Vụ án đất hiếm: Luật sư đề nghị xác định thiệt hại theo khoáng sản nguyên khai

Luật sư Vũ Thị Nga, người bào chữa cho bị cáo Đoàn Văn Huấn

Chiều 14/5, phiên tòa xét xử cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Linh Ngọc, Chủ tịch Công ty Thái Dương Đoàn Văn Huấn cùng 25 bị cáo trong vụ án khai thác, buôn lậu đất hiếm ở Yên Bái tiếp tục được diễn ra ở phần tranh luận.

Cần xác định lại thiệt hại

Theo đó, trong phần tranh luận chiều nay, luật sư Vũ Thị Nga, người bào chữa cho bị cáo Đoàn Văn Huấn cho rằng việc xác định đúng giá trị khoáng sản là điều kiện bắt buộc để xác định, đánh giá mức độ nghiêm trọng của tội phạm, từ đó là căn cứ để định khung, quyết định hình phạt.

Hiện nay, giá trị khoáng sản được sử dụng để định tội, định khung hình phạt dựa trên 2 cơ sở là trị giá khoáng sản (quặng đất hiếm và quặng sắt) là thành phẩm đã bán và số lượng khoáng sản đã khai thác, đang nằm tại kho (chưa qua chế biến). Hai nhóm khoáng sản này có giá trị rất khác nhau.

Theo luật sư, với hành vi khai thác trái phép khoáng sản, giá trị khoáng sản phải được xác định trên cơ sở giá trị khoáng sản nguyên khai, chưa qua chế biến, tuyển rửa, sàng lọc. Do đó, luật sư đề nghị HĐXX xác định thiệt hại trên cơ sở khoáng sản nguyên khai.

Ngoài ra, luật sư Vũ Thị Nga đề nghị HĐXX xem xét các thủ tục, tạo điều kiện cho bị cáo được làm thủ tục ủy quyền cho cổ đông (vợ bị cáo), xin lại con dấu, giấy tờ liên quan để Công ty Thái Dương tiếp tục được hoạt động. Do không có con dấu, từ tháng 10/2023 đến nay, Công ty ngừng toàn bộ hoạt động.

Bị cáo Đoàn Văn Huấn bị VKS đề nghị xử phạt 5 - 6 năm tù về tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên; 4 - 5 năm tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng và 3-4 năm tội gây nhiễm môi trường. Tổng hợp hình phạt là 12 - 15 năm tù.

Các bị cáo tại phiên tòa xét xử

Về trách nhiệm dân sự, VKS xác định bị cáo Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương chiếm hưởng toàn bộ hơn 736 tỉ đồng nên phải khắc phục toàn bộ. Các bị cáo đã khắc phục hơn 13 tỉ đồng. Vì vậy, VKS đề nghị Tòa án buộc bị cáo Huấn nộp 712 tỉ đồng, phần còn lại các bị cáo Lưu Vũ, Lưu Anh Tuấn cùng phải khắc phục.

Sai phạm xảy ra sau khi cựu Thứ trưởng nghỉ hưu

Bào chữa cho bị cáo Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ TN&MT, luật sư Nguyễn Văn Tú không tranh luận về tội danh. Ông chỉ trình bày về bối cảnh, tính chất mức độ hành vi của thân chủ.

Luật sư Tú cho rằng theo quy trình, 3 bị cáo Lê Duy Phương, Hoàng Văn Khoa và Nguyễn Văn Thuấn thực hiện 2 hành vi thẩm định và tham mưu; bị cáo Nguyễn Linh Ngọc trên cơ sở hồ sơ đề xuất của 3 bị cáo này đã ký Giấy phép khai thác khoáng sản.

Như vậy, các bị cáo thực hiện công việc theo đúng quy trình, không tự phân công nhiệm vụ, không cấu kết chặt chẽ nên không thuộc trường hợp tội phạm có tổ chức.

Luật sư Nguyễn Văn Tú, người bào chữa cho bị cáo Nguyễn Linh Ngọc

Việc khai thác trái phép xảy ra khi bị cáo không còn đảm nhiệm chức vụ có liên quan và trách nhiệm giám sát thuộc về các cơ quan quản lý địa phương.

Vai trò của bị cáo Nguyễn Linh Ngọc trong vụ án chỉ dừng lại ở việc ký cấp phép, một nhiệm vụ mang tính thủ tục hành chính, dựa trên hồ sơ đầy đủ từ cấp dưới trình lên, không trực tiếp dẫn đến thiệt hại.

Thiệt hại thực tế phát sinh từ hành vi khai thác trái phép của Công ty Thái Dương, việc này xảy ra sau khi ông Ngọc đã nghỉ hưu và không còn chịu trách nhiệm quản lý.

Ông Nguyễn Linh Ngọc cũng không có động cơ cá nhân, chỉ có động cơ xây dựng và phát triển ngành công nghiệp đất hiếm; đặc biệt là không vụ lợi.

Vào thời điểm ký cấp phép, hệ thống pháp luật về khai thác khoáng sản chưa có hướng dẫn chi tiết và thống nhất. Mặc dù Chính phủ có chủ trương gắn khai thác với chế biến sâu, nhưng các quy định cụ thể về điều kiện cấp phép và quản lý khai thác vẫn đang trong quá trình hoàn thiện.

Do đó, việc cấp phép không xuất phát từ động cơ tư lợi mà là thực hiện nhiệm vụ chính trị trong bối cảnh pháp lý còn nhiều bất cập.

Sau khi vụ án xảy ra, ông Ngọc sớm nhận thức sai phạm và rất hối hận. Vì vậy, bị cáo đã hợp tác tích cực và nghiêm túc với CQĐT, VKS và tại phiên tòa, để mong nhận được khoan hồng pháp luật. Từ đó, luật sư đề nghị HĐXX xử phạt bị cáo Ngọc 1 năm tù và cho hưởng án treo.

Ngoài ra, theo luật sư, ông Ngọc không hưởng lợi, không trực tiếp gây thiệt hại nên đề nghị HĐXX ghi nhận số tiền tự nguyện khắc phục hậu quả để nộp ngân sách.

Đại diện VKS tại phiên tòa

Trước đó, VKS đề nghị xử phạt bị cáo Ngọc mức án từ 30 - 36 tháng cho hưởng án treo.

Bị cáo đã ý thức rõ ràng về hành vi vi phạm pháp luật của mình

Bào chữa cho bị cáo Lưu Anh Tuấn, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam, luật sư Nguyễn Thị Đinh Hương và Lê Thị Thu Hằng đưa ra quan điểm cho rằng mức án 16-18 năm tù mà đại diện VKS đề nghị tuyên phạt bị cáo Tuấn là quá nghiêm khắc.

Luật sư đề nghị HĐXX xem xét cho ông Tuấn khi bị cáo đã ý thức rõ ràng về hành vi vi phạm pháp luật của mình, đề nghị được khắc phục hậu quả đối với tội "Buôn lậu". Đồng thời, ông Tuấn đã tha thiết đề nghị HĐXX xem xét về bối cảnh phạm tội do bị cáo được giao thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học.

Mặt khác, bị cáo có nhân thân tốt, là doanh nhân có trình độ chuyên môn hàng đầu về lĩnh vực tài nguyên đất hiếm. Bị cáo có tinh thần đi đầu trong việc đầu tư, sản xuất, hợp tác quốc tế về đất hiếm và nghiên cứu khoa học khoáng sản; có đóng góp cho ngành công nghiệp đất hiếm Việt Nam...

Luật sư Nguyễn Thị Đinh Hương, người bào chữa cho bị cáo Lưu Anh Tuấn

Về giá trị hàng hóa buôn lậu bị quy buộc, đại diện VKS quy kết bị cáo Tuấn buôn lậu 473. 980 kg ''Tổng ôxit đất hiếm'' trị giá hơn 379 tỷ đồng.

Theo luật sư, sau khi cộng số học các tờ khai hải quan thì nhận thấy con số trên bị tăng 34. 516 kg ''Tổng ôxit đất hiếm'' trị giá hơn 33 tỷ đồng. Vì vậy đề nghị HĐXX xem xét loại trừ trách nhiệm dân sự đối với số tiền này cho bị cáo Tuấn nói riêng và các bị cáo trong Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam nói chung.

Đối với tội ''Buôn lậu'' mà Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam bị cáo buộc, luật sư đề nghị HĐXX cho bị cáo được áp dụng khoản 1, Điều 54, Bộ luật Hình sự 2015, tuyên bị cáo Lưu Anh Tuấn mức hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng, để bị cáo sớm được trở về với xã hội, đóng góp kiến thức, trí tuệ của mình cho việc nghiên cứu, phát triển công nghiệp đất hiếm tại Việt Nam.

Phiên tòa sẽ tiếp tục được làm việc trở lại vào 8 giờ 30 phút sáng ngày mai (15/5).

Mạnh Hùng