Việt Nam cân nhắc miễn thuế tối thiểu toàn cầu cho loạt dự án điện than để giữ nhà đầu tư

Việt Nam xem xét miễn “thuế tối thiểu toàn cầu” cho loạt dự án điện than BOT: giữ cam kết, đổi lại thất thu vài trăm triệu USD.

Bộ Tài chính vừa trình dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 107/2023/QH15 về thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo cơ chế chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (QDMTT), đề xuất miễn áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu 15% đối với các dự án BOT điện có bảo lãnh Chính phủ (GGU). Đây là bước đi nhằm giữ ổn định môi trường đầu tư, tránh phát sinh nghĩa vụ bồi thường cho nhà đầu tư nước ngoài.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tổng số thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung có thể phát sinh đối với 6 dự án BOT điện lên tới 425,83 triệu USD trong vòng 20 năm (chưa tính Dự án Duyên Hải 2). Riêng Nhà máy điện Nghi Sơn 2 do Kepco (Hàn Quốc) và Marubeni (Nhật Bản) nắm cổ phần lớn, nếu không được miễn sẽ phải nộp thêm gần 190 triệu USD thuế vào năm 2047.

Bộ Tài chính cảnh báo, nếu thu khoản thuế này, Việt Nam có thể phải bồi thường cho nhà đầu tư một khoản còn lớn hơn số thuế đã thu, vì điều khoản “thay đổi luật bất lợi” trong các hợp đồng BOT buộc Nhà nước phải đảm bảo dòng tiền, tỷ suất hoàn vốn và khả năng trả nợ vay của dự án. Hai phương án xử lý được xem xét gồm điều chỉnh giá điện theo hợp đồng PPA (nguy cơ làm tăng giá điện, ảnh hưởng ổn định kinh tế vĩ mô) hoặc gia hạn thời gian vận hành dự án (khó khả thi vì xung đột với quy hoạch điện quốc gia và cam kết quốc tế về giảm nhiệt điện than).

Dự thảo đề nghị số thuế bổ sung tối thiểu nội địa được xác định bằng 0 cho các dự án BOT điện có GGU, đồng thời cho phép Chính phủ có thêm thẩm quyền quyết định miễn trừ trong tương lai nếu nhà đầu tư yêu cầu được đảm bảo ưu đãi đầu tư. Đây được xem là tín hiệu mạnh mẽ gửi tới các tập đoàn năng lượng lớn như Mitsubishi, Marubeni, Sumitomo (Nhật Bản), Kepco (Hàn Quốc), AES (Mỹ) hay Tập đoàn Điện lực miền Nam Trung Quốc, vốn đang vận hành các dự án nhiệt điện quan trọng tại Việt Nam.

Các chuyên gia đánh giá động thái này thể hiện nỗ lực cân bằng giữa thu ngân sách và duy trì sức hấp dẫn đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam là một trong những nước đầu tiên áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024, ước tính thu về 600 triệu USD/năm. Việc miễn trừ cho các dự án BOT có bảo lãnh được kỳ vọng giữ ổn định lòng tin nhà đầu tư, tránh tác động dây chuyền lên chi phí điện và an ninh năng lượng quốc gia.

Dự thảo đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến rộng rãi và dự kiến trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10 (10/2025). Nếu được thông qua, miễn trừ sẽ áp dụng ngay cho các dự án thuộc diện GGU, đồng thời “gỡ” nguy cơ phát sinh bồi thường lớn hơn số thuế bổ sung, qua đó ổn định môi trường đầu tư, bảo đảm an ninh năng lượng và duy trì lộ trình chuyển dịch chính sách thuế phù hợp thông lệ OECD.

Trung Việt