Việt Nam - Cuba: Ngọn lửa cháy mãi…

ĐBQH. Bùi Hoài Sơn cho rằng, văn hóa chính là “ngọn lửa không bao giờ tắt” trong tình hữu nghị Việt Nam – Cuba. (Nguồn: Quốc hội)

Theo Đại biểu quốc hội Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, văn hóa chính là “ngọn lửa không bao giờ tắt” trong tình hữu nghị Việt Nam - Cuba.

Trong suốt hơn sáu thập kỷ qua, Việt Nam và Cuba luôn duy trì mối quan hệ đặc biệt, trong đó hợp tác văn hóa là cầu nối quan trọng. Ông nhìn nhận như thế nào về hợp tác văn hóa trong việc củng cố nền tảng tinh thần và tình cảm giữa nhân dân hai nước?

Quan hệ văn hóa giữa Việt Nam và Cuba là một biểu tượng trong lịch sử quan hệ giữa hai dân tộc dù cách nhau nửa vòng Trái đất. Hơn sáu thập kỷ qua, hợp tác văn hóa đã trở thành nhịp cầu nối liền hai trái tim dân tộc cùng chung lý tưởng độc lập, tự do và nhân phẩm con người.

Giá trị nhân văn sâu sắc nhất của mối quan hệ ấy nằm ở chỗ: Văn hóa không chỉ là lĩnh vực giao lưu, mà còn là nền tảng tinh thần nuôi dưỡng tình hữu nghị bền vững giữa nhân dân hai nước. Người Việt Nam luôn nhớ lời Chủ tịch Fidel Castro từng nói: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”. Đó không chỉ là lời cam kết chính trị mà là thông điệp văn hóa, biểu tượng cho lòng trắc ẩn, sự đồng cảm và niềm tin vào những giá trị cao đẹp của con người.

Chúng ta có thể thấy rõ điều đó qua những trang sử văn hóa hai dân tộc: Từ những đoàn nghệ thuật Cuba biểu diễn giữa những năm tháng chiến tranh ở Hà Nội, đến những sinh viên Việt Nam từng học tập ở Havana nay trở thành cầu nối cho hợp tác mới. Văn hóa là “chất keo” gắn kết hai quốc gia, là sức mạnh mềm giúp hai dân tộc cùng vững bước trên con đường hướng tới hòa bình, công bằng và hạnh phúc.

Theo ông, việc hợp tác giữa Việt Nam và Cuba cần đổi mới ra sao để không chỉ bảo tồn giá trị truyền thống mà còn khuyến khích sáng tạo, trao đổi văn hóa trong kỷ nguyên số?

Trong kỷ nguyên số và toàn cầu hóa văn hóa, hợp tác giữa Việt Nam và Cuba không thể chỉ dừng lại ở trao đổi truyền thống, mà cần được tái định hình theo hướng sáng tạo, tương tác và chia sẻ trên nền tảng công nghệ mới. Đây là thời đại mà không gian số đã trở thành “sân khấu chung” cho các dân tộc cùng thể hiện bản sắc của mình, cũng là cơ hội để Việt Nam - Cuba viết tiếp câu chuyện tình bạn bằng ngôn ngữ của sáng tạo và tri thức.

Việc hợp tác văn hóa trong giai đoạn hiện nay cần gắn liền với chuyển đổi số - từ số hóa di sản, kết nối các bảo tàng, thư viện, trung tâm văn hóa, cho tới hợp tác sản xuất phim tài liệu, âm nhạc, chương trình nghệ thuật trực tuyến hay các nền tảng sáng tạo kỹ thuật số. Những không gian ấy không chỉ bảo tồn, mà còn để lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam và Cuba đến công chúng toàn cầu, nhất là thế hệ trẻ.

Để thích ứng với thời đại mới, hai nước cần đẩy mạnh các dự án hợp tác mang tính biểu tượng và đổi mới như: Tổ chức “Tuần lễ văn hóa số Việt Nam - Cuba”, trao đổi nghệ sĩ, nhà sáng tạo trẻ trên nền tảng sáng tác số, hay phát triển ứng dụng song ngữ giới thiệu di sản của hai dân tộc.

Thủ tướng Phạm Văn Đồng và đồng chí Fidel Castro, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Thủ tướng Chính phủ Cách mạng Cuba thăm thị trấn Đông Hà (Quảng Trị) bị chiến tranh phá hủy, đang được khôi phục lại (tháng 9/1973). (Ảnh tư liệu: TTXVN)

Hợp tác văn hóa Việt Nam - Cuba được đánh giá là minh chứng cho sức mạnh của “quyền lực mềm”. Ông có thể chia sẻ quan điểm về vai trò của văn hóa như một kênh đối ngoại đặc biệt, góp phần lan tỏa thông điệp về tình đoàn kết, nhân văn và sự đồng cảm giữa hai dân tộc?

Với Việt Nam và Cuba, văn hóa từ lâu đã trở thành kênh đối ngoại đặc biệt - nơi hai dân tộc cùng gửi gắm tình cảm, niềm tin và khát vọng về một thế giới nhân văn, công bằng và đoàn kết.

Cả hai dân tộc đều từng đi qua những năm tháng gian khổ để giành lấy tự do, chính từ trong thử thách ấy, văn hóa đã hình thành như một sức mạnh tinh thần phi thường. Khi Chủ tịch Fidel Castro bước trên mảnh đất Quảng Trị năm 1973, đó không chỉ là sự kiện chính trị, mà là một hành động biểu tượng của “quyền lực mềm” - biểu tượng của tình đồng chí vượt qua mọi giới hạn không gian, thời gian và thể chế. Tình hữu nghị Việt Nam - Cuba từ đó trở thành một “thương hiệu văn hóa” độc đáo trong đời sống quốc tế, được xây đắp bằng sự chân thành và lòng biết ơn lẫn nhau.

Ngày nay, trong bối cảnh thế giới đa cực, nơi các giá trị vật chất và lợi ích chiến lược chi phối mạnh mẽ, thì sức mạnh mềm của văn hóa càng trở nên quý giá. Nó giúp hai quốc gia không chỉ khẳng định bản sắc dân tộc, mà còn truyền đi thông điệp nhân văn: Tình bạn chân thành, sự sẻ chia và khát vọng vì con người vẫn luôn là giá trị bền vững nhất. Khi một bài hát Cuba vang lên ở Hà Nội, hay khi hình ảnh áo dài Việt Nam xuất hiện trên đường phố Havana, đó không chỉ là giao lưu văn hóa mà là biểu tượng của niềm tin.

Với tôi, văn hóa chính là ngôn ngữ ngoại giao mạnh mẽ nhất mà không cần phiên dịch. Nó là cây cầu nối quá khứ với tương lai, là thông điệp của lòng tin và sự tử tế trong thế giới đầy biến động. Chính sức mạnh ấy làm nên bản sắc riêng của mối quan hệ Việt Nam - Cuba, một tình bạn không chỉ trong chính trị, mà trong từng hơi thở của văn hóa và tâm hồn con người.

Trong quá trình thúc đẩy hợp tác văn hóa song phương, đâu là thách thức và cơ hội để hai nước tiếp tục làm sâu sắc hơn quan hệ, đặc biệt là trong các lĩnh vực nghệ thuật, giáo dục, sáng tạo trẻ - những “cầu nối” giữa hai nền văn hóa cùng lý tưởng nhân văn?

Mối quan hệ văn hóa Việt Nam - Cuba đang đứng trước một giai đoạn chuyển mình quan trọng, vừa đầy cơ hội, vừa không ít thách thức. Thách thức lớn nhất chính là làm sao để một mối quan hệ được xây dựng từ lý tưởng cách mạng và tình cảm thủy chung của thế hệ đi trước có thể tiếp tục được “truyền lửa” trong bối cảnh thế giới đổi thay nhanh chóng.

Tuy vậy, chính trong khó khăn ấy lại ẩn chứa cơ hội, bởi chính văn hóa, nghệ thuật và giáo dục sáng tạo là “chìa khóa” giúp hai dân tộc hiểu nhau sâu sắc hơn và cùng vươn tới tương lai.

Việt Nam và Cuba có thể cùng khai thác sức mạnh của thế hệ trẻ - những người sinh ra trong hòa bình, lớn lên trong thời đại số để kiến tạo những hình thức hợp tác mới: Từ chương trình đào tạo nghệ sĩ, nhà thiết kế, nhà làm phim, cho tới các dự án sáng tạo số, hợp tác âm nhạc, điện ảnh, hay nghệ thuật trình diễn. Một “Học viện sáng tạo Việt Nam - Cuba”, hay những “Liên hoan nghệ thuật trẻ song phương” hoàn toàn có thể trở thành biểu tượng mới của tình hữu nghị hai nước trong thế kỷ XXI.

Cơ hội cũng đến từ việc hai quốc gia đều đặt văn hóa ở vị trí trung tâm của phát triển bền vững. Việt Nam đang xây dựng chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, còn Cuba cũng đang mở rộng hợp tác trong các ngành sáng tạo. Hợp tác văn hóa giữa Việt Nam và Cuba không chỉ là trao đổi biểu diễn hay trưng bày, mà phải là quá trình cùng nhau học hỏi, cùng nhau tạo ra giá trị mới…

Ông kỳ vọng thế hệ trẻ hai nước hôm nay sẽ tiếp nối và thắp sáng ngọn lửa ấy như thế nào trong bối cảnh thế giới đang biến đổi mạnh mẽ?

Văn hóa chính là “ngọn lửa không bao giờ tắt” trong tình hữu nghị Việt Nam – Cuba. Ngọn lửa ấy được thắp lên từ những năm tháng chiến đấu gian khổ, được nuôi dưỡng bởi tình yêu tự do, lòng nhân ái và khát vọng vì con người. Thế hệ trẻ hai nước, dù không trải qua chiến tranh, vẫn là những người được thừa hưởng di sản tinh thần to lớn mà cha anh để lại.

Tôi mong, thanh niên Việt Nam và Cuba sẽ gặp nhau không chỉ ở sự ngưỡng mộ quá khứ, mà ở khát vọng cùng kiến tạo tương lai - nơi văn hóa là sức mạnh mềm, nền tảng để phát triển, điểm tựa tinh thần cho sự gắn bó bền lâu giữa hai dân tộc.

Nguyệt Anh