Việt Nam khai trương hệ thống phát hiện nhiễu thông tin di động mà chưa quốc gia nào có

Chưa có quốc gia nào có hệ thống phát hiện nhiễu thông tin di động

Ngày 4/9, Cục Tần số vô tuyến điện (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã khai trương hệ thống giám sát và phát hiện nhiễu thông tin di động iSpectra.

Đây là sự kiện mang ý nghĩa quan trọng, không chỉ đối với công tác quản lý tần số mà còn đối với ngành khoa học – công nghệ, đánh dấu thêm một bước tiến trong việc ứng dụng KHCN và chuyển đổi số nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy sự phát triển của đất nước.

Trong những năm gần đây, sự bùng nổ của mạng 4G, 5G với mật độ trạm gốc ngày càng dày đặc, cùng quá trình đô thị hóa nhanh chóng và sự gia tăng đột biến của các thiết bị vô tuyến điện đã làm tăng số lượng trạm gốc bị nhiễu, ảnh hưởng đến chất lượng mạng.

Việc xác định nguyên nhân và xử lý nhiễu cho các trạm gốc thường kéo dài, tốn công sức, thời gian của các nhà mạng và cơ quan quản lý. Từ đó, đặt ra yêu cầu xây dựng một hệ thống giám sát can nhiễu đối với các mạng di động trên phạm vi toàn quốc.

Cục Tần số vô tuyến điện khai trương hệ thống giám sát và phát hiện nhiễu thông tin di động iSpectra. Ảnh: PV

Trong giai đoạn 2023–2025, Cục Tần số vô tuyến điện đã phối hợp với các nhà mạng di động hoàn thành hệ thống giám sát và phát hiện nhiễu thông tin di động theo triết lý mới: biến các trạm thu phát sóng (BTS) thành các “sensor” kiểm soát tần số.

Đây là sáng kiến đột phá, lần đầu tiên trên thế giới một cơ quan quản lý phát triển hệ thống thu thập dữ liệu di động kết nối trực tiếp với các nhà mạng.

Hệ thống iSpectra đã cụ thể hóa chủ trương của Bộ về việc chuyển đổi phương thức quản lý từ giấy tờ sang quản lý dựa trên dữ liệu, bằng cách thu thập dữ liệu trực tuyến để giám sát, phát hiện, cảnh báo, tìm kiếm và xử lý nguồn nhiễu hiệu quả, rút ngắn đáng kể thời gian xử lý.

Cách làm mới này mang lại nhiều giá trị thiết thực cho người dân, nhà mạng và cơ quan quản lý, đồng thời mở ra hướng phát triển trong tương lai.

Về khả năng kết nối đến các hệ thống khác ngoài hệ thống trạm của các nhà mạng, iSpectra sẽ được thông minh hóa, áp dụng công nghệ AI và Machine Learning để phân tích chuyên sâu với khối lượng dữ liệu lớn hơn, từ đó dự đoán thiết bị gây nhiễu và khoanh vùng vị trí nguồn nhiễu.

Phát biểu tại sự kiện, ông Lê Văn Tuấn, Cục trưởng Cục Tần số vô tuyến điện, cho biết hệ thống iSpectra được triển khai theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, với mục tiêu nâng cao khả năng phát hiện nhiễu từ sớm, hỗ trợ công tác quản lý tần số vô tuyến điện hiệu quả hơn. Đây cũng là kết quả của tư duy đổi mới và cách tiếp cận khác biệt để tạo ra đột phá.

“Tôi đã chia sẻ hệ thống này với nhiều quốc gia và các nhà sản xuất thiết bị viễn thông, nhưng chưa bên nào triển khai được giải pháp tương tự. iSpectra ra đời dựa trên sức mạnh phối hợp giữa cơ quan quản lý và các nhà mạng. Hệ thống này được kết nối và kiểm tra chéo giữa các nhà mạng, đem lại hiệu quả xử lý nhiễu nhanh hơn. Qua quá trình thử nghiệm trong một quý, hệ thống đã phát hiện 600 vụ nhiễu, trong khi nếu không dùng hệ thống này, Cục Tần số chỉ phát hiện được khoảng 300 vụ. Khi ứng dụng tại VNPT, hệ thống đã giúp giảm 30% tỷ lệ rớt cuộc gọi do nhiễu. Hệ thống này đã đi vào thực tiễn và chứng minh hiệu quả. Việt Nam sẽ giới thiệu hệ thống này với các nước trong khu vực tại các sự kiện quốc tế”, ông Lê Văn Tuấn nhấn mạnh.

Ông cũng cho biết thêm, sắp tới iSpectra sẽ được AI hóa để phát hiện số lượng nhiễu tốt hơn. Hệ thống sẽ thay thế cơ chế báo cáo online của doanh nghiệp về nhiễu tần số, đồng thời đánh giá hiệu quả sử dụng phổ tần của các nhà mạng.

Ông Lê Văn Tuấn, Cục trưởng Cục Tần số vô tuyến điện, cho biết hệ thống iSpectra được triển khai theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, với mục tiêu nâng cao khả năng phát hiện nhiễu từ sớm, hỗ trợ công tác quản lý tần số vô tuyến điện hiệu quả hơn.

Các nhà mạng khẳng định iSpectra phát hiện nhiễu hiệu quả

Tại lễ khai trương, các nhà mạng như Viettel, VNPT, MobiFone đều khẳng định iSpectra đã được đưa vào thực tiễn và chứng minh hiệu quả rõ rệt.

Ông Nguyễn Đạt, Phó Tổng giám đốc Viettel cho biết, hiện Viettel đã triển khai 51.000 trạm di động với khoảng 300.000 cell 4G phủ sóng 98% dân số Việt Nam.

Trong thời gian tới, Viettel sẽ mở rộng triển khai mạng 5G với quy mô tương đương mạng 4G. Nếu tiếp tục giữ cách làm thủ công, công tác giám sát và xử lý nguồn nhiễu cho các trạm di động sẽ tốn rất nhiều thời gian và nguồn lực.

Do đó, việc triển khai hệ thống này, dù nghe có vẻ đơn giản, nhưng thực tế đem lại hiệu quả to lớn, góp phần đảm bảo chất lượng dịch vụ.

Ông Nguyễn Đạt dẫn chứng: từ khi đưa iSpectra vào sử dụng (1/4/2025) đến nay, hệ thống đã chủ động phát hiện 70 nguồn nhiễu (tăng 65% so với trung bình một quý năm 2024), với độ chính xác đạt 76% (so với trước đây là 65%), đồng thời giúp giảm tối thiểu 50% thời gian xử lý nhiễu (tương đương khoảng 1.080 giờ làm việc mỗi năm).

Việc triển khai hệ thống này cũng là những viên gạch đầu tiên trong quá trình chuyển đổi số lĩnh vực quản lý tần số quốc gia.

Ông Nguyễn Đạt kiến nghị sớm thống nhất phương án và kế hoạch triển khai giai đoạn 2 của hệ thống iSpectra, phát triển thêm các tính năng như tích hợp AI để tự động khoanh vùng và xác định vị trí nguồn nhiễu, tự động phân tích – phân loại nguồn nhiễu, mở rộng cho các trạm 5G, đồng thời hoàn thiện chức năng thống kê báo cáo, giao việc.

Viettel sẽ tiếp tục phối hợp với Cục Tần số, đóng góp tri thức để xây dựng các thuật toán thông minh, độ chính xác cao, quyết tâm đưa iSpectra giai đoạn 2 vào sử dụng trong năm 2026.

Ngoài ra, Viettel kiến nghị nghiên cứu mở rộng hệ thống giám sát và phát hiện nhiễu tần số cho các nghiệp vụ khác, như giám sát phối hợp tần số tại khu vực biên giới, hay phục vụ các dịch vụ mới như hạ tầng viễn thông cho phát triển kinh tế tầm thấp, quy hoạch tần số cho các mạng chuyên dùng.

Cục Tần số có thể thúc đẩy mạnh mẽ hơn quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực quản lý tần số quốc gia, hướng tới tự động hóa toàn bộ nghiệp vụ quản lý từ đăng ký, cấp phép, nộp phí, giám sát đến đánh giá hiệu quả sử dụng tần số.

Thái Khang