Xây dựng 'lá chắn số' cho học sinh trong thời đại số
Trong thời đại số, không gian mạng vừa là lớp học mở, vừa là 'vùng mờ' tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với trẻ em, vì vậy, việc nâng cao nhận thức và trang bị kỹ năng số cho trẻ em ngày càng trở thành yêu cầu cấp thiết. Từ góc nhìn của đại biểu Quốc hội HÀ ÁNH PHƯỢNG chia sẻ với Báo Đại biểu Nhân dân về hành trình kiến tạo 'lá chắn số' giúp học sinh phát triển an toàn, lành mạnh trong không gian mạng.
- Thời gian qua, tình trạng trẻ em, học sinh bị lừa đảo, dụ dỗ, thậm chí bắt cóc qua mạng xã hội có xu hướng gia tăng. Đại biểu đánh giá như thế nào về thực trạng này, đặc biệt là mức độ nhận thức và kỹ năng tự bảo vệ của các em hiện nay trên không gian mạng?
Thực tế cho thấy, các vụ lừa đảo, dụ dỗ hay thậm chí bắt cóc qua mạng xã hội đối với trẻ em, học sinh đang ngày càng gia tăng với nhiều thủ đoạn tinh vi. Các đối tượng thường lợi dụng sự hiếu kỳ, thiếu kinh nghiệm và tâm lý muốn khẳng định bản thân của học sinh để tiếp cận, chiếm đoạt thông tin cá nhân, tài sản, thậm chí xâm hại thể chất và tinh thần.
Phần lớn học sinh hiện nay vẫn thiếu “lá chắn số” và kiến thức, kỹ năng để nhận diện và phòng tránh rủi ro. Các em sử dụng Internet hàng ngày nhưng còn hạn chế về kỹ năng tự bảo vệ, dễ tin vào lời mời hấp dẫn, trò chơi trúng thưởng hay các mối quan hệ ảo. Trong khi đó, dù Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều hướng dẫn về giáo dục an toàn mạng và đạo đức số, song việc triển khai ở nhiều địa phương còn mang tính phong trào, thiếu chuẩn hóa và chiều sâu. Điều này cho thấy việc giáo dục an toàn số cho học sinh cần được nhìn nhận nghiêm túc và triển khai đồng bộ hơn trong nhà trường và toàn xã hội.
- Là đại biểu Quốc hội, đồng thời là nhà giáo, đại biểu đánh giá như thế nào về việc thể chế hóa các chính sách bảo vệ trẻ em trong môi trường số?
Tại Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội khóa XV đã thảo luận các dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục và dự án Luật An ninh mạng cùng nhiều luật khác, nhằm cập nhật chính sách pháp luật, đặc biệt là việc xây dựng khung pháp lý có ý nghĩa rất quan trọng nhằm xây dựng, bổ sung chính sách về bảo vệ trẻ em trong không gian mạng một cách toàn diện, phù hợp các chủ trương, chính sách mới về giáo dục và chuyển đổi số, yêu cầu hội nhập và thực tiễn hiện nay.
Các quy định của pháp luật cần hướng đến việc tạo hành lang an toàn cho trẻ em khi học tập và giao tiếp trực tuyến, đồng thời quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý, nhà trường, doanh nghiệp công nghệ và gia đình trong việc bảo vệ học sinh khỏi các hành vi xấu độc trên mạng. Bởi, khi chính sách được hoàn thiện và triển khai đồng bộ, mỗi học sinh không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn có điều kiện phát triển toàn diện, trở thành những công dân số có tri thức, đạo đức và bản lĩnh.
- Đại biểu có những sáng kiến, giải pháp nào được áp dụng hiệu quả trong thực tiễn, thưa đại biểu?
Tôi cho rằng, giáo dục không chỉ nằm trong sách vở mà phải gắn với hành động cụ thể. Tại nơi tôi công tác Trường THPT Hương Cần (tỉnh Phú Thọ) - nơi có hơn 80% học sinh là đồng bào dân tộc thiểu số, chúng tôi đã khởi xướng “Dự án phòng chống bạo lực trên không gian mạng”, lấy cảm hứng từ những câu chuyện đau lòng mà học sinh trong và ngoài nước từng trải qua.
Cô giáo hướng dẫn học sinh nhận biết thông tin xấu, độc và hỗ trợ tâm lý khi gặp rủi ro trên mạng
Trong thời gian dịch Covid-19, nhiều học sinh ở các nước ASEAN như Thái Lan, Philippines, Bangladesh… bị xâm nhập tài khoản, bôi nhọ, quấy rối trực tuyến. Từ đó, chúng tôi mong muốn giúp các em nâng cao nhận thức, rèn kỹ năng tự vệ và hỗ trợ tâm lý khi gặp rủi ro trên mạng.
Điều đáng nói, dự án không chỉ dừng lại trong phạm vi Việt Nam mà còn lan tỏa đến cộng đồng thanh thiếu niên ở nhiều quốc gia ASEAN, thu hút giáo viên, học sinh, cán bộ quản lý của 21 quốc gia trên thế giới và kết nối hơn 50 trường THPT trong nước. Qua đó, hình thành mạng lưới chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ thanh thiếu niên toàn cầu nhiều vấn đề liên quan đến nhận thức về an ninh mạng. Qua các buổi trao đổi, học sinh được rèn luyện kỹ năng phản ứng tích cực, biết báo cáo, chặn tài khoản độc hại, giữ bí mật thông tin cá nhân và lan tỏa tinh thần “nói không với bạo lực mạng”.
Đặc biệt, học sinh đã phát triển Chatbot - công cụ tự động tiếp nhận và tư vấn cho những nạn nhân của bạo lực mạng. Chỉ trong thời gian ngắn, Chatbot đã tiếp nhận hơn 2.500 trường hợp, trong đó có cả học sinh đến từ các nước ASEAN.
Dự án đã giành giải Nhất cấp quốc gia tại cuộc thi Diễn đàn đổi mới sáng tạo dạy học trên nền tảng công nghệ thông tin do Microsoft và Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức.
- Xin cảm ơn đại biểu Quốc hội!
