WB: Mở rộng tiêu chuẩn quốc tế là đòn bẩy phát triển bền vững và bao trùm

Ngày nay tiêu chuẩn quốc tế được áp dụng ở mọi lĩnh vực đời sống, sản xuất, kinh doanh. Ảnh: Jadak

Theo WB, hệ thống tiêu chuẩn quốc tế ngày càng mở rộng - từ quy định ghi nhãn thực phẩm đến các thông số kỹ thuật của mạng 5G - đang dần định hình lại trật tự kinh tế toàn cầu, mang lại lợi ích lớn cho các quốc gia giàu có và các tập đoàn đa quốc gia lớn tham gia xây dựng chúng. Tuy nhiên, trong xu hướng chung này, nhiều nước đang phát triển vẫn đứng ngoài lề.

Báo cáo đánh giá, tiêu chuẩn là một phần cốt lõi của hạ tầng kinh tế ngày nay, giữ vai trò quan trọng đối với sự thịnh vượng không kém gì đường giao thông hay cảng biển.

Tuy nhiên, báo cáo tỏ ra quan ngại về việc từ đầu thế kỷ XXI, tiêu chuẩn trở thành công cụ trong các cuộc chiến thương mại: các biện pháp phi thuế quan... tác động đến 90% thương mại toàn cầu, tăng đáng kể so với mức chỉ 15% vào cuối những năm 1990.

Theo ông Indermit Gill, Chuyên gia Kinh tế trưởng kiêm Phó Chủ tịch Cấp cao phụ trách Kinh tế Phát triển của Nhóm Ngân hàng Thế giới, tiêu chuẩn ngày nay tuy giữ vai trò trung tâm, nhưng lại ít được chú ý.

"Khi được thiết lập đúng, những tiêu chuẩn quốc tế trở nên vô hình: tàu cứ thế đi qua kênh đào, tòa nhà trụ vững trước động đất... nhưng không ai bận tâm đến những lợi ích mà những tiêu chuẩn này mang lại. Thực tế, container vận tải được tiêu chuẩn hóa đã thúc đẩy thương mại hàng công nghiệp còn nhiều hơn tất cả các hiệp định thương mại cộng lại" - ông Indermit Gill cho biết.

Cũng theo chuyên gia này, khi các quốc gia chủ động thích ứng, hài hòa và tham gia xây dựng tiêu chuẩn, tiêu chuẩn trở thành công cụ mạnh mẽ cho tăng trưởng và giảm nghèo.

Theo báo cáo, Nhật Bản là ví dụ tiêu biểu về cách một quốc gia có thể dùng tiêu chuẩn để “tăng tốc” phát triển. Ngay sau Thế chiến II, hàng tiêu dùng xuất khẩu của Nhật thường bị xem là chất lượng thấp, thiếu tin cậy. Tuy nhiên, sau đó Nhật Bản đã tập trung trở thành một nước sản xuất chất lượng cao, ban đầu học theo rồi từng bước cải tiến các ý tưởng từ bên ngoài. Nước này làm được điều đó thông qua Hiệp hội Tiêu chuẩn Nhật Bản và việc áp dụng rộng rãi quản trị chất lượng toàn diện, từng bước trở thành hình mẫu toàn cầu về chất lượng.

Trong khi đó, ông Sergio Mujica, Tổng Thư ký Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) cho rằng, báo cáo mới của WB chọn chủ đề tiêu chuẩn quốc tế đã phát đi một thông điệp mạnh mẽ: tiêu chuẩn quốc tế không còn là thứ "hạ tầng vô hình" nữa mà là đòn bẩy then chốt cho phát triển bền vững và bao trùm. Theo lãnh đạo ISO, tổ chức này đã khảo sát 173 cơ quan tiêu chuẩn quốc gia để phục vụ công tác thu thập dữ liệu cho báo cáo của WB.

Cũng theo báo cáo, nhu cầu về tiêu chuẩn trên toàn thế giới đang tăng vọt. Trong hơn 20.000 tiêu chuẩn mà ISO ban hành suốt 7 thập kỷ qua, hơn một nửa được xây dựng từ năm 2000 đến nay. Riêng năm 2024, các tổ chức xây dựng tiêu chuẩn chủ chốt trên thế giới đã ban hành hơn 7.000 tiêu chuẩn quốc tế.

Đáng chú ý, báo cáo lần này của WB còn chỉ ra các nước đang phát triển chưa có cơ hội tham gia đầy đủ trong quá trình soạn thảo tiêu chuẩn vì thường thiếu nguồn lực và chuyên môn, do đó cần được hỗ trợ.

Báo cáo cũng đề xuất khung “thích ứng – hài hòa – kiến tạo” cho các nước ở những nấc thang phát triển khác nhau. Theo đó, ở mức phát triển thấp, các nước nên điều chỉnh tiêu chuẩn quốc tế cho phù hợp với thực tế địa phương, để doanh nghiệp học hỏi dần và thị trường có thể lớn lên.

Nguyễn Thúc Hoàng Linh