Xây dựng đường sắt tốc độ cao: Tạo động lực phát triển

Ngày 30-11-2024, Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, với mục tiêu xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao hiện đại, đồng bộ, đáp ứng nhu cầu vận tải, tạo động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững. Khánh Hòa đang nỗ lực đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng, xây dựng các khu tái định cư nhằm đáp ứng tiến độ triển khai xây dựng tuyến đường qua địa bàn tỉnh.

Kỳ 1: Hiện thực hóa giấc mơ đường sắt cao tốc

Với tốc độ thiết kế lên đến 350 km/giờ, khi đi vào hoạt động, đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam không chỉ rút ngắn thời gian di chuyển giữa các đô thị lớn, mà còn kích thích tăng trưởng kinh tế vùng, giảm phát thải, tái định hình mạng lưới vận chuyển quốc gia. Vì vậy, việc đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam là chiến lược quan trọng, cấp bách cho sự phát triển của đất nước.

Đòn bẩy phát triển kinh tế

Ngày 30-11-2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết chính thức thông qua Nghị quyết số 172/2024/QH15 về chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Mục tiêu của dự án là xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao hiện đại, đồng bộ, đáp ứng nhu cầu vận tải, tạo động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, phát huy lợi thế hành lang kinh tế Bắc - Nam, bảo đảm kết nối hiệu quả các hành lang Đông - Tây và các nước trong khu vực, gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế. Dự án còn có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần hiện thực mục tiêu, nhiệm vụ theo Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII và các nghị quyết của Đảng.

Đồng chí Trần Hòa Nam - Phó Chủ tịch UBND tỉnh kiểm tra vị trí các khu tái định cư phục vụ Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam tại khu vực phía nam của tỉnh.

Để triển khai Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội, ngày 23-4-2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 106/NQ-CP về Kế hoạch triển khai chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Theo đó, Chính phủ đặt kế hoạch khởi công dự án vào tháng 12-2026, hoàn thành vào năm 2035. Cụ thể, bàn giao hồ sơ sơ bộ ranh giới giải phóng mặt bằng, rà soát khối lượng tái định cư (TĐC) của dự án trên cơ sở hồ sơ thiết kế sơ bộ trong báo cáo nghiên cứu khả thi vào tháng 3-2025 (đã thực hiện xong); triển khai xây dựng các khu TĐC từ tháng 3-2025 đến tháng 12-2026; triển khai công tác kiểm đếm, lên phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC từ tháng 3 đến tháng 12-2026; thực hiện công tác bồi thường hỗ trợ,TĐC tháng 6-2026 đến tháng 6-2028.

Áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù

Theo báo cáo của Sở Xây dựng, Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam đi qua địa bàn tỉnh có chiều dài khoảng 191,8km, đi qua 25 xã và 4 phường, với điểm đầu từ xã Đại Lãnh (giáp ranh với địa phận tỉnh Đắk Lắk), điểm cuối ở xã Phước Hà (giáp ranh với địa phận tỉnh Lâm Đồng). Toàn tuyến qua địa bàn tỉnh được bố trí 3 nhà ga, gồm 2 ga hành khách (ga Diên Khánh, ga Tháp Chàm) và 1 ga hàng hóa (ga Ninh Hòa) để kết nối và trung chuyển hàng hóa với Khu kinh tế Vân Phong. Toàn tuyến có 4 trạm bảo dưỡng được đặt tại các xã: Tu Bông, Cam An, Xuân Hải và Phước Hà.

Khu vực dự kiến bố trí tái định cư phục vụ dự án tại xã Thuận Bắc.

Theo ông Nguyễn Văn Vinh - Phó Giám đốc Sở Xây dựng, qua thống kê, rà soát trên cơ sở hồ sơ thiết kế sơ bộ được duyệt theo Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội, toàn tỉnh có tổng diện tích 2.134ha, 5.467 hộ và 36 tổ chức bị ảnh hưởng dự án; có 1.829 hộ cần tổ chức TĐC. Thời gian qua, Sở Xây dựng phối hợp với các ban, ngành, địa phương rà soát, kiểm kê và xác định sẽ bố trí TĐC cho các hộ dân bị ảnh hưởng tại 31 khu, trong đó có 13 khu TĐC hiện hữu (đã xây dựng hạ tầng) và 18 khu TĐC xây mới, mở rộng. Tổng diện tích xây dựng và mở rộng các khu TĐC khoảng 100ha, với kinh phí dự kiến 1.744,37 tỷ đồng.

Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam có tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541km với điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TP. Hồ Chí Minh). Dự án đi qua địa phận 15 tỉnh, thành phố. Dự án có quy mô đầu tư mới toàn tuyến đường đôi khổ 1,435m, tốc độ thiết kế 350 km/giờ, tải trọng 22,5 tấn/trục, với 23 ga hành khách, 5 ga hàng hóa. Sơ bộ nhu cầu sử dụng đất khoảng 10.827ha, tổng mức đầu tư khoảng 1.713.594 tỷ đồng (tương đương 67,34 tỷ USD).

Được biết, Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt (gồm 19 nhóm chính sách) nhằm bảo đảm khả thi và đẩy nhanh tiến độ thực hiện, huy động nguồn lực đầu tư, phân cấp phân quyền đầu tư, đào tạo nguồn nhân lực, phát triển công nghiệp. Theo đó, trong quá trình thực hiện dự án, Thủ tướng Chính phủ được quyết định một số vấn đề như: Phát hành trái phiếu Chính phủ để bổ sung dự toán và kế hoạch đầu tư hằng năm cho dự án trong trường hợp dự toán ngân sách nhà nước bố trí hằng năm không đáp ứng tiến độ; huy động vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi nước ngoài để thực hiện dự án và không phải lập đề xuất dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài và áp dụng theo quy định của nhà tài trợ nước ngoài trong trường hợp pháp luật Việt Nam chưa có quy định hoặc đã có quy định nhưng khác với quy định của nhà tài trợ nước ngoài. Đồng thời, được sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương hằng năm (nếu có) và các nguồn vốn hợp pháp khác trong trường hợp dự toán ngân sách nhà nước bố trí hằng năm không đáp ứng tiến độ. Việc sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi không phải thực hiện thứ tự ưu tiên theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam được bố trí vốn qua các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn. Mức vốn bố trí mỗi kỳ phù hợp với tiến độ thực hiện dự án và không giới hạn phần vốn chuyển tiếp của dự án sang kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn tiếp theo. Thủ tướng Chính phủ quyết định điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm giữa các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương để bố trí vốn cho dự án...

VĂN KỲ

Kỳ 2: Khẩn trương xây dựng các khu tái định cư

(Xem tiếp Báo Khánh Hòa Chủ Nhật, ngày 26-10-2025)