'Xanh' chính là 'Tấm hộ chiếu' mới của thương mại quốc tế

Chiều 16.12, tại Hà Nội, Viện Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh tổ chức Hội thảo "Hợp tác kinh tế quốc tế về năng lượng và thương mại tự do".

Quang cảnh Hội thảo "Hợp tác kinh tế quốc tế về năng lượng và thương mại tự do".

Phát biểu khai mạc chương trình, TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh nhấn mạnh vai trò của việc xây dựng một diễn đàn chính sách chuyên sâu để nhận diện rõ các rào cản và điểm nghẽn trong quá trình thực thi các cam kết FTA liên quan đến năng lượng. Mặc dù các FTA đã mở ra nhiều cơ hội tiếp cận thị trường, công nghệ và nguồn vốn, doanh nghiệp trong nước vẫn gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, tận dụng ưu đãi thuế quan và tham gia sâu vào chuỗi cung ứng khu vực.

TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh phát biểu mở đầu hội thảo.

Tại hội thảo, TS. Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, nhấn mạnh rằng năng lượng và thương mại tự do đã trở thành “động lực kép” định hình năng lực cạnh tranh quốc gia. Theo ông, trong bối cảnh các hiệp định thương mại thế hệ mới và những “hàng rào kỹ thuật xanh” như cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), chuyển dịch năng lượng không chỉ là yêu cầu môi trường mà còn là vấn đề sống còn của kinh tế Việt Nam.

TS. Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam phát biểu Đề dẫn.

Ông Nguyễn Anh Tuấn cho rằng: “Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà "Xanh" chính là "Tấm hộ chiếu" mới của thương mại quốc tế. Trong bối cảnh đó, Việt Nam với độ mở nền kinh tế rất cao và là thành viên của nhiều Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đang cảm nhận sâu sắc sự thay đổi này. Những hàng rào thuế quan truyền thống đang dần được dỡ bỏ, nhưng thay vào đó là những "hàng rào kỹ thuật xanh" ngày càng kiên cố.

Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh Châu Âu hay các đạo luật tương tự đang được xem xét tại Mỹ và các thị trường lớn khác là những ví dụ điển hình. Thông điệp rất rõ ràng: Nếu sản phẩm của Việt Nam - từ đôi giày, cái áo đến vi mạch điện tử - được sản xuất bằng nguồn năng lượng "nâu", chúng sẽ mất đi lợi thế cạnh tranh, bất chấp thuế nhập khẩu có về 0%. Do đó, chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam không chỉ là câu chuyện bảo vệ môi trường, mà là câu chuyện sống còn của năng lực cạnh tranh quốc gia.”

Trên cơ sở cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 và lộ trình Quy hoạch điện VIII, Việt Nam đang ưu tiên phát triển mạnh năng lượng tái tạo, giảm dần điện than, sử dụng LNG như nguồn chuyển tiếp, song phải đối mặt với áp lực lớn về vốn đầu tư, an ninh lưới điện và rủi ro công nghệ. Để vượt qua thách thức này, TS. Nguyễn Anh Tuấn cho rằng hợp tác quốc tế sâu rộng là chìa khóa, từ tài chính xanh, chuyển giao công nghệ, phát triển lưới điện thông minh đến hoàn thiện cơ chế thị trường, qua đó giúp Việt Nam vừa đảm bảo an ninh năng lượng, vừa nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng thương mại xanh toàn cầu. Trong đó, có 3 trụ cột chính: Hợp tác về tài chính xanh và chia sẻ rủi ro; Hợp tác công nghệ và R&D; Hợp tác về cơ chế chính sách và thị trường.

“Hành trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam là một chặng đường dài, đầy chông gai nhưng không thể đảo ngược. Nó đòi hỏi sự dũng cảm để thay đổi, sự khôn ngoan để lựa chọn công nghệ, và quan trọng nhất, là sự chân thành trong hợp tác quốc tế.

Thông điệp tôi muốn gửi gắm tại hội thảo là: Hợp tác kinh tế quốc tế về năng lượng trong kỷ nguyên mới không chỉ là việc chia sẻ lợi nhuận từ các dự án. Nó phải là sự chia sẻ rủi ro công nghệ, chia sẻ gánh nặng tài chính, và chia sẻ trách nhiệm với tương lai chung của hành tinh chúng ta. Khi Việt Nam thành công trong chuyển dịch năng lượng, chúng ta không chỉ đóng góp vào mục tiêu khí hậu toàn cầu, mà còn đảm bảo rằng chuỗi cung ứng thương mại quốc tế sẽ trở nên xanh hơn, bền vững hơn và kiên cường hơn” - Ông Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ.

Sự lệch pha giữa tiến độ hoàn thiện khung chính sách, khả năng triển khai tại địa phương và năng lực thích ứng của doanh nghiệp được xác định là một trong những thách thức lớn đối với quá trình chuyển dịch năng lượng bền vững.

Ông Đặng Huy Đông, Nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết toàn cầu hóa đang đứng trước thách thức chưa từng thấy bởi những thay đổi to lớn về địa chính trị toàn cầu.

Theo ông, những thách thức đã đặt ra nhiều câu hỏi mới cho chiến lược an ninh năng lượng của Việt Nam cũng như giá trị thực chất của các FTA thế hệ mới. Trong bối cảnh đó, có thể rút gọn một số điểm đáng chú ý: nguồn cung và giá nhiên liệu hóa thạch nhìn chung vẫn ổn định trong trung và dài hạn, trong khi chi phí thiết bị và xây lắp các dự án điện, đặc biệt là điện khí LNG, tăng mạnh, khiến giá thành điện đội lên đáng kể. Với năng lượng tái tạo, kỳ vọng đã thực tế hơn khi năng lượng tái tạo chưa thể thay thế hoàn toàn nguồn điện nền, chỉ thực sự phát huy lợi thế khi công nghệ lưu trữ và hydro xanh đủ rẻ và hiệu quả. Bài học từ các thị trường tự do hóa hoàn toàn cho thấy nếu thiếu vai trò điều tiết hợp lý của Nhà nước, giá điện có thể tăng vọt và rủi ro thao túng thị trường xuất hiện.

Bên cạnh đó, chính sách thu hút vốn FDI, nhất là cho các dự án điện khí LNG, đang bộc lộ điểm nghẽn, trong khi nhu cầu vốn cho Quy hoạch điện VIII đến năm 2030 lên tới hơn 120 tỷ USD, vượt xa khả năng huy động trong nước. Để duy trì tăng trưởng cao và tận dụng cơ hội từ các FTA thế hệ mới, Việt Nam cần sớm tháo gỡ các nút thắt của ngành năng lượng, bảo đảm nguồn điện ổn định, giá cạnh tranh, qua đó hóa giải thách thức địa chính trị và củng cố nền tảng phát triển dài hạn.

TS. Nguyễn Thành Sơn - Khoa Quản lý Công nghiệp & Năng lượng, Đại học Điện lực Hà Nội trình bày tham luận.

Về chủ đề “Chuẩn mực kỹ thuật, hạ tầng kết nối lưới điện khu vực ASEAN và chuẩn hóa để tận dụng APG”, tham luận do TS. Nguyễn Thành Sơn - Khoa Quản lý Công nghiệp & Năng lượng, Đại học Điện lực Hà Nội trình bày đã tập trung làm rõ vai trò của chuẩn hóa kỹ thuật và kết nối lưới điện.

Theo đó, kết nối lưới điện ASEAN là hướng đi chiến lược giúp Việt Nam tăng cường an ninh năng lượng, tối ưu chi phí và thúc đẩy tích hợp năng lượng tái tạo, qua đó hỗ trợ mục tiêu Net Zero. Tuy nhiên, để tham gia hiệu quả sáng kiến Lưới điện ASEAN, Việt Nam cần chuẩn hóa quy chuẩn kỹ thuật theo chuẩn quốc tế, hoàn thiện cơ chế thương mại điện xuyên biên giới và đầu tư đồng bộ hạ tầng truyền tải, từ đó nâng cao vị thế trong thị trường điện khu vực.

Đối với Phiên thảo luận và hỏi đáp, hội thảo đã thu hút sự quan tâm của các đại biểu với chủ đề hợp tác quốc tế trong thực thi cam kết FTA, từ cam kết thương mại đến triển khai năng lượng bền vững. Các ý kiến thảo luận tập trung làm rõ những thách thức trong quá trình thực thi chính sách, vai trò của hợp tác công tư, điều kiện thu hút dòng vốn xanh dài hạn, cũng như năng lực tham gia chuỗi cung ứng khu vực của doanh nghiệp Việt Nam.

Phiên thảo luận, hỏi đáp diễn ra sôi nổi, tích cực.

Phát biểu Tổng kết chương trình, TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng BCSI cho rằng, thông qua các trao đổi đa chiều, hội thảo đã góp phần làm rõ những cơ hội và thách thức mang tính chiến lược đối với ngành năng lượng Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Đồng thời, chương trình nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường phối hợp giữa chính sách, thị trường và khoa học công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả thực thi các cam kết quốc tế, thúc đẩy chuyển dịch năng lượng bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Đại biểu tham dự chương trình chụp ảnh kỷ niệm.

Hà Chi