Việt Nam là một trong những thị trường bán lẻ hấp dẫn nhất toàn cầu

Tốc độ tăng trưởng nhanh

Theo Bộ Công Thương, trong những năm qua, Việt Nam đã trở thành một trong những thị trường bán lẻ hấp dẫn nhất toàn cầu (đứng vị trí thứ 6 trong nhóm 30 quốc gia có tiềm năng và mức độ hấp dẫn đầu tư trong lĩnh vực bán lẻ toàn cầu). Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng bình quân đầu người của cả nước tăng 2,65 lần trong 10 năm qua, từ 19,3 triệu đồng/người năm 2010 lên 51,2 triệu đồng/người năm 2019 với đóng góp vào GDP xấp xỉ 8%.

Cụ thể, trong giai đoạn 2016-2019, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của nước ta có mức tăng trưởng nhanh, ước đạt 11,2%/năm. Tính chung từ 2006-2018, tốc độ tăng trưởng bình quân của tổng mức bán lẻ hàng hóa luôn cao gấp 1,5-2 lần so với tốc độ tăng trưởng bình quân của GDP cùng thời kỳ. Trong đó, doanh thu bán lẻ luôn chiếm tỷ trọng cao, từ 74-75% tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng.

Ngoài ra, công tác điều hành giá các mặt hàng do nhà nước quản lý và bình ổn thị trường của Bộ cũng luôn đạt được mục tiêu kiểm soát lạm phát do Quốc hội giao trong những năm gần đây (năm 2017 và 2018, chỉ số giá lần lượt là 3,53% và 3,54% trong khi Quốc hội giao ở mức dưới 4%).

Các doanh nghiệp bán lẻ tăng cường các hoạt động khuyến mãi nhằm kích cầu người tiêu dùng

Bên cạnh đó, hệ thống hạ tầng thương mại thời gian qua đã có sự biến chuyển phù hợp với phát triển kinh tế xã hội và quá trình hội nhập mở cửa. Hệ thống thương mại truyền thống (như chợ) đang có sự dịch chuyển sang thương mại hiện đại (siêu thị và trung tâm thương mại. Số lượng siêu thị tăng 2,3 lần so với năm 2006 (62/63 tỉnh/thành phố đã có siêu thị). Số lượng trung tâm thương mại phát triển mạnh, tăng gấp 3 lần và đã có ở 51/63 tỉnh/thành phố. Tỷ trọng hàng hóa qua kênh này đã tăng từ 16% năm 2010 lên khoảng 22-25% vào năm 2015 và giữ vững ở mức 25-27% vào năm 2018.

Tuy nhiên, trong 6 tháng đầu năm 2020, bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng bị ảnh hưởng lớn do Covid-19 với tổng mức chỉ đạt 2.380,8 nghìn tỷ đồng, giảm 0,8% so với cùng kỳ năm trước và 5,3% nếu loại trừ yếu tố giá giảm (cùng kỳ năm 2019 tăng 8,5%). Theo đánh giá của Bộ Công Thương, tác động của Covid-19 sẽ làm sụt giảm tăng trưởng chung của thương mại nội địa trong năm 2020 và tới việc thực hiện các mục tiêu kế hoạch 2011-2020 và 2016-2020 của nước ta.

Cũng theo Bộ Công Thương, nhờ sự xuất hiện của hệ thống các doanh nghiệp FDI và sự lớn mạnh nhanh chóng của một số doanh nghiệp lớn trong nước đã góp phần hiện đại hóa ngành bán lẻ trong nước những năm qua. Các thương hiệu bán lẻ trong nước cũng đã và đang phát triển mạnh mẽ, đáng ghi nhận là sự phát triển nhanh với qui mô lớn của một số doanh nghiệp trong nước như Saigon Co.opmart, Hapro, Satra, VinMart...

Đặc biệt, thương mại điện tử đã trở thành một xu hướng phát triển mạnh mẽ trong những năm trở lại đây với sự hỗ trợ của các phương thức thanh toán điện tử với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt trên 27%/năm. Đến nay, khoảng 50% thị phần bán lẻ của Việt Nam của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài không thông qua cửa hàng mà qua bán hàng trực tuyến với số lượng doanh nghiệp có giao dịch thương mại điện tử tăng hơn 3 lần trong 10 năm qua (khoảng 259 nghìn doanh nghiệp vào năm 2019) và sự tham gia của hơn 55% dân số với mức chi tiêu trung bình 600 USD/người/năm.

Khuyến khích tiêu dùng nội địa

Mặc dù giai đoạn 2016-2019, hoạt động thương mại nội địa đã đạt nhiều kết quả, tuy nhiên theo Bộ Công Thương tổng kết, phát triển thương mại vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Cụ thể, thương mại hàng hóa trong nước và số người kinh doanh buôn bán, dịch vụ tăng nhanh nhưng mang tính chất tự phát, phân tán, quy mô nhỏ, mua bán qua nhiều tầng nấc trung gian. Các biện pháp quản lý thị trường thông qua tiêu chuẩn, quy chuẩn, điều kiện kinh doanh chưa được thực hiện hiệu quả, gây bất lợi cho các chủ thể khác tham gia thị trường và bất lợi cho người tiêu dùng.

Ngoài ra, hạ tầng thương mại có phát triển nhưng ở một số khu vực vẫn còn yếu kém và lạc hậu. Hạ tầng thương mại bán lẻ (chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi, chuyên doanh...) tăng nhanh nhưng phân bố không đều, tập trung chủ yếu và phát triển mạnh ở các thành phố, thị xã, thị trấn. Cùng với đó, cơ sở hạ tầng cho thương mại điện tử nhìn chung thiếu sự đồng bộ và thiếu tính kết nối, thiếu dịch vụ hỗ trợ cho thương mại điện tử như hóa đơn và chứng từ điện tử, hạ tầng thanh toán, hạ tầng logistics.

Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại và khuyến khích tiêu dùng nội địa

Để khắc phục những hạn chế trên, Bộ Công Thương cho biết, sẽ đẩy mạnh các giải pháp như phát triển thương mại nội địa thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại nội địa và khuyến khích tiêu dùng nội địa như tập trung phát triển thương mại nội địa. Tiếp tục tập trung hỗ trợ hình thành các tập đoàn, doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực phân phối (cả FDI và doanh nghiệp nội địa), thực hiện chuyển dịch hệ thống phân phối sang các loại hình phân phối hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi.

Đồng thời, đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử để khai thác có hiệu quả hơn sự phát triển mạnh mẽ của xu hướng số hóa nền kinh tế từ thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với sự phát triển mạnh mẽ của phương thức thanh toán điện tử và các công cụ thanh toán mới (tiền điện tử) hỗ trợ tích cực cho hoạt động thương mại điện tử.

Bên cạnh đó, Bộ tiếp tục tập trung hoàn thiện hệ thống thể chế và pháp luật về quản lý hoạt động thương mại điện tử để tăng cường công tác quản lý hoạt động mua bán qua mạng, tăng cường hoạt động kiểm soát của lực lượng quản lý thị trường; tiếp tục đẩy mạnh triển khai chương trình người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam và đẩy nhanh lưu thông hàng hóa của Việt Nam qua các hệ thống phân phối trong nước và nước ngoài.

Theo dự báo của Bộ Công Thương, trong 6 tháng cuối năm, tình hình dịch bệnh trong nước tiếp tục được kiểm soát tốt, các hoạt động sản xuất, kinh doanh thương mại diễn ra bình thường, cùng với sự nỗ lực của Chính phủ và các Bộ ngành, các địa phương trong việc đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, kích cầu du lịch, kích cầu nội địa, nhiều chương trình khuyến mại, giảm giá, các chương trình bình ổn thị trường, chương trình đưa hàng Việt về nông thôn... được tổ chức và nhu cầu mua sắm cuối năm tăng cao sẽ là động lực thúc đẩy sức mua của thị trường nội địa, tạo ra động lực tăng trưởng của tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ trong các tháng cuối năm.

Đỗ Nga