Việt Nam xây dựng hệ thống giao thông thông minh, vận hành đồng bộ từ năm 2026

Phát triển giao thông thông minh là xu thế tất yếu.

Đây là một trong những cấu phần quan trọng của hạ tầng giao thông thế hệ mới, góp phần hiện thực hóa mục tiêu quốc gia số và hướng tới một hệ thống giao thông bền vững, an toàn và tối ưu chi phí vận hành.

Hệ thống ITS, vốn là xu hướng phổ biến tại nhiều quốc gia phát triển, sử dụng công nghệ điện tử, tin học và viễn thông để liên kết con người, phương tiện và mạng lưới đường bộ thành một hệ sinh thái giao thông thông minh. Thông tin được thu thập theo thời gian thực và chia sẻ liên tục giữa các tuyến, các làn và các trung tâm điều hành, cho phép nhà chức trách kiểm soát lưu lượng, cảnh báo sự cố và đưa ra các giải pháp điều khiển phù hợp ngay lập tức. Tuy nhiên, đặc trưng phức tạp và yêu cầu đồng bộ cao khiến ITS chỉ phát huy hiệu quả khi được thiết kế thống nhất trên toàn tuyến, thay vì lắp đặt rời rạc như trước đây.

Hiện Việt Nam đang triển khai ITS trên hệ thống cao tốc quốc gia, đặc biệt là các dự án thành phần của tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông. Tại cuộc họp kiểm điểm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Việt Hùng nhấn mạnh ITS là một trong những nhiệm vụ trọng tâm phải hoàn thành đúng thời hạn. Ông yêu cầu các ban quản lý dự án và chủ đầu tư tập trung tối đa nguồn lực cho các gói ITS, công nghệ thông tin và thu phí tự động, bởi đây là những cấu phần quyết định khả năng vận hành thông suốt của hệ thống cao tốc trong giai đoạn 2026 – 2030.

Theo yêu cầu, toàn bộ các gói thầu thuộc lĩnh vực ITS phải hoàn thành chạy thử trong năm 2025, nhằm bảo đảm vận hành đồng bộ từ 1/1/2026. Các nhà thầu công nghệ thông tin phải hoàn thành sửa lỗi phần mềm trước 15/12/2025, trong khi Cục Đường bộ sẽ tổ chức kiểm tra và báo cáo tiến độ hàng tuần để kịp thời xử lý những vấn đề phát sinh. Cách tiếp cận này cho thấy quyết tâm của Bộ Xây dựng trong việc loại bỏ tình trạng chậm tiến độ, vốn là điểm nghẽn kéo dài trong các dự án hạ tầng công.

Tại cuộc họp, Thứ trưởng cũng yêu cầu các đơn vị đã cam kết giải ngân phải triển khai ngay các giải pháp cụ thể để bảo đảm thực hiện đúng tiến độ, đồng thời yêu cầu những đơn vị chưa đưa ra cam kết phải báo cáo bằng văn bản, nêu rõ giá trị, tỷ lệ giải ngân và những vướng mắc. Bộ Xây dựng giao Vụ Kế hoạch – Tài chính rà soát toàn bộ kế hoạch và đề xuất phương án điều chuyển vốn đối với các dự án không có khả năng hoàn thành. Việc siết chặt kỷ luật giải ngân cho thấy mục tiêu ITS không chỉ là một nhiệm vụ kỹ thuật mà còn là thước đo năng lực quản lý đầu tư công của các cơ quan liên quan.

Liên quan đến tiến độ xây dựng hệ thống ITS trên cao tốc Bắc – Nam phía Đông, lãnh đạo Cục Kinh tế – Quản lý đầu tư xây dựng cho biết các gói thầu lắp đặt thiết bị cho 5 dự án thành phần giai đoạn 2017 – 2020 đã nhập khẩu và tập kết 100% thiết bị cần thiết. Nhiều đoạn như Nghi Sơn – Diễn Châu, Vĩnh Hảo – Phan Thiết và Phan Thiết – Dầu Giây đang hoàn tất lắp đặt tại hiện trường. Đối với 12 dự án thành phần giai đoạn 2021 – 2025, quá trình lựa chọn nhà thầu xây lắp đã hoàn tất và các gói thầu đang lần lượt khởi công.

Để bù lại phần tiến độ đã chậm, Bộ Xây dựng yêu cầu các Ban QLDA xây dựng tiến độ thi công tổng thể và chi tiết cho từng hạng mục, đồng thời đẩy nhanh các công việc có tính quyết định như hệ thống thu phí tự động và hệ thống điều khiển trung tâm. Mục tiêu là toàn bộ xây lắp phải hoàn tất trước ngày 30/11/2025, còn phần cung cấp thiết bị và phần mềm phải hoàn thành trước 31/12/2025.

Việc hoàn thành đúng hạn không chỉ giúp ITS vận hành vào đầu năm 2026 mà còn tránh tình trạng “xong đường nhưng thiếu công nghệ”, vốn đã từng xảy ra tại nhiều dự án trong quá khứ.

Sự ra đời và vận hành đồng bộ của ITS được kỳ vọng sẽ thay đổi căn bản cách thức vận hành hệ thống giao thông Việt Nam. ITS cho phép giảm ùn tắc, tối ưu lưu lượng, tăng năng lực khai thác mà không cần mở rộng mặt đường quá nhiều. Đồng thời, hệ thống cảnh báo sự cố, quản lý tốc độ và điều khiển phương tiện theo thời gian thực giúp giảm tai nạn, bảo vệ môi trường và tăng trải nghiệm của người tham gia giao thông.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, một mạng lưới giao thông thông minh đóng vai trò then chốt để bảo đảm tốc độ tăng trưởng kinh tế và chất lượng hạ tầng tương xứng.

Việc ITS đi vào vận hành từ năm 2026 không chỉ là bước tiến về công nghệ mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong cải thiện hiệu quả đầu tư công, hiện đại hóa hạ tầng và hội nhập với các tiêu chuẩn quốc tế. Đây cũng là nền tảng để Việt Nam tiến tới các mô hình giao thông thế hệ mới, như giao thông tự hành, trung tâm điều hành giao thông số hóa và mạng lưới quản lý vận tải tích hợp liên vùng.

Cao Kỳ