Vùng xám: Thách thức mới trên Biển Đông

Các đại biểu tham dự Đối thoại.

Phát biểu khai mạc, TS. Nguyễn Hùng Sơn, Phó Giám đốc Học viện Ngoại giao, nhận định hoạt động phức hợp không phải hiện tượng mới trong lịch sử thế giới. Đối thoại là cơ hội để xác định nội hàm của hoạt động phức hợp, các trường hợp hoạt động phức hợp bị lợi dụng thành hoạt động vùng xám.

TS. Nguyễn Hùng Sơn chỉ ra rằng nhiều hoạt động vùng xám vẫn chưa được nhận diện đầy đủ và đánh giá rõ ràng trên cơ sở luật pháp quốc tế. Do đó, Đối thoại đặt mục tiêu “mổ xẻ” bản chất của các hoạt động vùng xám, sự thiếu thiện chí trong việc áp dụng và giải thích luật quốc tế hoặc lợi dụng những quy định của luật quốc tế còn chưa thực sự rõ ràng để làm suy yếu luật quốc tế, từ đó, ứng phó hiệu quả hơn với chiến thuật này.

Trưởng đại diện KAS ông Florian C. Feyerabend cho biết trong Chiến lược An ninh quốc gia đầu tiên mà Đức công bố cách đây vài tuần, Đức tuyên bố sẽ xây dựng một chiến lược riêng để đối phó với các thách thức vùng xám, với mục đích tăng cường năng lực xác định, phân tích và ứng phó với các hoạt động vùng xám. Ông Feyerabend nhận định Đối thoại Biển là chuỗi hội thảo đáng chú ý, kết nối các vấn đề từ chính sách đối ngoại, luật pháp quốc tế tới khoa học công nghệ.

Phó Đại sứ Anh tại Việt Nam Marcus Winsley đánh giá Đối thoại Biển là cơ hội để lắng nghe và trao đổi với các chuyên gia hàng đầu, là diễn đàn để cập nhật về những bước phát triển mới của an ninh biển. Ông bày tỏ hy vọng thông qua Đối thoại, giới học giả và chính giới các nước hiểu thêm về hoạt động vùng xám, qua đó tìm ra các cách thức ứng phó.

Trao đổi tại các phiên của Đối thoại, các diễn giả đã thảo luận về thực tiễn hoạt động phức hợp và hoạt động vùng xám ở khu vực nói chung và Biển Đông nói riêng. Theo đó, hoạt động phức hợp có một số đặc điểm: Kết hợp các biện pháp truyền thống và phi truyền thống, quân sự và phi quân sự, thường được thực hiện bởi chủ thể phi nhà nước nhưng có hậu thuẫn bởi nhà nước; giữ tình hình ở mức độ “nóng” dưới ngưỡng chiến tranh; thường ở vùng chuyển tiếp giao tiếp giữa các không gian, chủ thể hoặc luật lệ khác nhau.

Tại hội thảo, các chuyên gia nhận định hiện nay các hoạt động vùng xám, phức hợp đặt ra những thách thức pháp lý, tác động tới trật tự quốc tế hiện hành. Đặc biệt, sự phát triển của công nghệ càng khiến các thách thức mang tính phức hợp và vùng xám càng trở nên rõ nét hơn. Bên cạnh đó, các hoạt động vùng xám không chỉ diễn ra trên thực địa mà còn diễn ra trên nhiều “mặt trận” khác như kinh tế (ví dụ các lệnh trừng phạt, cấm vận, kiểm soát xuất nhập khẩu…) hay thông tin - tuyên truyền (như hoạt động cố ý tuyên truyền các thông tin sai lệch).

Hội nghị cũng đã đưa ra những sáng kiến, đề xuất cho các quốc gia trong và ngoài khu vực nhằm quản lý tốt hơn các hoạt động phức hợp, đặc biệt để ứng phó hiệu quả các hoạt động vùng xám. Thứ nhất, các nước cần tăng cường phối hợp hành động giữa các cơ quan chức năng liên quan. Thứ hai, các nước cần tăng cường, nâng cao năng lực nhận biết các thách thức vùng xám, phân biệt các hoạt động phức hợp có mục tiêu hợp pháp và các hoạt động vùng xám với mục tiêu và dụng ý không hợp pháp. Thứ ba, các quốc gia và tổ chức quốc tế cũng cần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý điều chỉnh hoạt động phức hợp. Thứ tư, hợp tác quốc tế cũng là "chìa khóa" để các nước điều phối, phối hợp hành động, qua đó quản lý các hoạt động phức hợp hiệu quả hơn.

Phát biểu bế mạc Đối thoại, TS. Nguyễn Hùng Sơn hy vọng những thông tin được trình bày tại Đối thoại Biển lần thứ 11 sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách hiểu hơn về hoạt động phức hợp và hoạt động vùng xám qua đó có thể chủ động ứng phó và đề ra các quy tắc, luật lệ quản lý các hoạt động này.