Việt Nam tích cực thúc đẩy tôn trọng UNCLOS 1982

Tàu cá hoạt động trên vùng biển tỉnh Bình Định. Ảnh: Thanh Trúc

Việt Nam không ngừng nỗ lực đóng góp tích cực

Xuyên suốt hành trình 4 thập kỷ, UNCLOS 1982 được các quốc gia và cộng đồng quốc tế coi trọng, công nhận là văn kiện pháp lý quốc tế toàn cầu quan trọng thứ hai sau Hiến chương Liên hợp quốc, do các quốc gia xây dựng và hoàn thiện sau Chiến tranh thế giới thứ hai và được đông đảo các quốc gia tham gia. Ngay tại Lời nói đầu của UNCLOS 1982, các quốc gia đã khẳng định mong muốn “giải quyết mọi vấn đề liên quan đến Luật Biển” và “thiết lập một trật tự pháp lý trên biển”.

Bao trùm mong muốn chung của toàn cầu, UNCLOS 1982 với 320 điều và 9 phụ lục, quy định một cách rõ ràng và toàn diện về quy chế pháp lý của các vùng biển thuộc phạm vi tài phán quốc gia và ngoài phạm vi quyền tài phán quốc gia, cũng như các quyền và nghĩa vụ của các quốc gia dù có biển, quốc gia không có biển hoặc bất lợi về mặt địa lý trong việc sử dụng, khai thác, quản lý biển và đại dương, các quy định về hàng hải và hàng không; việc sử dụng và quản lý tài nguyên biển bao gồm tài nguyên sinh vật và phi sinh vật; vấn đề bảo vệ môi trường biển, nghiên cứu khoa học biển, an ninh trật tự trên biển; việc giải quyết tranh chấp và hợp tác quốc tế về biển.

Theo giới chuyên gia quốc tế, vai trò của UNCLOS 1982 là khuôn khổ pháp lý toàn cầu cao nhất cũng được khẳng định tại Điều 311 về quan hệ giữa UNCLOS 1982 và các công ước, hiệp định quốc tế khác. Các quốc gia đã khẳng định tại UNCLOS 1982 rằng, các điều ước quốc tế giữa hai hay nhiều quốc gia thành viên UNCLOS 1982 về bất kỳ vấn đề nào đã được quy định trong Công ước thì phải bảo đảm phù hợp với Công ước. Về quan hệ giữa UNCLOS 1982 với các nguồn khác của luật quốc tế, trong đó có luật tập quán quốc tế, chỉ có các quyền và nghĩa vụ hình thành từ các quy tắc của pháp luật quốc tế không trái với UNCLOS 1982 là được công nhận và áp dụng bởi tòa án hay tòa trọng tài có thẩm quyền.

Tiến sĩ Lê Thị Tuyết Mai - Đại sứ, Trưởng Phái đoàn Thường trực Việt Nam bên cạnh Liên hợp quốc, Tổ chức Thương mại thế giới và các tổ chức quốc tế khác tại thành phố Geneva, Thụy Sĩ cho biết, Việt Nam luôn tích cực tham gia và thực hiện UNCLOS 1982. Việt Nam cùng các nước trên thế giới tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực về biển ở các cấp độ quốc gia, khu vực và quốc tế, thúc đẩy duy trì và củng cố hòa bình.

Trong bối cảnh đó, việc xem xét và hiểu rõ các yếu tố pháp lý trong việc thực thi UNCLOS 1982 là điều cần chú trọng, đồng thời bảo tồn và sử dụng bền vững đại dương, biển và các nguồn tài nguyên biển, trong đó có hợp tác quốc tế bảo tồn đa dạng sinh học biển, chống ô nhiễm nhựa đại dương, nhằm thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững nêu tại Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc cũng như thực thi Chương trình hành động quốc gia của Việt Nam về phát triển bền vững.

Việt Nam không ngừng nỗ lực cùng các nước đã tích cực thúc đẩy thực thi UNCLOS 1982. Việt Nam là một trong 12 nước sáng lập thành lập Nhóm bạn bè UNCLOS 1982 vào ngày 30/6/2021, nhằm tạo lập và duy trì diễn đàn cởi mở, thân thiện để các nước cùng trao đổi các vấn đề về biển và đại dương, qua đó đóng góp chung vào việc thực hiện đầy đủ UNCLOS 1982, trong đó có công việc của các Hội nghị quốc gia thành viên UNCLOS 1982. Việt Nam cũng tham gia quá trình đàm phán UNCLOS 1982 và các văn kiện pháp lý quốc tế trong khuôn khổ UNCLOS 1982, là một trong 107 quốc gia ký UNCLOS 1982 ngày 10/12/1982, ngay sau khi Công ước được thông qua và bắt đầu được mở ký.

“Việc Việt Nam tích cực tham gia và thực hiện UNCLOS 1982 thể hiện thiện chí, quan điểm và chính sách nhất quán, sự coi trọng và kỳ vọng của Việt Nam vào một trật tự pháp lý công bằng về biển, nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế trên biển, vì hòa bình và phát triển bền vững”, Tiến sĩ Lê Thị Tuyết Mai cho biết.

Mặt khác, tại Điểm 2 Nghị quyết của Quốc hội về việc phê chuẩn UNCLOS 1982 nêu rõ: “Bằng việc phê chuẩn Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển 1982, nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam biểu thị quyết tâm cùng cộng đồng quốc tế xây dựng một trật tự pháp lý công bằng, khuyến khích sự phát triển và hợp tác trên biển”.

Thượng tôn trật tự pháp lý trên biển được xác lập tại UNCLOS 1982

Ở một số khu vực trên thế giới vẫn tồn tại các tranh chấp về biển như về phân định vùng chồng lấn, xác định quy chế của các thực thể địa lý trên biển, chia sẻ và khai thác tài nguyên biển, nhất là các tài nguyên khoáng sản. Có những tranh chấp biển còn xuất phát từ một số yêu sách thái quá của quốc gia hoàn toàn trái với UNCLOS 1982.

Đông đảo cộng đồng quốc tế đều nhất trí phải tôn trọng và thực hiện đầy đủ UNCLOS 1982, làm rõ yêu sách và giải quyết các tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Điều này giúp sớm đạt giải pháp giải quyết thỏa đáng tranh chấp giữa các bên liên quan, tìm được giải pháp tạm thời và tiến tới đạt được giải pháp công bằng và lâu dài giải quyết tranh chấp, bảo đảm quyền hợp pháp và lợi ích chính đáng của các bên liên quan.

Đội tàu container nước ngoài tiến vào vùng nước cảng biển Việt Nam. Ảnh: Thanh Trúc

Riêng ở Biển Đông, để bảo đảm duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở khu vực và trên thế giới, vì lợi ích chung của khu vực và của cộng đồng quốc tế, các quốc gia liên quan cần tôn trọng trật tự pháp lý trên biển được xác lập tại UNCLOS 1982, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, trong đó có các tiến trình đàm phán đang diễn ra, tránh có những động thái nhằm làm xói mòn, hạ thấp vai trò của UNCLOS 1982.

Các yêu sách về biển của các nước cần bảo đảm phù hợp với quy định của UNCLOS 1982. Khi có bất đồng hoặc khác biệt liên quan đến giải thích và áp dụng UNCLOS 1982, các bên liên quan cần thương lượng, giải quyết bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Trong khi chưa giải quyết được các tranh chấp, các nước liên quan cần tôn trọng và thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), kiềm chế, không thực hiện các hoạt động đơn phương có thể làm phức tạp tình hình và gia tăng tranh chấp, tham gia đàm phán một cách xây dựng nhằm đạt một Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) có hiệu lực, thực chất và phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.

Là quốc gia ven biển, thành viên của UNCLOS 1982, Việt Nam đã và đang nỗ lực kiên trì giải quyết một cách hòa bình các vấn đề Biển Đông, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Việt Nam đồng thời đã và đang thực thi đầy đủ UNCLOS 1982 kể từ khi chấp nhận sự ràng buộc của UNCLOS 1982 và trở thành một quốc gia thành viên của UNCLOS 1982. Việt Nam tiếp tục nỗ lực cùng với các nước thành viên khác thúc đẩy tôn trọng UNCLOS 1982, đồng thời bảo vệ tính toàn vẹn và giá trị pháp lý của khuôn khổ pháp lý toàn cầu này.

Thanh Trúc