'Vương quốc' rắn Đồng Tâm

“Bón” cho rắn độc ăn

“Vương quốc” rắn có tên chính thức hiện nay là Trung tâm Nuôi trồng, Nghiên cứu, Chế biến Dược liệu, Cục Hậu cần Quân khu 9. Dẫu đã có tên mới với chức năng hoạt động đa dạng, song nhiều người vẫn gọi nơi này với cái tên quen thuộc Trại rắn Đồng Tâm. Đến đây, du khách có thể chiêm ngưỡng sự hoành tráng của nhiều loại rắn khác nhau, từ những loài rắn hiền lành như: rắn ráo, rắn nước… đến các loài rắn độc như hổ mang chúa, mai gầm… Nhưng ít người biết được, để có được một trại rắn với số lượng quy mô lớn như vậy, đằng sau là sự âm thầm lao động của đội ngũ nơi đây.

Thượng úy Nguyễn Văn Hiếu, nhân viên phụ trách chăm sóc rắn ở Trại rắn Đồng Tâm cho biết, anh đã nhiều năm gắn bó, hiểu đặc tính từng loài rắn. Chăm sóc rắn không chỉ cho ăn, tắm rửa mà đôi khi nhân viên nuôi rắn còn phải điều trị khi rắn bị bệnh. Nhân viên nuôi rắn của Trại rắn Đồng Tâm thường xuyên theo dõi để phát hiện con nào ăn kém, có dấu hiệu bệnh… để cho uống thuốc, chích thuốc kịp thời.

Nhân viên phụ trách nuôi rắn còn cho biết, khi cho rắn ăn, ngay cả người nuôi lâu năm cũng phải cẩn thận đối với những con rắn mới mang về. Khó nhất là chăm rắn hổ mà người dân bắt được đưa vào trại. Loài rắn hoang này thường không chịu ăn và nhân viên trại nuôi phải đút cho rắn ăn từng con chuột, con cóc… Lúc đói, các loài rắn hổ thường rất độc.

Nếu rắn hổ mang được mệnh danh là “sát thủ”, một gram nọc độc khô có thể giết khoảng 166 người, thì hổ mang chúa sẽ là “thần chết” bởi độc tố còn mạnh hơn gấp 5 lần hổ mang. Trại rắn Đồng Tâm nuôi rắn hổ chúa để cho sinh sản và lấy nọc điều chế huyết thanh. Trại rắn Đồng Tâm từng có rắn hổ chúa nặng hơn 16kg, dài 4m được xem là con rắn “khủng” nhất từ trước nay. Hiện Trại rắn có hơn 100 rắn hổ chúa bố mẹ và hơn 100 rắn hổ chúa con. Rắn hổ chúa lớn nhất hiện còn sống trong Trại rắn Đồng Tâm nặng 12kg với tuổi thọ khoảng tám năm.

Việc nuôi những con rắn hổ chúa này rất kỳ công bởi thức ăn của chúng là các loài rắn tạp khác. Một con rắn hổ chúa ăn 1,5 - 2 kg rắn tạp/lần và mỗi tuần phải cho ăn hai lần.

Quy trình lấy nọc rắn trong phòng thí nghiệm

“Vương quốc” rắn thành điểm du lịch OCOP 4 sao hút khách

Ngoài danh tiếng được người dân cả nước biết đến là Khu bảo tồn động vật hoang dã rắn, Trại rắn Đồng Tâm còn nghiên cứu, thiết kế xây dựng vườn thuốc nam, cây cảnh, nhà nuôi thú, vườn chim theo lối vườn bách thú, bách thảo. Khuôn viên doanh trại bố trí hợp lý, khoa học, tạo cảm giác thoải mái cho du khách. Từ chỗ nuôi trăn, rắn, thú nguy hiểm như gấu, beo đến khu hươu, nai, ngựa, đà điểu, chim kiểng, khu vực tham quan, sản xuất, bán hàng lưu niệm.

Ông Nguyễn Hồng Phúc, Chính trị viên, Bí thư Đảng ủy Trung tâm Nuôi trồng, Nghiên cứu, Chế biến Dược liệu Cục Hậu cần Quân khu 9 cho biết, trong những năm qua, Trại rắn Đồng Tâm xác định phát triển du lịch là một nội dung trọng tâm để phát triển đơn vị. Trại rắn Đồng Tâm được UBND tỉnh Tiền Giang công nhận là Điểm Du lịch đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao ngày 30/10/2022, là Điểm Du lịch tiêu biểu Đồng bằng sông Cửu Long duy nhất của tỉnh Tiền Giang. Trại rắn Đồng Tâm đã được tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam công nhận là Bảo tàng rắn đầu tiên ở Việt Nam và đây cũng là địa chỉ tham quan, nghiên cứu về rắn của nhiều khách du lịch, sinh viên trong và ngoài nước. Mỗi năm Trại rắn Đồng Tâm đón gần 200 ngàn lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan, nghiên cứu, học tập.

Để thu hút đa dạng khách du lịch, Trại rắn cũng xây dựng các khu nuôi thú quy mô và đạt chuẩn theo quy định; khu nuôi thú sinh sản và thương phẩm; nhà Bảo tàng rắn; có biểu diễn rắn và lấy nọc rắn; khu vui chơi, dã ngoại, mua sắm các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, nhà hàng ăn uống; đảo trồng hoa, tiểu cảnh, khu vui chơi thiếu nhi thu hút du khách tham quan trải nghiệm. Trại rắn Đồng Tâm cũng tiếp tục mở rộng thị trường thông qua chương trình kích cầu du lịch với tất cả các công ty lữ hành, công ty tour trong và ngoài nước bằng những chính sách ưu đãi nhất có thể. Tập trung phát triển du lịch hiệu quả, bền vững theo hướng du lịch - giáo dục - học đường và du lịch - chăm sóc sức khỏe.

Bình quân 3 tháng một lần, trại sẽ tổ chức lấy nọc độc, chủ yếu là hai loại rắn hổ mang và rắn lục đuôi đỏ. Gần đây, quy trình lấy nọc độc cũng được trình diễn cho người dân đến xem nhằm phổ biến kiến thức về các loài rắn độc để phòng tránh, cấp cứu đúng cách.

Cứu sinh mạng của hàng ngàn người bị rắn cắn

Tại miền sông nước Đồng bằng sông Cửu Long, đến mùa mưa, rắn len lỏi vào rừng, vào nơi sinh sống của người dân, trở thành hiểm họa khó lường. Trước đây, việc điều trị rắn độc cắn chỉ dựa vào phương pháp dân gian, nếu giữ được tính mạng cũng để lại nhiều di chứng. Từ năm 1977, cố bác sĩ, Trung tá Trần Văn Dược (thầy Tư Dược) đã đưa ra ý tưởng thành lập đội cứu thương, chữa trị cho những người bị rắn độc cắn và năm 1979, Khoa cấp cứu được ra đời và hình thành Trại rắn Đồng Tâm.

Khoa cấp cứu của Trại rắn Đồng Tâm đã cứu nhiều sinh mệnh từ tay “thần chết” trở về. “Khi bị rắn cắn, người dân nên bình tĩnh, nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu. Đáng chú ý đã từng có trường hợp do sơ cứu không đúng cách, nhiều bệnh nhân bị hoại tử tay chân, nhiễm trùng máu, thậm chí tử vong”, bác sĩ Nguyễn Văn Tuấn, chủ nhiệm khoa điều trị rắn cắn của trại cho biết.

Hơn 40 năm qua, các quân y sĩ ở đây đã dùng huyết thanh nọc rắn cứu sống hàng vạn người bị rắn cắn, với trung bình hơn 1.000 ca/năm. Hy hữu có cả trường hợp khi đến trung tâm đã ngừng thở vì nọc độc xâm nhập vào máu làm tim ngừng đập mà vẫn được cứu sống. Thậm chí có nhiều bệnh nhân bị rắn cắn từ hai nước bạn Lào và Campuchia cũng đều được cấp cứu tại đây cho dù đã bị ngấm độc. Điều đặc biệt tại Trại rắn Đồng Tâm là trừ huyết thanh thì mọi chi phí điều trị đều miễn phí.

Không chỉ bảo tồn được nguyên vẹn các tố chất của rắn độc với khoảng 1.000 con rắn nuôi ở môi trường tự nhiên hoặc bán tự nhiên, Trại rắn Đồng Tâm đã nghiên cứu sinh lý sinh thái, làm chủ được quy trình nuôi rắn độc phối giống, đẻ trứng, ấp nở rắn con và nuôi chúng lớn lên... Với những nguồn nguyên liệu quý này, xưởng sản xuất thuốc đạt tiêu chuẩn GMP của Tổ chức Y tế Thế giới đặt tại Trại rắn Đồng Tâm đã nghiên cứu điều chế được nhiều loại thuốc quý như kem mỡ trăn, kem Cobratoxan từ nọc rắn, rượu rắn, cao trăn, bột rắn lục...

“Mỗi một loài vật đều có vai trò của nó, loài rắn cũng vậy... mặc dù có độc nhưng nếu tìm hiểu và biết khai thác giá trị thì chúng vẫn mang đến lợi ích cho con người. Đây là những đề tài khó mà chúng tôi đang tiếp tục tập trung nghiên cứu để điều chế sản phẩm hữu ích hơn với cuộc sống”, Thượng úy Bùi Việt Cường, người được giao công tác bảo đảm chất lượng của xưởng sản xuất GMP tại Trại rắn Đồng Tâm nói.

Minh Lâm