Vũ điệu Samba - linh hồn của bóng đá Brazil

"Có thể người Anh đã phát minh ra bóng đá, nhưng người Brazil đã hoàn thiện môn thể thao này" là câu nói nổi tiếng từ World Cup 2006, cho thấy sức ảnh hưởng của bóng đá Brazil.

"Selecao" là đội bóng duy nhất tham gia tất cả vòng chung kết World Cup và giàu thành tích nhất giải đấu với 5 lần nâng cúp vô địch.

Nhưng không chỉ là những chiếc cúp, những danh hiệu, bóng đá Brazil còn gây ấn tượng bởi một phong cách, lối chơi rất riêng biệt.

Trong cuốn sách Futebol: The Brazilian Way of Life, tác giả Alex Bellos nhận định những nét văn hóa độc đáo đã giúp người Brazil biến bóng đá, một trò chơi vốn được tổ chức nghiêm ngặt ở Anh, thành "điệu nhảy của những bất ngờ phi lý".

Linh hồn của bóng đá Brazil

Nguồn gốc của điệu nhảy Samba bắt nguồn từ thế kỷ thứ 16, khi Brazil còn là thuộc địa của Bồ Đào Nha. Để giải quyết nhu cầu sản xuất trong các đồn điền mía, người Bồ Đào Nha đã mua nô lệ từ châu Phi. Ước tính có khoảng 4 triệu nô lệ châu Phi được đưa đến Brazil trong 300 năm sau đó.

Chính tại các đồn điền, những nô lệ châu Phi đã mang Samba đến và khiến nó dần trở nên phổ biến. Tuy nhiên, điệu nhảy truyền thống lúc này không quá giống với nhịp điệu Samba hiện đại.

Đến năm 1888, chế độ nô lệ cuối cùng đã bị bãi bỏ ở Brazil. Phần lớn những người châu Phi được trả tự do đã chuyển đến Rio de Janeiro. Chính tại thành phố pha trộn giữa văn hóa châu Phi và văn hóa quốc tế, điệu nhảy Samba hiện đại ra đời.

Khoảnh khắc ghi bàn đẹp mắt của Richarlison tại World Cup 2022. Ảnh: Reuters.

Bắt nguồn từ chế độ nô lệ và sự phát triển của các khu ổ chuột ở Rio de Janeiro, âm nhạc Samba thời kỳ đầu tập trung vào sự đau khổ của người Brazil gốc Phi và quá trình chuyển đổi cuộc sống khắc nghiệt ở thành phố. Do đó, những người Brazil thuộc tầng lớp trung lưu, đặc biệt là những người gốc Bồ Đào Nha, không đánh giá cao Samba vào thời điểm đó.

Nhưng khi Getúlio Vargas trở thành Tổng thống vào năm 1930, ông đã khai thác sức mạnh của đài phát thanh để đoàn kết các tầng lớp và sắc tộc khác nhau của Brazil. Thông qua âm nhạc và khiêu vũ, ông Vargas đã tạo ra bản sắc cho tất cả người dân Brazil, với điệu Samba trở thành biểu tượng của sự tự tôn dân tộc.

Điệu nhảy đã ảnh hưởng nhiều đến văn hóa đại chúng thế kỷ thứ 20 của Brazil, đặc biệt là bóng đá, môn thể thao được yêu thích số một tại quốc gia này.

Từ năm 1958 đến năm 1970, đội tuyển bóng đá Brazil đã hình thành một phong cách chơi bóng được gọi là "Joga Bonito" (trận đấu đẹp mắt), trong đó các cầu thủ di chuyển với trái bóng giống như đang khiêu vũ.

Trên thực tế, "Joga Bonito" là sự pha trộn giữa vũ điệu Samba và Capoeira, môn võ thuật phổ biến tại quốc gia Nam Mỹ.

Nhảy múa trên sân cỏ

Các ngôi sao bóng đá Brazil thuộc nhiều thế hệ khác nhau như Garrincha, Pele, Romario, Ronaldinho, Rivaldo, Ronaldo, Neymar, Vinicius Jr đều từng chơi bóng như những vũ công Samba trên sân cỏ.

Những pha đi bóng qua người đầy kỹ thuật, cú lắc hông điệu nghệ và cả những màn ăn mừng nhún nhảy theo nhạc từ lâu đã trở thành chất riêng của các danh thủ Brazil.

Tuy nhiên, vẫn có những người cho rằng kỹ năng trình diễn không phù hợp với triết lý bóng đá hiện đại, những màn nhảy múa trên sân cỏ có thể bị đánh giá là "thiếu tôn trọng" đối thủ.

Hồi giữa tháng 9, Pedro Bravo, Chủ tịch Hiệp hội những người đại diện bóng đá ở Tây Ban Nha, nói màn nhảy múa ăn mừng bàn thắng của Vinicius Jr, một cầu thủ Brazil đang khoác áo CLB Real Madrid, là không tôn trọng đối thủ và cho rằng tiền đạo "nên ngừng làm trò con khỉ".

"Khi bạn ghi bàn vào lưới đối thủ, nếu bạn muốn nhảy Samba, hãy đến quảng trường Sambadrome ở Brazil. Còn ở đây điều bạn phải làm là tôn trọng đồng nghiệp và ngừng trò con khỉ", ông nói.

Vinicius Jr ăn mừng bàn thắng vào lưới Real Betis. Ảnh: Real Madrid.

Bravo đã bị nhiều người buộc tội sử dụng ngôn ngữ phân biệt chủng tộc. Làn sóng chỉ trích khiến ông đưa ra lời xin lỗi trên Twitter, giải thích rằng mọi chuyện chỉ là hiểu lầm về ngôn từ.

Đáp lại, Vinicius cho biết anh sẽ không ngừng khiêu vũ trên sân bóng. "Vài tuần trước, họ bắt đầu hình sự hóa các điệu nhảy của tôi. Nhưng những điệu nhảy không phải của tôi. Chúng thuộc về Ronaldinho, Neymar, (Lucas) Paquetá, (Antoine) Griezmann, João Félix, Matheus Cunha… và cả nghệ sĩ Funk, Samba, các ca sĩ, người Mỹ da đen.

Đó là những điệu nhảy tôn vinh sự đa dạng văn hóa của thế giới. Hãy chấp nhận và tôn trọng nó. Tôi sẽ không dừng lại. Kịch bản luôn kết thúc bằng một lời xin lỗi và câu 'Tôi đã bị hiểu lầm', nhưng tôi sẽ nhắc lại điều đó cho bạn, kẻ phân biệt chủng tộc: Tôi sẽ không ngừng nhảy múa, cho dù đó là ở Sambadrome, Bernabéu hay bất cứ đâu".

Nhiều ngôi sao bóng đá khác cũng đã thể hiện sự ủng hộ dành cho Vinicius.

"Vua bóng đá" Pele đã viết trên Twitter: "Bóng đá là niềm vui. Đó là một điệu nhảy, một bữa tiệc thực sự. Mặc dù nạn phân biệt chủng tộc vẫn tồn tại, nhưng chúng tôi sẽ không cho phép điều đó ngăn cản mình tiếp tục mỉm cười. Và chúng tôi sẽ tiếp tục chống lại nạn phân biệt chủng tộc theo cách này: Đấu tranh cho quyền được hạnh phúc của chúng ta".

Neymar cũng đăng tải bài viết bảo vệ đồng đội tại đội tuyển quốc gia: "Rê bóng, nhảy múa và là chính bạn! Hãy hạnh phúc theo cách của bạn. Cố lên chàng trai của tôi, mục tiêu tiếp theo của chúng ta sẽ là khiêu vũ!".

Còn tại World Cup 2022, huấn luyện viên Tite của Brazil yêu cầu sự tôn trọng dành cho các tuyển thủ của ông nếu họ muốn ăn mừng bàn thắng bằng cách nhảy múa.

"Đây là một trong những đặc điểm của chúng tôi và chúng tôi làm điều đó một cách tự nhiên ở bất cứ đâu. Giống như chúng tôi tôn trọng tất cả nền văn hóa khác, hãy dành sự tôn trọng cho các cầu thủ của tôi".

Còn tiền đạo Raphinha tiết lộ rằng toàn đội đã chuẩn bị khoảng 10 điệu nhảy để ăn mừng các bàn thắng trong mùa World Cup này.

Lê Vy