Việt Nam tiên phong trong bảo vệ môi trường và sinh kế gắn với biển

Nghề cá là một trong những trụ cột kinh tế của nhiều nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, cần được quan tâm nhiều hơn ở góc độ hợp tác quốc tế. (Ảnh: VGP)

Tiên phong trong Hiệp định Biển cả

Hiệp định Biển cả được đánh giá là điều ước quốc tế quan trọng nhất về biển kể từ đầu thế kỷ 21, nhằm giải quyết những thách thức toàn cầu liên quan đến đại dương. Hiệp định Biển cả mang ý nghĩa lịch sử trong nỗ lực bảo vệ môi trường biển, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện Chương trình nghị sự 2030 và Mục tiêu phát triển bền vững số 14 về bảo tồn và sử dụng bền vững đại dương. Hiệp định này là văn kiện thứ ba được đàm phán và ký kết trong khuôn khổ Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, tái khẳng định vai trò của Công ước như là khuôn khổ pháp lý toàn diện điều chỉnh mọi hoạt động trên biển, bao gồm việc khai thác, chia sẻ lợi ích công bằng và bảo tồn nguồn gen biển tại các vùng biển quốc tế.

Đây cũng là thỏa thuận pháp lý đầu tiên nhằm bảo vệ đa dạng sinh học tại vùng biển quốc tế, khu vực chiếm gần 2/3 diện tích đại dương nhưng lâu nay chưa có khuôn khổ pháp lý toàn diện nào điều chỉnh.

Hiệp định sẽ cho phép thành lập các khu bảo tồn biển, hạn chế hoạt động khai thác mỏ biển sâu, đánh bắt quá mức và đối phó với tác động của biến đổi khí hậu. Ngoài ra, Hiệp định còn tạo cơ chế chia sẻ công nghệ, hợp tác khoa học và hỗ trợ tài chính giữa các quốc gia, với các quyết định được thông qua đa phương thông qua hội nghị các bên (COP).

Khi đủ 60 quốc gia phê chuẩn, Hiệp định sẽ chính thức có hiệu lực sau 120 ngày. Đến ngày 11/6, 55 quốc gia đã hoàn tất phê chuẩn Hiệp định, khoảng 15 quốc gia đang trong quá trình phê chuẩn với ngày cụ thể và 15 quốc gia khác sẽ hoàn tất vào cuối năm.

Thúc đẩy sinh kế bền vững gắn với biển

Một trong những chủ đề trọng tâm của Hội nghị là phiên thảo luận về quản lý nghề cá bền vững do Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cùng Bộ trưởng Bộ Bảo vệ Môi trường và Chuyển đổi xanh Croatia Marija Vučković đồng chủ trì.

Nghề cá bền vững đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện nhiều mục tiêu phát triển bền vững, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức đan xen, đòi hỏi cần có phương pháp tiếp cận khoa học, phù hợp với điều kiện từng quốc gia. Theo Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn, các chủ trương, chính sách của Việt Nam đều hướng tới thúc đẩy quản lý nghề cá bền vững, vừa bảo đảm sinh kế và phát triển kinh tế vừa bảo vệ môi trường, bảo tồn nguồn cá, như Nghị quyết 36-NQ/TW về Chiến lược Phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn tới năm 2045 và Quyết định số 339/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Phát triển thủy sản Việt Nam năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nghề cá, nhất là nghề cá quy mô nhỏ, là trụ cột kinh tế quan trọng, cung cấp sinh kế và nguồn dinh dưỡng cho hàng triệu người trên toàn cầu. Chính vì vậy, kinh nghiệm quốc tế cho thấy quản lý nghề cá bền vững không chỉ là mục tiêu cố định mà cần có sự thích ứng, cải tiến phương pháp và sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan. Kinh nghiệm từ Croatia cho thấy hiệu quả trong việc áp dụng các kế hoạch quản lý dài hạn dựa trên cơ sở khoa học và nguyên tắc phòng ngừa, đặc biệt trong việc chống khai thác thủy sản bất hợp pháp (IUU). Hệ thống giám sát, kiểm soát chặt chẽ với nghĩa vụ báo cáo điện tử bắt buộc cho toàn bộ đội tàu cũng đóng vai trò quan trọng, nhằm thu thập dữ liệu chất lượng cao theo thời gian thực, phục vụ công tác quản lý và ra quyết định hiệu quả.

Nguồn cá toàn cầu đang đóng vai trò then chốt trong chuỗi lương thực toàn cầu, cung cấp dinh dưỡng cho hơn 3,2 tỷ người và tạo việc làm cho hơn 100 triệu người. Tuy nhiên, hơn 37% nguồn cá toàn cầu đang bị khai thác quá mức và tỷ lệ này vẫn gia tăng. Các chính phủ, tổ chức và chuyên gia quốc tế đều nhấn mạnh sự cần thiết tăng cường các khuôn khổ quản lý toàn cầu và nâng cao hiểu biết về nghề cá, nhất là tăng cường hợp tác trong các cơ chế đa phương, tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Đồng thời, các bên cũng kêu gọi hỗ trợ tài chính, xây dựng năng lực cho các nước đang phát triển để bảo đảm phát triển nghề cá bền vững, góp phần xóa đói giảm nghèo và phát triển kinh tế.

Đỗ Trang