cầu Giẽ ra đời trong bối cảnh Việt Nam gần như chưa có kinh nghiệm xây dựng và quản lý cao tốc. Thời điểm đó, tiêu chuẩn kỹ thuật, mô hình đầu tư còn nhiều tranh luận; khái niệm “đường cao tốc” vẫn còn mới mẻ.

Thứ trưởng Lê Anh Tuấn nhớ lại, dù chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn như hiện nay, giá trị lớn nhất của tuyến đường là mở lối cho tư duy phát triển hạ tầng. Đây là tuyến huyết mạch đầu tiên cho thấy hiệu quả của việc tách dòng xe, rút ngắn thời gian và giảm áp lực cho Quốc lộ 1A.

Cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn sẽ được thông xe vào ngày 19/12 tới. Ảnh: Bảo Kiến.

Thực tiễn từ Pháp Vân – Cầu Giẽ đã cung cấp bài học quan trọng về lựa chọn tiêu chuẩn kỹ thuật, mô hình đầu tư và huy động nguồn lực xã hội cho các dự án sau này.

Suốt gần 20 năm tiếp theo, đến đầu năm 2021, cả nước mới có khoảng 1.200km cao tốc, kết nối chưa đồng bộ. Bước ngoặt chỉ đến khi hạ tầng giao thông được xác định là một trong ba đột phá chiến lược.

Quốc hội, Chính phủ liên tiếp ban hành cơ chế đặc thù, phân cấp, rút ngắn thủ tục đầu tư và tháo gỡ các nút thắt về vốn, vật liệu, giải phóng mặt bằng.

“Khó khăn lớn nhất không chỉ là vốn hay kỹ thuật, mà là tư duy và cơ chế chính sách. Khi rào cản này được tháo gỡ, tốc độ triển khai dự án đã thay đổi hoàn toàn”, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn nhấn mạnh.

Vượt thách thức chưa từng có

Giai đoạn 2021–2023 được xem là phép thử khắc nghiệt nhất. Đại dịch Covid-19 khiến chuỗi cung ứng đứt gãy, nhiều công trường phải thi công “3 tại chỗ”. Biến đổi khí hậu gây mưa bão kéo dài; nguồn vật liệu khan hiếm và giá cả biến động mạnh.

Trong bối cảnh đó, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự đồng thuận của người dân trong giải phóng mặt bằng đã tạo nên sức bật lớn. Nhiều dự án phải thi công ngày đêm, vượt qua 5–6 mùa mưa để kịp tiến độ.

Đến cuối năm 2025, hơn 3.000km đường cao tốc sẽ được đưa vào khai thác. Hàng loạt dự án trọng điểm được khơi thông như các vành đai Hà Nội, TPHCM; cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận – Cần Thơ, Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột, Tuyên Quang – Hà Giang… tạo nên mạng lưới kết nối liên vùng hoàn chỉnh.

Theo ông Tuấn, giá trị cột mốc 3.000km không chỉ nằm ở chiều dài tuyến đường, mà là cuộc cách mạng về tư duy phát triển hạ tầng – nơi tốc độ, kỷ luật và hiệu quả trở thành tiêu chuẩn mới.

Dù đạt được kỳ tích, ông Tuấn nhận định, chặng đường phía trước vẫn đầy áp lực. Theo mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam phải hoàn thành 5.000km đường cao tốc. Khối lượng công việc trong 5 năm tới gần tương đương cả giai đoạn trước cộng lại.

Vũ Điệp