Việt Nam có lợi thế vượt trội để thu hút đầu tư năng lượng tái tạo

Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để bứt phá trở thành cường quốc điện gió hàng đầu khu vực

Tiềm năng điện gió khổng lồ

Ông Nguyễn Thái Hà, Tổng Giám đốc Tập đoàn Năng lượng T&T cho hay, Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để trở thành cường quốc điện gió trong khu vực và là một trong những quốc gia có tiềm năng điện gió hàng đầu Đông Nam Á. Với đường bờ biển dài hơn 3.000km và nhiều khu vực có tốc độ gió trung bình từ 7 - 9 m/s, Việt Nam sở hữu lợi thế lý tưởng để phát triển nguồn năng lượng sạch này.

Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tổng tiềm năng kỹ thuật điện gió trên bờ của Việt Nam đạt khoảng 221 GW. Các khu vực như Tây Nguyên, Duyên hải miền Trung, Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long đều có tốc độ gió tốt và ổn định quanh năm. Đặc biệt, tiềm năng điện gió ngoài khơi còn lớn hơn rất nhiều, ước tính lên đến 600 GW. Nguồn năng lượng này được kỳ vọng sẽ đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi năng lượng, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển kinh tế xanh bền vững tại Việt Nam.

Ông Đoàn Ngọc Dương, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, chuyển đổi năng lượng theo hướng giảm dần tỉ trọng nhiên liệu hóa thạch trong sản xuất điện sang năng lượng tái tạo, năng lượng mới là xu thế tất yếu hiện nay trên thế giới.

Đây là một thực tế cấp bách, đặc biệt khi Việt Nam đặt ra hai mục tiêu lớn, trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 và đạt Net Zero vào năm 2050. Ông Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Chuyên môn, Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) chỉ rõ, để hiện thực hóa các mục tiêu này, nền kinh tế phải chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng xanh, sáng tạo và số hóa, thay vì mô hình tăng trưởng cũ dựa vào tài nguyên và lao động giá rẻ.

Hiện nay, gần 50% điện năng của Việt Nam vẫn phụ thuộc vào than đá, gây khó khăn trong việc thực hiện các cam kết giảm phát thải và đối mặt với rủi ro về môi trường, chi phí. Mặc dù Việt Nam có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo, song vẫn còn nhiều rào cản về hạ tầng, pháp lý, cơ chế giá và vốn.

Chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn để duy trì năng lực cạnh tranh trong bối cảnh các thị trường lớn đang siết chặt các tiêu chuẩn xanh. Các định hướng lớn của Đảng hiện nay, thể hiện qua “Bộ tứ trụ cột” gồm các Nghị quyết 57, 59, 66 và 68, đang mở ra công cuộc “Đổi mới 2.0”, tạo nền tảng chính sách vững chắc cho chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Ông Bùi Thanh Minh cho rằng, đây là thời điểm chín muồi để Việt Nam tái định vị chính sách năng lượng, chuyển từ phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch sang phát triển năng lượng xanh, với khu vực tư nhân giữ vai trò chủ lực.

Thách thức thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo

Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để phát triển điện gió, hướng tới mục tiêu năng lượng xanh và Net Zero vào năm 2050. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thái Hà, việc thực hiện các mục tiêu công suất điện gió trên bờ và ngoài khơi theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đang đối mặt với nhiều rào cản.

Rào cản pháp lý và cơ chế chính sách là thách thức lớn nhất. Hiện chưa có quy định cụ thể về quy hoạch không gian biển, trình tự cấp phép khảo sát và phát triển điện gió ngoài khơi. Điều này gây khó khăn cho nhà đầu tư khi thiếu hướng dẫn chi tiết về quy trình nộp hồ sơ, yêu cầu kỹ thuật và chưa giải quyết được vấn đề chồng lấn khu vực biển.

Một vướng mắc khác là khung giá phát điện cho các dự án điện gió ngoài khơi chưa được Bộ Công Thương ban hành chính thức. Mặc dù Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã đề xuất khung giá sơ bộ (khu vực miền Bắc: 3.975,1 đồng/kWh; Nam Trung Bộ: 3.078,9 đồng/kWh; miền Nam: 3.868,5 đồng/kWh), việc thiếu công bố chính thức khiến nhà đầu tư gặp khó khăn trong tính toán hiệu quả tài chính.

Để đạt được tăng trưởng nguồn điện năng lượng tái tạo và hướng tới Net Zero, ông Đoàn Ngọc Dương nhấn mạnh sự cần thiết của nhiều giải pháp đồng bộ. Đầu tiên là tạo lập môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch. Luật Điện lực số 61/2024/QH15, có hiệu lực từ 1/2/2025, cùng các văn bản dưới luật đã bước đầu giải quyết các nút thắt về thủ tục đầu tư, công khai quy hoạch và danh mục dự án.

Trong thời gian tới, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý một cách đồng bộ, linh hoạt và hiệu quả; hoàn thiện chính sách khuyến khích sản xuất, sử dụng năng lượng tái tạo, năng lượng mới để thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, cần thực hiện chuyển đổi năng lượng trong các ngành tiêu thụ điện lớn. Ngành công nghiệp cần thúc đẩy sản xuất xanh (thép xanh, xi măng xanh); giao thông cần điện khí hóa mạnh mẽ, phát triển xe điện và hạ tầng trạm sạc; đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

Về lâu dài, điện hạt nhân cần được xem xét vai trò là nguồn điện ổn định, không phát thải CO2, có thể đóng vai trò nền tảng cho hệ thống điện có tỷ lệ năng lượng tái tạo lớn. Theo Quyết định số 768/QĐ-TTg, điện hạt nhân dự kiến đạt 4.000 - 6.400 MW vào năm 2030 - 2035 và 10.500 - 14.000 MW vào năm 2050. Việt Nam đang tiếp tục nghiên cứu, hợp tác để đầu tư các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1,2.

Để huy động nguồn lực tư nhân và quốc tế, cần khẩn trương hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, định giá phát thải, thúc đẩy tài chính xanh và các hình thức hợp tác công tư. Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò không thể thiếu, cần đầu tư vào công nghệ lưu trữ năng lượng, AI trong điều hành hệ thống điện, vật liệu mới và đặc biệt là công nghệ sản xuất hydrogen xanh. Đồng thời, đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Đặc biệt, đảm bảo công bằng trong chuyển đổi là yếu tố then chốt. Mỗi chính sách cần đặt con người làm trung tâm, hỗ trợ và đào tạo lại những người lao động, cộng đồng và doanh nghiệp bị ảnh hưởng để không ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình hướng tới Net Zero.

Ông Nguyễn Thái Hà cho rằng, chuyển đổi năng lượng xanh là một hành trình đầy thách thức nhưng với tầm nhìn, sự quyết tâm và chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp, người dân và cộng đồng quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện thành công tiến trình này, đảm bảo an ninh năng lượng cho phát triển kinh tế bền vững và chủ động đạt mục tiêu Net Zero.

Hồng Hạnh