'Vua cáy' nơi đồng trũng

Ông Điệp chỉ cách dụ cáy về làm tổ.

Một buổi sáng se lạnh, chúng tôi theo chân ông Điệp đi dọc những con mương quanh đồng ruộng, khu trang trại rộng hơn 2,5ha của ông. Điều khiến chúng tôi không khỏi thích thú chính là được ông bật mí cho cách thấy tận mắt hình ảnh những con cáy ra vào tổ. Phải rất rón rén, vì chỉ nghe tiếng động nhỏ từ bước chân hoặc cỏ cây rung nhẹ, là chúng thoăn thoắt bò xuống hang.

Ông Điệp cho biết: “Cáy ở đây nhiều nhưng muốn bắt được chúng phải đặt bẫy và phải là người có kinh nghiệm”. Chỉ tay về phía đồng rộng mênh mông mà mình thuê thầu, ông Điệp cho biết cả vùng này ngày trước là ruộng bỏ hoang, đất cằn cỗi không cấy được lúa. Năm 2016, sau khi về nghỉ hưu, ông đã thuê lại với mục đích làm trang trại tổng hợp. Ban đầu cũng thử đủ các mô hình, từ nuôi bò, nuôi lợn, vịt, đến trồng cây ăn quả... nhưng đồng đất cằn, trũng, không phù hợp.

Sau nhiều trăn trở, thậm chí có thời điểm ông Điệp phó mặc không đầu tư gì vì bí bách. Song, sau chính trong thời gian ấy đã cho ông những quan sát, chiêm nghiệm quý giá. Ông nhận thấy khu trang trại của mình có địa thế nằm sát cửa sông Yên, nước lên xuống đều đặn, con cáy xuất hiện nhiều, sinh sản nhanh, lại làm ra đặc sản địa phương là mắm cáy, nên ông đã tự đặt cho mình hỏi: “Tại sao mình không phát triển thành mô hình từ chính con vật sản sinh ở đồng ruộng, được bà con ưa chuộng?”.

Khi nói về ý tưởng, người thân ai cũng khuyên ông nên nghỉ ngơi, dưỡng sức sau bao năm công tác, chẳng ai tin việc nuôi cáy lại thành chuyện làm ăn. Còn đối với bà con lối xóm, khi ấy nhiều người không khỏi lắc đầu với quyết định của ông. Họ cho rằng “nuôi cáy” chỉ là chuyện đùa, vì xưa nay con cáy chỉ sống tự nhiên ven sông, ai lại đi bắt nó về nuôi, rồi lại thất bại như những mô hình trước. Có người còn khuyên ông “đừng phí công, tốn của”, nhưng ông đã quyết thì phải làm nên tìm đến những người am hiểu về kỹ thuật nuôi cáy học hỏi.

Ông Điệp chia sẻ: “Cáy thích nghi ở môi trường có cỏ cây, rong rêu, ưa sáng sớm và sống rất khỏe. Chúng tự sinh sản, không cần nuôi theo kiểu công nghiệp”. Để bắt đầu mô hình, ông đã thuê máy múc đào những “chiến hào” quanh ruộng, vừa để dẫn nước, vừa tạo môi trường tự nhiên cho cáy trú ngụ, làm tổ. Ông còn trồng thêm cói ven bờ, để giữ đất và tạo chỗ ẩn nấp. Không lâu sau, ngoài những con cáy giống ông thả, cáy tự nhiên cũng thi nhau kéo về làm tổ.

Theo ông Điệp, nuôi cáy không tốn nhiều chi phí đầu tư, chỉ cần tiền thuê máy múc ban đầu tạo ra môi trường thuận lợi cho cáy, sau đó gần như không phải đầu tư nhiều về giống, cũng như thức ăn. Cáy tự sinh sản, nguồn thức ăn chủ yếu là rong rêu, phù du để lại khi nước thủy triều lên xuống. Mỗi tháng, ông thuê người dọn mương, đảm bảo nước lưu thông tự nhiên. Còn lại, cáy sống theo bản năng của chúng.

Mùa thu hoạch cáy kéo dài từ tháng 3 đến tháng 7 hằng năm. Ông hào hứng kể: “Bắt cáy cũng vui lắm! Chúng tôi dùng chai nhựa 1,5 lít cắt đôi, đặt dọc bờ mương rồi rắc ít gạo rang giã nhỏ làm thính. Chỉ một lát sau, cáy đánh hơi thấy mùi thơm là tự bò vào bẫy. Mỗi sáng đi dọc bờ mương, thấy bẫy đầy cáy mà vui”. Nhờ mô hình, mỗi năm gia đình ông thu khoảng 3 tấn cáy, bán với giá khoảng 80 nghìn đồng/kg, mang lại thu nhập hơn 200 triệu đồng. Ông Điệp cũng chia sẻ dự định mở rộng mô hình, đăng ký xây dựng sản phẩm OCOP để đưa mắm cáy Trung Chính ra thị trường.

Trưởng phòng Kinh tế xã Trung Chính Trần Văn Thắng đánh giá, mô hình nuôi cáy của ông Điệp là một hướng đi sáng tạo, tận dụng lợi thế đồng chiêm trũng, thổ nhưỡng ẩm và nguồn nước phong phú đã biến những con cáy tưởng chừng chỉ đáp ứng bữa ăn trong mỗi gia đình thành mô hình sinh kế cho thu nhập, giúp thay đổi cách nghĩ của bà con vùng đồng trũng.

Bài và ảnh: Đình Giang