Vụ bán trộm đất hiếm ở Yên Bái: Hoạt độ phóng xạ vượt xa ngưỡng an toàn cho phép

Bơm, xả hơn 348.000 tấn bùn thải

Trong vụ án khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, Cơ quan CSĐT Bộ Công an còn cáo buộc Công ty Thái Dương gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng khi tiến hành khai thác khoáng sản.

Cụ thể, để phục vụ quá trình khai thác, chế biến đất hiếm tại mỏ đất xã Yên Phú, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, Đoàn Văn Huấn - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty Thái Dương đã xây dựng và vận hành 2 hệ thống nhà xưởng, gồm hệ thống xưởng nghiền, tuyển quặng đất hiếm vận hành từ năm 2018 và hệ thống xưởng thủy luyện đất hiếm vận hành từ tháng 4/2023.

Trong đó, hệ thống đầu tiên thải ra bùn thải quặng đuôi, còn hệ thống thứ 2 thải ra bùn thải lẫn thải thạch cao.

Một góc khu chế biến đất hiếm Yên Phú.

Theo quy định pháp luật về bảo vệ môi trường, Công ty Thái Dương phải xây dựng hồ chứa bùn thải quặng đuôi và 3 hồ lắng. Hồ lắng cũng phải được xây với nhiều điều kiện bắt buộc như trên nền đá vững, quanh hồ có hệ thống máng dốc, cống thoát nước lòng hồ...

Đối với bùn thải lẫn thải thạch cao thì phải xây dựng hồ chứa đảm bảo các yêu cầu về môi trường, không gây ra hiện tượng thẩm thấu các chất ô nhiễm.

Tuy nhiên, cơ quan điều tra cáo buộc Huấn đã xây dựng các hệ thống hồ chứa bùn thải quặng đuôi không đúng quy định và không xây hồ chứa bùn thải lẫn thải thạch cao.

Theo kết luận điều tra, so với báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) đã được phê duyệt và các quy định của pháp luật, nước thải từ hồ chứa bùn thải quặng đuôi thải ra 2 hồ lắng có hoạt độ phóng xạ vượt ngưỡng an toàn cho phép.

Với bùn thải lẫn thải thạch cao, do không xây dựng hồ chứa, Công ty Thái Dương đã đổ chất thải thành đống trực tiếp ra môi trường, tại các vị trí xung quanh khu vực mỏ mà không có mái che, che chắn để tránh phát tán ra môi trường xung quanh.

Theo kết luận điều tra, dù Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện để xả thải ra môi trường, nhưng Đoàn Văn Huấn vẫn chỉ đạo cấp dưới thực hiện bơm, xả hơn 348.000 tấn bùn thải quặng đuôi không được xử lý đạt chuẩn an toàn ra khu vực hồ chứa không đảm bảo tiêu chuẩn; đổ 2.425 tấn thải thạch cao lẫn bùn thải ra các khu vực không được phép đổ thải.

Phớt lờ yêu cầu của Sở

Làm việc với cơ quan điều tra, Nguyễn Quang Mạnh - Giám đốc điều hành mỏ đất hiếm Yên Phú khai, tháng 6/2021, Đoàn kiểm tra của Sở TN&MT tỉnh Yên Bái đã nhắc nhở khắc phục các tồn tại của các công trình bảo vệ môi trường tại mỏ Yên Phú.

Sau đó, Mạnh đã nhiều lần tham mưu, đề xuất Đoàn Văn Huấn khẩn trương thực hiện khắc phục các tồn tại, nhưng Huấn không những không nghe mà tiếp tục chỉ đạo tiến hành khai thác, sản xuất, chế biến đất hiếm tại mỏ đất hiếm Yên Phú và xả, đổ trái phép các chất thải ra môi trường.

Đoàn Văn Huấn - Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty Thái Dương (ảnh trái) và đồng phạm.

Ông Lê Quang Trung - Phó Tổng Giám đốc Công ty Thái Dương cho hay, Đoàn Văn Huấn chỉ đạo xây dựng hồ chứa bùn thải quặng đuôi không đúng quy định, không xây dựng hồ chứa thải thạch cao, nhưng vẫn chỉ đạo bơm, xả bùn thải quặng đuôi từ nhà máy nghiền, tuyển ra hồ chứa không đạt tiêu chuẩn và chỉ đạo đổ thải thạch cao từ nhà máy thủy luyện ra môi trường quanh mỏ Yên Phú.

Các chất thải trên không được xử lý đạt chuẩn trước khi thải ra mỗi trường. Ông Trung không tham gia vào việc chỉ đạo đổ thải của Công ty Thái Dương, không được Huấn bàn bạc, trao đổi gì về việc này.

Hoàng Thành Luân (lái xe ô tô tải loại 3,5 tấn) cho hay, bản thân được giao lái xe để hứng bùn thải thạch cao từ nhà máy thủy luyện đất hiếm chảy qua máng dẫn vào thùng xe, sau đó vận chuyển đi đổ tại các bãi thải quanh khuôn viên công ty.

Trung bình, Luân thực hiện 4 - 5 chuyến xe đổ thải trong 1 ca làm việc (8 tiếng). Việc đổ thải nêu trên không được ghi chép trên sổ sách giấy tờ và máy tính của công ty, không có người theo dõi cập nhật số liệu các xe vận chuyển đổ bùn thải.

Kết quả điều tra, thu thập tài liệu tại Sở TN&MT và Sở Công Thương tỉnh Yên Bái của CQĐT cho thấy, Công ty Thái Dương không được hai Sở trên cấp chứng nhận hoàn thành các công trình bảo vệ môi trường đối với dự án khai thác chế biến đất hiếm tại mỏ Yên Phú.

Ngày 22/6/2021, Đoàn kiểm tra của Sở TN&MT tỉnh Yên Bái đã tiến hành kiểm tra và xác định: "Các công trình bảo vệ môi trường trên thực tế Công ty đầu tư và hồ sơ pháp lý liên quan chưa đủ điều kiện để Công ty đưa dự án vào vận hành thử nghiệm".

Đồng thời, Sở này yêu cầu Công ty Thái Dương rà soát chính xác lại số lượng, thông số kỹ thuật của hồ chứa bùn thải quặng đuôi (được sử dụng), bãi chứa đất đá và bùn thải,... bổ sung hệ thống thoát nước khu vực đỉnh bãi chứa đất đá và bùn thải để nước mưa chảy tràn không chảy vào hồ chứa bùn thải quặng đuôi; bổ sung công trình lắng nước mưa sau tuyến rãnh này,...

Đến nay Công ty Thái Dương cũng không thực hiện các yêu cầu của Sở TN&MT.

Đặng Ngọc Thủy