Việt Nam đẩy mạnh logistics xanh để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu
Tại Hội thảo 'Logistics xanh – xu hướng phát triển bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu' diễn ra ngày 5/9/2025, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam có tiềm năng trở thành trung tâm logistics khu vực, nhưng vẫn đối mặt với thách thức về chi phí cao, thiếu liên kết và tác động môi trường.
Tiềm năng và hạn chế của ngành logistics Việt Nam
Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực logistics khu vực châu Á - Thái Bình Dương nhờ vị trí địa lý thuận lợi. Với bờ biển dài 3.260 km, nhiều cảng nước sâu, sân bay quốc tế, hệ thống đường sắt xuyên quốc gia và mạng lưới giao thông phát triển.
Bên cạnh đó, nền kinh tế đang tăng trưởng mạnh, trở thành trung tâm sản xuất mới của khu vực, với thương mại điện tử bùng nổ và vị trí thứ 8 về thị trường mới nổi có sức tiêu thụ lớn. Những yếu tố này tạo nền tảng vững chắc cho logistics phát triển đồng bộ với chiến lược thị trường, thông qua vận tải đa phương thức, hiện đại hóa hệ thống cảng và xây dựng chuỗi cung ứng hiệu quả, bền vững.
Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực logistics khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Ảnh minh họa.
Trong những năm qua, ngành logistics Việt Nam đã đạt những bước tiến đáng kể. Tốc độ tăng trưởng bình quân 14 - 16% mỗi năm, số lượng doanh nghiệp tăng lên với chất lượng dịch vụ cải thiện. Chỉ số hiệu quả logistics (LPI) của Việt Nam vươn lên vị trí thứ 43/139 toàn cầu và thứ 5 trong ASEAN. Quy mô thị trường đạt khoảng 45 - 50 tỷ USD, với sự phát triển của các trung tâm logistics, cảng cạn, kho ngoại quan và vận tải đa phương thức, hỗ trợ hiệu quả cho các ngành xuất khẩu chủ lực như điện tử, dệt may, nông - thủy sản.
Hiện nay, các doanh nghiệp logistics Việt Nam đang chủ động đổi mới phương thức vận hành, mở rộng hợp tác quốc tế và tận dụng công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh. Điều này phản ánh bước chuyển tích cực của ngành trong việc thích ứng với bối cảnh toàn cầu.
Tuy nhiên, ngành vẫn tồn tại nhiều hạn chế. Chi phí logistics còn cao, thiếu sự liên kết giữa các doanh nghiệp logistics với doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và xuất nhập khẩu. Quy mô và tiềm lực tài chính của doanh nghiệp logistics Việt Nam còn yếu, hoạt động manh mún, thiếu liên kết giữa các vùng. Hơn nữa, hoạt động logistics gây tác động lớn đến môi trường, như ô nhiễm không khí, nước thải, chất thải rắn và tiếng ồn.
Trước thực trạng này, việc đẩy mạnh logistics xanh trở nên cấp thiết để đảm bảo phát triển bền vững. Khi các doanh nghiệp ứng dụng logistics xanh trong chiến lược của mình, về lâu dài, sẽ gia tăng được số lượng khách hàng, tăng được nguồn thu và cắt giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh.
Giải pháp để thúc đẩy logistics xanh
Ông Trương Tấn Lộc - Phó Chủ tịch Hiệp hội Logistics TP. Hồ Chí Minh (HLA), cho biết dù Việt Nam xếp hạng 43/139 về LPI, vẫn còn điểm yếu về chất lượng cơ sở hạ tầng và dịch vụ, dẫn đến lãng phí và phát thải carbon không cần thiết.
Phân tích rào cản quốc tế, ông Lộc chỉ rõ áp lực từ EU với Cơ chế Điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) hiệu lực đầy đủ từ 2026, hoạt động như thuế carbon trên hàng hóa nhập khẩu, buộc doanh nghiệp phải mua chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải. Ngoài ra, Chỉ thị về Thẩm định Tính bền vững của doanh nghiệp (CSDDD) yêu cầu trách nhiệm về tác động môi trường trong chuỗi cung ứng và áp dụng tiêu chuẩn ESG nghiêm ngặt.
Ở góc độ rộng hơn, việc xây dựng một chuỗi cung ứng minh bạch, bền vững với lượng phát thải thấp chính là điều kiện đủ để các nhà mua hàng quốc tế lựa chọn các doanh nghiệp Việt Nam. Dữ liệu logistics xanh sẽ trở thành một chỉ số hiệu suất, trực tiếp nâng cao giá trị thương hiệu và năng lực đàm phán của doanh nghiệp Việt.
Ông Lộc nhấn mạnh, những quy định như CBAM và CSDDD đang tái định giá carbon trên quy mô toàn cầu. Điều này có nghĩa là, logistics xanh không còn là câu chuyện về trách nhiệm xã hội, mà đã trở thành một ‘giấy thông hành’ thương mại. Tuân thủ là điều kiện cần để không bị phạt hoặc bị cấm xuất khẩu.
"Cảng Tân Cảng Cát Lái giảm thời gian giao nhận xuống 15 - 20 phút nhờ ePort, tiết kiệm 1,5 - 2 triệu USD chi phí nhiên liệu hàng năm và giảm khí thải CO2 nhờ cẩu chạy điện. Ứng dụng AI tối ưu lộ trình giảm 15% nhiên liệu và 25% thời gian giao hàng. Tuy nhiên, thách thức lớn là phụ thuộc đường bộ và kết nối hạ tầng bất cập" - ông Lộc đưa ra ví dụ.
Do đó, ông Lộc kiến nghị xây dựng bộ tiêu chí đo lường logistics xanh quốc gia, chính sách tài chính xanh như tín dụng ưu đãi, giảm thuế cho xe điện và thiết bị tiết kiệm năng lượng, hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon. Về hạ tầng, đẩy nhanh dự án trọng điểm, xây dựng Hệ sinh thái Dữ liệu Logistics cho vùng kinh tế phía Nam. Về nhân lực, cần cải cách đào tạo theo mô hình 3 bên "Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp" và tổ chức hội thảo nâng cao nhận thức.
Ông Bùi Tuấn Hải - Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Khu vực II.
Ông Bùi Tuấn Hải - Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Khu vực II khẳng định, ngành Hải quan đã số hóa toàn diện để đối phó lưu lượng giao thương tăng. Hệ thống VNACCS/VCIS từ 2014 tự động hóa thông quan, giảm thời gian luồng xanh xuống 1 - 3 giây. Cơ chế một cửa quốc gia và ASEAN cho phép nộp hồ sơ điện tử duy nhất, trao đổi C/O điện tử. Hệ thống nộp thuế 24/7 và VASSCM giám sát tự động, giảm thủ tục thủ công. Hướng tới Hải quan thông minh 2030, áp dụng AI, Big Data, Blockchain.
“Doanh nghiệp cần chủ động cập nhật các quy định pháp luật thường xuyên thay đổi để tránh sai sót và chi phí phạt. Song song đó, việc chuẩn bị hồ sơ chính xác ngay từ đầu là vô cùng quan trọng vì trong môi trường số, một sai sót nhỏ cũng có thể khiến hệ thống từ chối tờ khai" - ông Hải lưu ý.
Ông Bùi Tuấn Hải cho rằng, doanh nghiệp phải chú trọng đào tạo đội ngũ nhân sự để có đủ kiến thức và kỹ năng vận hành các hệ thống điện tử hiện đại một cách thành thạo. Đồng thời, việc phối hợp chặt chẽ và chủ động liên hệ với cơ quan hải quan khi có vướng mắc sẽ giúp giải quyết vấn đề nhanh chóng và xây dựng mối quan hệ đối tác tin cậy./.
