Xây dựng cơ sở hạ tầng: Cuộc tranh giành ảnh hưởng của Trung Quốc và Ấn Độ tại Maldives

Cầu vượt biển Sinamale, biểu tượng của mối quan hệ Trung Quốc-Maldives. Nguồn ảnh: chinadaily.com.cn

Công trình này được xem là biểu tượng hữu nghị giữa Trung Quốc và quốc đảo Maldives. Với tổng kinh phí xây dựng lên đến 200 triệu USD, đây được xem là bước đi đánh dấu sự hiện diện của Trung Quốc tại đảo quốc nhiệt đới nổi tiếng ở khu vực Nam Á này.

Cũng chính sự hiện diện của Trung Quốc tại Maldives đã khiến Ấn Độ đứng ngồi không yên trong nhiều năm qua. Maldives vốn nằm tỏng phạm vi ảnh hưởng truyền thống của Ấn Độ, việc ngày càng có nhiều công trình cơ sở hạ tầng do Trung Quốc xây dựng tại Maldives có thể khiến Ấn Độ mất trắng Maldives vào tay Trung Quốc, nguy cơ an ninh quốc phòng tầm xa bị đe dọa nghiêm trọng.

Trong một động thái được xem là chống lại sự ảnh hưởng của Trung Quốc tại Maldives, Ấn Độ đã công bố gói thầu trị giá 500 triệu USD để khởi động một dự án cầu vượt biển dành cho quốc đảo Maldives. Dự án này được cho là sẽ trở thành dự án dân sự lớn nhất từng được xây dựng tại Maldives. Cây cầu và bờ đê dẫn dự kiến có chiều dài lên đến 6,7km nối liền thủ đô Maldives và 3 hòn đảo khác sẽ làm lu mờ cây cầu Sinamale của Trung Quốc về quy mô, chiều dài lẫn giá trị.

Cuộc cạnh tranh về cơ sở hạ tầng tại Maldives hiện nay được xem là một cuộc leo thang căng thẳng trong vấn đề địa chính trị giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Hồi giữa năm 2020, binh sĩ của hai quốc gia đã có những vụ đụng độ tay không tại khu vực biên giới Himalayas. Bên cạnh đó, căng thẳng vẫn đang leo thang tại khu vực Ấn Độ Dương trong nhiều năm qua khi Trung Quốc liên tục xuất hiện tại các quốc gia láng giềng của Ấn Độ bằng nhiều hình thức khác nhau.

Thay đổi vị thế giành ảnh hưởng

Dưới thời cựu tổng thống Abdullah Yameen, người được chọn làm tổng thống Maldives vào năm 2013, đã đưa quốc đảo này dứt khỏi sự ảnh hưởng của Ấn Độ và mở cửa cho hàng loạt các dự án đầu tư của Trung Quốc trị giá hàng trăm triệu USD. Nhưng tổng thống Yameen ngay sau đó đã bị đánh bại trong kỳ bầu cử năm 2018. Điều này đã giúp Ấn Độ mang Maldives trở lại tầm ảnh hưởng của mình. Tuy nhiên, Maldives trong những năm 2018 đã trở thành một trong những con nợ khủng lồ của Trung Quốc với khoản nợ từ 1,5 tỷ USD đến 3 tỷ USD.

Ấn Độ có rất nhiều mối lo lắng ở Maldives. Theo Manoj Joshi, một thành viên tại Quỹ Nghiên cứu Người quan sát đóng tại New Dehli cho biết: “Maldives có vị trí vô cùng quan trọng đối với Ấn Độ. Với vị trí nằm ở phía Tây Ấn Độ trên vùng biển Ấn Độ Dương. Ấn Độ không thể làm gì ở Maldives để gây ảnh hưởng đến Trung Quốc, nhưng ngược lại tại Maldives, Trung Quốc có thể đe dọa đến an ninh của Ấn Độ.”

Theo một số ước tính, tuyến hàng hải ngoại thương và 80% năng lượng nhập khẩu Ấn Độ vận chuyển qua các tuyến đường biển gần Maldives. Bên cạnh đó, nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc từ Đông Phi và Trung Đông - tính đến năm ngoái chiếm đến 62% tổng lượng nhập khẩu vào năm ngoái cũng đi trên tuyến đường băng qua Maldives.

Ấn Độ được xem là đồng minh thân cận nhất của Maldives kể từ sau khi quốc đảo này giành được độc lập từ Thực dân Anh vào năm 1965. Ấn Độ cũng đã giúp ngăn chặn cuộc đảo chính nhà độc tài Maumoon Abdul Gayoom vào năm 1988. Vào năm 2004, 3 chiến tàu chiến của hải quân Ấn Độ đã cập cảng thủ đô Male của Maldives để cung cấp hàng viện trợ cho quốc đảo này sau trận sóng thần lịch sử ở Ấn Độ Dương.

Tuy nhiên mối quan hệ giữa Ấn Độ và Maldives rạn nứt khi Abdullah Yameen, một nhà lãnh đạo cùng cha khác mẹ của cựu tổng thống Gayoom. Maldives nổi lên là một mắt xích quan trọng trong Sang kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Abdullah Yameen đã đưa Maldives xa rời khỏi Ấn Độ và để nghiêng về Trung Quốc. Năm 2014, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có chuyến thăm đầu tiên đến Maldives, ngay sau đó là mở đường cho hàng loạt các dự án đầu tư tại quốc đảo này. Trong đó bao gồm dự án sân bay quốc tế lên đến 800 triệu USD và dự án xây dựng nhà ở công cộng gồm 7.000 căn hộ trên đảo Hulhumalé cùng với đó là cầu vượt biển Sinalmale.

“Núi” nợ

Tuy nhiên, những cây cầu hay những khu dân cư do Trung Quốc xây dựng đã để lại cho chính phủ Maldives một khoản nợ khổng lồ. Sau khi nhậm chức tổng thống vào tháng 11/2018, tổng thống đương nhiệm Ibrahim Mohamed Solih đã gặp khó khăn trong việc xác định khoản nợ chính xác mà chính phủ tiền nhiệm của ông đã nợ Trung Quốc. Theo ngân hàng trung ương Maldives, ước tính khoản nợ mà chính phủ Maldives nợ Trung Quốc đã lên đến 800 triệu USD. Bên cạnh đó, 900 triệu USD khoản vay cũng đã được cấp cho các công ty Maldives dưới sự bảo lãnh của chính phủ, điều này đồng nghĩa với việc chính phủ Maldives sẽ có nghĩa vụ trả khoản nợ này nếu các công ty trên không còn khả năng trả nợ.

Cựu tổng thống Yameen đã bị kết án 5 năm tù vì hành vi rửa tiền của mình cũng đồng thời bị chính phủ mới cáo buộc ký kết các hợp đồng đầu tư Trung Quốc với giá tăng cao.

Cựu tổng thống Nasheed của Maldives, hiện là lãnh đạo Đảng Dân chủ, đồng minh thân cận của đương kim tổng thống Solih cho biết Maldives hiện đang gánh một khoản nợ lên đến 3 tỷ USD, tương đương một nửa GDP của quốc đảo này.

Covid-19 vừa qua đã làm tắc nghẽn du lịch, ngành dịch vụ lớn nhất và có khả năng kiếm tiền cao nhất của quốc đảo này. World Bank dự đoán Maldives sẽ là quốc gia Nam Á bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch, với mức giảm GDP dự kiến 19,5% trong năm nay.

Vào tháng 4, IMF cho biết Maldives có nguy cơ cao về nợ nần, với Trung Quốc chiếm 53% tổng nợ nước ngoài.

Làm ấm mối quan hệ

Dưới chính phủ mới, quốc đảo Maldives đang ngày càng gia tăng mối quan hệ với Ấn Độ. Theo Bộ Ngoại giao Ấn Đô, tổng cam kết hỗ trợ tài chính của Ấn Độ cho Maldives đã vượt qua 2 tỷ USD kể từ khi tổng thống Solih nắm quyền.

Dự án kết nối Đại Malé được xem là dự án trọng điểm trong việc hàn gắn mối quan hệ giữa Maldives và Ấn Độ. Nguồn ảnh: CNN

Bên cạnh đó, một tháng sau khi Solih trở thành tổng thống, Thủ tướng Modi đã công bố hỗ trợ tài chính lên đến 1,4 tỷ USD cho Maldives trong bối cảnh về lo ngại về các khoản nợ của Trung Quốc tăng vọt. Vào tháng 8 năm nay, Ấn Độ tiếp tục hỗ trợ gói dự án cơ sở hạ tầng trị giá 500 triệu USD. Trong đó bao gồm khoản tài trợ 100 triệu USD và khoản vay ưu đãi 400 triệu USD. Theo Ngân hàng Exim của Ấn Độ, loại ưu đãi này được cấp cho Maldives có lãi suất 1,75% với thời hạn tín dụng là 20 năm. Bên cạnh đó Ấn Độ cam kết hỗ trợ 250 triệu USD cho ngân sách của Maldives để thúc đẩy nền kinh tế của quốc đảo này vượt qua ảnh hưởng của Covid-19.

Ngoài ra, một loạt các dự án cơ sở hạ tầng do Ấn Độ tài trợ đang được tiến hành ở Mladives như dự án bệnh viện và sân vận động cricket tại đảo Hulhumalé, dự án cảng biển 300 triệu USD tại Gulhifalhu, dự án tái phát triển san bay tại Hanimaadhoo và các dự án cấp thoát nước trên 34 hòn đảo khác.

Mặc dù các gói tài trợ các dự án của Ân Độ cũng tương tự như Trung Quốc, tuy nhiên điểm khác biệt đó là các dự án này đều được minh bạch, có quy trình đấu thầu và Maldives được phép chỉ định ai sẽ nhận được hợp đồng và có chi phí bao nhiêu

Thiên Bảo