Việt Nam triển khai tiêm vắc-xin phòng viêm phổi

Hệ thống Tiêm chủng VNVC chính thức triển khai tiêm vắc-xin phòng virus hợp bào hô hấp (RSV) của Tập đoàn Pfizer (Mỹ), loại vắc-xin có khả năng phòng ngừa các bệnh lý đường hô hấp nguy hiểm như viêm phổi, viêm phế quản ở người cao tuổi và phụ nữ mang thai từ tuần 24 đến 36.

Người dân đang chờ đợi tiêm vắc-xin.

Theo bác sỹ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Tiêm chủng VNVC, virus RSV là một loại virus ác tính, có khả năng gây viêm phổi, viêm tiểu phế quản nặng ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Những đối tượng này, nếu mắc RSV, không chỉ đối mặt với nguy cơ nhập viện mà còn có thể gặp biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt nếu có sẵn các bệnh nền mạn tính như tim mạch, gan, thận, phổi hoặc đái tháo đường.

Đáng nói, đến nay, vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu RSV. Nhiều nghiên cứu tại các bệnh viện cho thấy virus RSV chiếm từ 51% đến 78% số ca nhập viện do nhiễm trùng đường hô hấp, chủ yếu là ở trẻ dưới 12 tháng tuổi.

Trước gánh nặng bệnh tật này, các tập đoàn dược phẩm hàng đầu thế giới đã không ngừng nghiên cứu để phát triển vắc-xin phòng ngừa RSV.

Vắc-xin do Pfizer sản xuất ứng dụng công nghệ protein tái tổ hợp, nhắm vào hai phân nhóm virus phổ biến và nguy hiểm nhất là RSV-A và RSV-B.

Vắc-xin được chỉ định tiêm một mũi duy nhất cho hai nhóm đối tượng chính: phụ nữ mang thai ở tuần 24 đến 36 của thai kỳ và người từ 60 tuổi trở lên. Tính đến tháng 9/2025, vắc-xin RSV đã được phê duyệt tại hơn 60 quốc gia và được đưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia ở nhiều nước, sử dụng cho phụ nữ mang thai, người cao tuổi và người có bệnh nền.

Các dữ liệu lâm sàng cho thấy, tiêm vắc-xin RSV trong thai kỳ giúp giảm tới 81,8% nguy cơ trẻ sơ sinh mắc viêm đường hô hấp dưới nặng cần chăm sóc y tế trong 90 ngày đầu đời, đồng thời duy trì hiệu quả bảo vệ 69,4% đến 6 tháng tuổi.

Với người cao tuổi, vắc-xin giúp giảm 88,9% nguy cơ mắc nhiễm trùng hô hấp dưới do RSV trong năm đầu tiên sau tiêm và vẫn duy trì được hiệu lực bảo vệ so với nhóm không tiêm. Việc VNVC đưa vắc-xin này về Việt Nam chỉ sau hai năm kể từ khi được sử dụng rộng rãi trên thế giới được đánh giá là một nỗ lực đột phá của ngành y tế dự phòng.

Bác sỹ Chính cho biết trong thời gian tới, VNVC sẽ tiếp tục nhập khẩu thêm các loại vắc-xin và kháng thể đơn dòng phòng RSV cho cả trẻ nhỏ và người trưởng thành.

Ngay trong ngày đầu triển khai, VNVC đã ghi nhận hàng trăm thai phụ và người cao tuổi đăng ký tiêm chủng. Trong đó có bà Nguyễn Thường (63 tuổi, Hàm Thuận Nam, Lâm Đồng) từng mắc viêm phổi do RSV cách đây ba năm và phải nằm viện gần hai tuần mới hồi phục.

Virus RSV lây qua đường hô hấp khi hít phải giọt bắn chứa virus hoặc chạm vào các bề mặt bị nhiễm như bàn, ghế, tay nắm cửa… Trẻ nhiễm RSV thường có biểu hiện ban đầu như ho, hắt hơi, sổ mũi, quấy khóc, nhưng bệnh có thể tiến triển nhanh với các triệu chứng nguy hiểm như sốt cao, tím tái, bỏ bú, thở nhanh, rút lõm lồng ngực, suy hô hấp, thậm chí tử vong.

Tại Việt Nam, mỗi năm các bệnh viện đều tiếp nhận số lượng lớn trẻ nhập viện do viêm phổi, viêm tiểu phế quản liên quan đến RSV, trong đó hơn 70% là trẻ sinh đủ tháng, không có bệnh nền. Bệnh không chỉ khiến trẻ phải điều trị kéo dài mà còn để lại di chứng lâu dài như hen suyễn, thở khò khè, giảm chức năng phổi, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ.

Ở người cao tuổi, RSV có thể gây biến chứng nặng dẫn đến phải điều trị hồi sức tích cực, kéo dài thời gian nằm viện và tăng nguy cơ tử vong từ 12-18%.

Ngoài ra, virus còn có thể làm tăng nguy cơ suy tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và suy giảm chức năng hô hấp. Miễn dịch tự nhiên sau khi nhiễm RSV không bền vững, với khoảng 2/3 số người trưởng thành từng nhiễm virus có nguy cơ tái nhiễm trong vòng chưa đầy tám tháng.

Bác sỹ CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi, Giám đốc Trung tâm Sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, phụ nữ mang thai có nhiều thay đổi về miễn dịch và sinh lý, khiến họ dễ mắc các bệnh truyền nhiễm hơn bình thường.

Nghiên cứu cho thấy thai phụ nhiễm RSV có nguy cơ cao bị viêm phổi, tiền sản giật và sinh non trước 37 tuần. Đặc biệt, trẻ sinh non bị nhiễm RSV có tỷ lệ tử vong cao gấp ba lần so với trẻ sinh đủ tháng, đồng thời cũng có nguy cơ cao phải hồi sức và điều trị suy hô hấp.

Theo bác sỹ Mỹ Nhi, việc tiêm vắc-xin RSV trong giai đoạn từ tuần 24 đến 36 của thai kỳ sẽ giúp truyền miễn dịch thụ động từ mẹ sang con, giúp trẻ có kháng thể ngay khi chào đời để phòng ngừa hiệu quả các bệnh viêm đường hô hấp dưới do RSV gây ra trong 6 tháng đầu đời. Điều này không chỉ giảm tỷ lệ nhập viện và tử vong ở trẻ sơ sinh mà còn góp phần giảm gánh nặng chi phí điều trị cho gia đình và hệ thống y tế.

Việc triển khai vắc-xin RSV tại Việt Nam mở ra cơ hội lớn để chủ động bảo vệ sức khỏe cho nhóm dân số dễ tổn thương, đồng thời khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của tiêm chủng trong y học dự phòng hiện đại.

D.Ngân