Tổng Bí thư Tô Lâm: Phát triển năng lượng nguyên tử phải tuyệt đối an toàn

Hành trình gần nửa thế kỷ và vai trò chiến lược của năng lượng nguyên tử

Theo TTXVN, chiều 4/9, Tổng Bí thư Tô Lâm cùng Đoàn công tác Trung ương đã đến thăm và làm việc tại Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (Bộ Khoa học và Công nghệ), nhằm đánh giá kết quả hoạt động và định hướng phát triển của Viện trong giai đoạn mới. Cùng dự có Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương Đảng.

Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam tiền thân là Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, được thành lập năm 1976 và chính thức trở thành Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam từ năm 1979. Trải qua hơn 45 năm phát triển, Viện hiện có 12 đơn vị trực thuộc, bao gồm 3 đơn vị quản lý và 9 đơn vị nghiên cứu - triển khai, phân bố tại Hà Nội, Đà Lạt, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Đến năm 2025, Viện có tổng cộng 768 cán bộ, viên chức, người lao động, trong đó có 1 Giáo sư, 15 Phó Giáo sư, 81 Tiến sỹ và hơn 350 cán bộ có trình độ sau đại học, nhiều chuyên gia được quốc tế công nhận.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính và các đại biểu. Ảnh: TTXVN

Viện đang quản lý hai cơ sở nghiên cứu trọng điểm quốc gia: Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt và máy gia tốc chùm tia điện tử tại Hà Nội.

Theo Tiến sỹ Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, từ những năm đầu của nền độc lập, Đảng và Nhà nước đã xác định năng lượng hạt nhân là một lĩnh vực chiến lược. Ngày nay, trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật và các công nghệ mới, năng lượng hạt nhân được nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, xem xét phát triển như một giải pháp năng lượng sạch, ổn định và an toàn, đồng thời là công cụ ứng phó biến đổi khí hậu và đảm bảo an ninh năng lượng.

Đặc biệt, năng lượng nguyên tử được ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội: y tế (chẩn đoán và điều trị ung thư), nông nghiệp (gây đột biến tạo giống cây trồng năng suất cao, chống chịu hạn hán, sâu bệnh, nhiễm mặn; kiểm soát sâu bệnh diện rộng qua kỹ thuật SIT), công nghiệp (kiểm tra chất lượng thiết bị, đường ống, cầu cống, vi mạch bằng kỹ thuật không phá hủy), quản lý môi trường và tài nguyên nước (xác định trữ lượng nước ngầm, đánh giá tình trạng ô nhiễm, sụt lún). Viện tiếp tục mở rộng nghiên cứu và triển khai ứng dụng công nghệ hạt nhân trong nhiều lĩnh vực, bao gồm quốc phòng - an ninh, góp phần nâng cao năng lực khoa học, công nghệ của đất nước.

Định hướng phát triển, chuyển đổi số và xây dựng năng lực quốc tế

Tại buổi làm việc, Tổng Bí thư Tô Lâm đánh giá cao những đóng góp âm thầm nhưng quan trọng của các thế hệ cán bộ, nhà khoa học và người lao động của Viện trong gần nửa thế kỷ qua. Tổng Bí thư nhấn mạnh, điện hạt nhân không chỉ là một lựa chọn, mà là yêu cầu khách quan để đảm bảo an ninh năng lượng, thực hiện cam kết trung hòa carbon, đồng thời tạo động lực cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu. Ảnh: TTXVN

Tổng Bí thư Tô Lâm lưu ý, phát triển năng lượng nguyên tử phải được thực hiện với nguyên tắc tuyệt đối đảm bảo an toàn, không đánh đổi tiến độ hay quy mô, đồng thời phải xây dựng văn hóa an toàn làm nền tảng. Việc phát triển năng lực nội sinh để làm chủ các cấu phần then chốt, kết hợp hợp tác quốc tế theo nguyên tắc đồng thiết kế, đồng chế tạo, đồng vận hành và đồng quản lý là yêu cầu cấp bách. Đây là chiến lược lâu dài, đòi hỏi tầm nhìn xa, cách tiếp cận toàn diện từ thể chế, hạ tầng, công nghệ đến con người.

Về định hướng phát triển, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam xác định mục tiêu trở thành trung tâm nghiên cứu và phát triển hàng đầu Việt Nam và ASEAN về công nghệ hạt nhân, hướng tới vị thế quốc tế. Sứ mệnh mới tập trung vào việc làm chủ công nghệ, đóng góp vào sự phát triển bền vững, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong quản lý và hoạt động nghiên cứu. Chuyển đổi số được coi là công cụ quan trọng để quản lý dữ liệu an toàn, số hóa nguồn thiết bị, hoàn thiện mô hình công bố dữ liệu minh bạch, đồng thời ứng dụng AI để đánh giá rủi ro theo vùng, nâng cao niềm tin của xã hội.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính nghe giới thiệu các ứng dụng năng lượng nguyên tử vì hòa bình. Ảnh: TTXVN

Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chuẩn mực kỹ thuật, kế thừa và phát triển đội ngũ chuyên gia đầu ngành, thu hút chuyên gia trong nước và quốc tế. Các cơ chế, chính sách đặc thù về lương, phụ cấp, cũng như nghiên cứu, nội địa hóa công nghệ chiến lược là nền tảng để đảm bảo hiệu quả và bền vững. Bên cạnh đó, Viện cần tiếp tục giữ vai trò nòng cốt trong nghiên cứu khoa học, công nghệ, hỗ trợ kỹ thuật, xử lý sự cố, cung cấp dữ liệu khoa học, nghiên cứu ứng dụng và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu tăng cường đầu tư phát triển hạ tầng nghiên cứu thử nghiệm quốc gia, triển khai nhanh, đảm bảo an toàn, hiệu quả các dự án trọng điểm quốc gia, nâng cao tiềm lực khoa học, công nghệ và công nghệ hạt nhân của Việt Nam. Việc phát triển năng lượng nguyên tử phải gắn liền với mục tiêu chiến lược lâu dài, đảm bảo quốc phòng, an ninh và nâng cao vị thế quốc gia.

Minh Trang