Việt Nam - thành viên có trách nhiệm của UNCLOS

“Hiến pháp của các đại dương”

Trang mạng Fulcrum.sg tại Singapore mới đây đăng bài viết về việc Việt Nam tham gia Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, đồng thời nêu bật vai trò quan trọng của UNCLOS trong việc giải quyết các thách thức liên quan đến biển và đại dương. Theo tác giả bài viết, Việt Nam là một trong số 117 quốc gia đầu tiên ký kết công ước kể từ khi văn kiện này được mở ký vào ngày 10-12-1982.

Việt Nam được đánh giá là thành viên có trách nhiệm của UNCLOS khi luôn tuân thủ công ước này trên thực tế

Trang mạng Fulcrum.sg nhấn mạnh, sau khi trở thành một bên ký kết UNCLOS 1982, Việt Nam luôn là thành viên có trách nhiệm và đã có nhiều nỗ lực đáng kể để thông qua và thực thi các điều khoản của công ước này. Ngoài ra, Việt Nam cũng đã kêu gọi các nước khác trong khu vực Đông Nam Á tôn trọng và tuân thủ UNCLOS 1982.

Những thông tin trong bài viết trên Fulcrum.sg - một trang mạng phân tích độc lập có trụ sở ở Singapore - được quan tâm, chú ý trong bối cảnh trên thế giới đang diễn ra những hoạt động nhân kỷ niệm tròn 40 năm ra đời của UNCLOS. Gần 4 thập kỷ trước, ngày 10-12-1982 đánh dấu một sự kiện pháp lý quan trọng trong quá trình phát triển của luật pháp quốc tế, đó là sự ra đời của UNCLOS - một văn kiện được coi như bản Hiến pháp của biển và đại dương. UNCLOS 1982 chính thức có hiệu lực kể từ ngày 16-11-1994.

Với rất nhiều điều khoản bao trùm tất cả các lĩnh vực của Luật Biển quốc tế, UNCLOS 1982 là một bộ các quy định về sử dụng các đại dương của thế giới vốn chiếm tới 70% diện tích bề mặt Trái đất. Công ước quy định quyền và trách nhiệm của các quốc gia trong việc sử dụng biển, thiết lập các hướng dẫn rõ ràng cho các hoạt động kinh doanh, bảo vệ môi trường và cải thiện quản lý các tài nguyên thiên nhiên đại dương.

Suốt gần 4 thập kỷ qua, Công ước UNCLOS đóng vai trò quan trọng trong đời sống luật pháp quốc tế, giúp khẳng định chủ quyền trên biển của các quốc gia, từ đó góp phần gìn giữ môi trường biển, an toàn và hòa bình. Công ước đã tạo nền móng để thiết lập một trật tự quốc tế mới trên biển và cân bằng lợi ích của tất cả các quốc gia đã phát triển và đang phát triển.

UNCLOS đưa ra những quy định chung về bảo tồn tài nguyên, phát triển tài nguyên một cách bền vững và điều chỉnh tất cả những hoạt động trên biển, bao gồm nghiên cứu khoa học biển, đặt cáp dưới đáy biển... Cùng với đó, Công ước cũng là hiến chương, điều lệ cho việc thành lập ra tất cả những tổ chức quốc tế lớn về biển như Tòa án quốc tế về Luật Biển, Ủy ban Ranh giới thềm lục địa - cơ quan quyền lực về đáy đại dương.

UNCLOS không chỉ là thiết lập và xác lập trật tự pháp lý trên biển mà còn đưa ra những khái niệm rất mới như đường cơ sở, những vùng đặc quyền và nhiều khái niệm khác. Từ đó, Công ước giúp chấm dứt tình trạng lộn xộn, tranh chấp và mở ra một hành lang pháp lý mới để các quốc gia có thể dựa vào để bảo vệ, quản lý các quyền và lợi ích hợp pháp trên biển và đại dương. Đặc biệt, Công ước UNCLOS đã thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp về biển bắt buộc. Theo đó, nếu hai bên xảy ra tranh chấp, họ có thể viện dẫn UNCLOS để giải quyết tranh chấp.

Thực tế gần 40 năm qua cho thấy, muốn duy trì hòa bình và an ninh quốc tế trên biển, cần phải tôn trọng và thực thi UNCLOS 1982. Đó là áp dụng theo cách mà đại đa số các nước trên thế giới đồng ý. Công ước này, vì thế được xem là một bản “Hiến pháp của các đại dương”, có vai trò ngày càng quan trọng đối với việc duy trì hòa bình, an ninh trên biển, cũng như khai thác biển một cách bền vững vì lợi ích của từng quốc gia và cả thế giới.

Tích cực thúc đẩy thực hiện UNCLOS

Sau khi UNCLOS được thông qua, Việt Nam là một trong 107 nước đầu tiên ký và sớm tiến hành thủ tục phê chuẩn khi Quốc hội nước ta vào ngày 23-6-1994 đã ban hành Nghị quyết về việc phê chuẩn Công ước này. Việt Nam ngay sau đó đã tích cực hoạt động tại các cơ chế được thành lập theo UNCLOS.

Hàng năm, Việt Nam tích cực tham gia thảo luận cùng với các nước về Nghị quyết của Đại hội đồng Liên hợp quốc về “Đại dương và Luật Biển”; tham gia tiến trình tư vấn không chính thức của Đại hội đồng Liên hợp quốc về đại dương và Luật Biển. Là thành viên Hội đồng Cơ quan quyền lực quốc tế đáy đại dương (ISA) của hai nhiệm kỳ (2007-2011) và (2011-2014), Việt Nam đã có những đóng góp trong xây dựng các văn kiện của ISA.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn tham dự, chia sẻ thông tin và lập trường về tình hình Biển Đông tại các Hội nghị thường niên của các quốc gia thành viên UNCLOS, ủng hộ hoạt động của Ủy ban Ranh giới thềm lục địa (CLCS), tham gia tích cực vào hoạt động của Nhóm Công tác về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại các vùng biển nằm ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ), trong đó có tiến trình đàm phán xây dựng văn kiện pháp lý về BBNJ trong khuôn khổ UNCLOS; đề cao vai trò của Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) trong việc bảo vệ các quy định của UNCLOS; đồng thời đóng góp đầy đủ niên liễm cho hoạt động của các cơ quan được thành lập theo UNCLOS.

Tại các diễn đàn quốc tế liên quan, Việt Nam luôn kêu gọi các quốc gia phải tuân thủ các quy định của UNCLOS, sử dụng biển một cách hòa bình, tôn trọng quyền và lợi ích chính đáng của các quốc gia khác ở trong và ngoài khu vực. Chúng ta luôn đề cao hợp tác quốc tế về biển, đặt vấn đề này trong tổng thể chủ trương mở rộng quan hệ đối ngoại, chủ động hội nhập quốc tế và khu vực, phù hợp với phương châm “chủ động tăng cường và mở rộng quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế về biển”. Việc tăng cường hợp tác quốc tế về biển nhằm mục đích khai thác tối đa các tiềm năng mà biển đem lại cũng như để giải quyết, xử lý các thách thức đặt ra nhằm tạo dựng môi trường hòa bình, ổn định tại Biển Đông, phục vụ công cuộc xây dựng và phát triển của đất nước.

Một trong những đóng góp thiết thực, hiệu quả và được đánh giá cao trong việc thực thi UNCLOS là việc Việt Nam khởi xướng thành lập “Nhóm bạn bè UNCLOS” vào ngày 30-6-2021 để thúc đẩy, tăng cường hợp tác giữa các quốc gia cùng chí hướng đối với những mục tiêu chung trên đại dương. “Nhóm bạn bè UNCLOS” do Việt Nam khởi xướng, đồng chủ trì vận động thành lập cùng với Đức gồm 12 nước nòng cốt (Argentina, Canada, Đan Mạch, Đức, Jamaica, Kenya, Hà Lan, New Zealand, Oman, Senegal, Nam Phi và Việt Nam) chịu trách nhiệm điều phối các hoạt động chung của Nhóm. Đến nay, sau hơn một năm thành lập, “Nhóm bạn bè UNCLOS” đã có sự tham gia của 115 quốc gia, đại diện cho tất cả các khu vực địa lý trên thế giới.

Phát biểu nhân dịp 1 năm thành lập “Nhóm bạn bè UNCLOS”, Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc Miguel Soares đã hoan nghênh, đánh giá cao những hoạt động tích cực của nhóm và kỳ vọng Nhóm sẽ phát huy hơn nữa vai trò của mình tại các diễn đàn thảo luận các vấn đề liên quan đến biển và đại dương. Nhóm bạn bè UNCLOS được trông đợi tạo ra một diễn đàn cởi mở, thân thiện để các nước cùng trao đổi không chỉ vấn đề về biển và đại dương mà còn các vấn đề quan tâm chung khác, qua đó đóng góp chung vào việc thực hiện đầy đủ UNCLOS trên khắp các đại dương.

HOÀNG HÀ