Xã nông thôn số - chìa khóa xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2030

Nền tảng giai đoạn 2021–2025

Trong 5 năm vừa qua, Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển đổi số nông thôn. Theo thống kê, hơn 40% số xã trên toàn quốc đã cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4, cho phép người dân nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ và nhận kết quả ngay trên máy tính hoặc điện thoại. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại mà còn tăng tính minh bạch trong xử lý thủ tục hành chính.

Trong lĩnh vực sản xuất, hơn 2.500 mô hình chuyển đổi số trong nông nghiệp đã được triển khai. Ứng dụng mã QR để truy xuất nguồn gốc nông sản, phần mềm trong quản lý hợp tác xã hay công nghệ IoT với hệ thống cảm biến và theo dõi dữ liệu môi trường sản xuất là những ví dụ tiêu biểu cho thấy công nghệ đang hỗ trợ trực tiếp người nông dân và đơn vị sản xuất.

Bên cạnh đó, hàng nghìn sản phẩm OCOP đã được đưa lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee hay Lazada. Việc mở rộng kênh tiêu thụ giúp nông sản vùng sâu, vùng xa tiếp cận thị trường rộng hơn, vượt qua giới hạn địa lý truyền thống. Một số địa phương cũng bước đầu hình thành “làng số”, nơi người dân sử dụng smartphone cho thanh toán điện tử, bán hàng trực tuyến và tra cứu thông tin phục vụ sản xuất.

Những kết quả này chứng minh rằng chuyển đổi số nông thôn không còn là câu chuyện tương lai xa, mà đã đi vào thực tế, góp phần thay đổi tư duy sản xuất, quản lý và tiếp cận thị trường của người dân nông thôn.

Xã nông thôn số là một phần quan trọng của chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2030.

Định hướng hình thành xã nông thôn số giai đoạn 2026 – 2030

Giai đoạn 2026 – 2030, Việt Nam hướng tới xây dựng xã nông thôn số toàn diện, với bốn trụ cột gồm: hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến, cơ sở dữ liệu kết nối và nông nghiệp số. Theo đó, hạ tầng số sẽ được mở rộng đến toàn bộ các xã trên cả nước, kể cả vùng sâu, vùng xa và hải đảo. Internet băng rộng cố định và 4G/5G sẽ trở thành nền tảng để người dân truy cập, giao dịch và sử dụng các dịch vụ thiết yếu. Hệ thống trung tâm dữ liệu cấp huyện và tỉnh được kết nối đồng bộ với các cơ sở dữ liệu quốc gia nhằm đảm bảo dữ liệu xuyên suốt và phục vụ quản lý hiệu quả.

Về dịch vụ hành chính công, mục tiêu đặt ra là mọi thủ tục hành chính cấp xã được thực hiện trên môi trường số, giảm giấy tờ, rút ngắn thời gian xử lý. Người dân có thể nộp hồ sơ và tra cứu tiến độ tại nhà, giúp tăng tính chủ động, minh bạch và hiệu quả quản lý. Dữ liệu dân cư sẽ được liên thông với các lĩnh vực như y tế, giáo dục hay an sinh xã hội, giúp chính sách hỗ trợ người dân được thực hiện chính xác và kịp thời. Thẻ căn cước công dân gắn chip và định danh điện tử sẽ được triển khai rộng rãi, tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các dịch vụ nhanh chóng, thuận tiện.

Trong sản xuất, nông nghiệp số sẽ tiếp tục là trụ cột quan trọng. Ứng dụng IoT, AI và dữ liệu lớn vào theo dõi thời tiết, chất lượng đất, tưới tiêu hay giám sát vật tư đầu vào giúp nâng cao hiệu quả sản xuất. Toàn bộ chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ của nông sản sẽ được số hóa, gắn với thương mại điện tử và logistics thông minh. Cùng với sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn, các chuỗi giá trị số sẽ được hình thành, mở ra hướng phát triển mới cho kinh tế nông thôn.

Trong toàn bộ tiến trình này, người dân được xác định là chủ thể quan trọng nhất. Chuyển đổi số nông thôn không chỉ là việc đầu tư hạ tầng hay phần mềm, mà là nâng cao năng lực tiếp cận và sử dụng công nghệ của chính cộng đồng. Hàng triệu nông dân sẽ được đào tạo các kỹ năng số thiết yếu, từ dùng smartphone, ngân hàng số, thanh toán điện tử đến tham gia sàn thương mại điện tử để tiếp cận khách hàng.

Thế hệ trẻ nông thôn được kỳ vọng trở thành “hạt nhân số”, mang tri thức công nghệ trở về hỗ trợ gia đình và cộng đồng. Mô hình “làng số”, “hợp tác xã số” vì vậy được thúc đẩy, giúp cả cộng đồng cùng chuyển đổi, không ai bị bỏ lại phía sau. Thực tế đã cho thấy, khi người dân làm chủ công nghệ, họ trở thành lực lượng sáng tạo, tìm ra cách ứng dụng phù hợp với điều kiện địa phương.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giai đoạn 2026–2030 sẽ đặt nền móng cho tầm nhìn xa hơn đến năm 2045, hình thành nông thôn thông minh, bền vững. Khi đó, 100% nông sản Việt Nam có truy xuất nguồn gốc toàn cầu, thương mại điện tử trở thành kênh tiêu thụ chính và mỗi xã là trung tâm dịch vụ số phục vụ sản xuất, giao dịch, học tập và chăm sóc sức khỏe từ xa. Đây sẽ là bước tiến quan trọng để nông thôn hòa vào dòng chảy phát triển chung của đất nước, nơi công nghệ trở thành tài sản của toàn dân, không còn là đặc quyền của đô thị.

Nhung Bùi