Xây dựng làng nghề là điểm nhấn trong thập kỷ công nghiệp văn hóa của Thủ đô

Tạo việc làm cho hàng vạn lao động nông thôn

Theo số liệu từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Hà Nội, hiện nay toàn thành phố có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 331 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống được Thành phố công nhận. Giá trị sản xuất của các làng nghề Hà Nội hiện nay đạt hơn 24.000 tỷ đồng. Trong đó, mỗi làng nghề của thành phố Hà Nội đều mang một bản sắc riêng, tạo ra những sản phẩm độc đáo, đa dạng, tinh xảo và mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Nghệ nhân Nguyễn Quốc Sự, người nỗ lực truyền đạt nghề Thêu cho các lao động ở nông thôn.

Với sự đa dạng nhiều chủng loại, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, một số sản phẩm làng nghề truyền thống của Thủ đô đã tạo được sự cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường trong và ngoài nước. Đồng thời, một số làng nghề truyền thống được tập trung xây dựng và phát triển bài bản đã và đang có sức hấp dẫn lớn đối với du khách trong và ngoài nước bởi những giá trị văn hóa lâu đời và sự sáng tạo của những nghệ nhận, thợ lành nghề qua từng sản phẩm đặc trưng.

Có thể kể tới một số sản phẩm, một số làng nghề truyền thống đặc trưng như: Sản phẩm mây tre đan Phú Vinh (huyện Chương Mỹ); nón làng Chuông (huyện Thanh Oai); sơn mài Hạ Thái, thêu Quất Động (huyện Thường Tín); lụa Vạn Phúc (quận Hà Đông); gốm sứ Bát Tràng (huyện Gia Lâm); tò he Xuân La (huyện Phú Xuyên)…

Chia sẻ với phóng viên báo Lao động Thủ đô về tiềm năng và những giá trị kinh tế mang lại cho lao động nông thôn từ nghề thêu truyền thống, Nghệ nhân Nguyễn Quốc Sự - Một “tay kim” lão luyện của làng nghề thêu tay truyền thống xã Thắng Lợi (huyện Thường Tín, Hà Nội) cho biết, tranh thêu của làng nghề Thắng Lợi mang nét đặc trưng riêng, được làm hoàn toàn bằng tay, phản ánh chân thực các đề tài phong phú và đa dạng của cuộc sống. Theo nghệ nhân, nghề thêu yêu cầu kỹ thuật tỉ mỉ, tốn thời gian và công sức, vì thế, việc duy trì và phát triển nghề thêu truyền thống gặp khó khăn không nhỏ bởi thiếu đội ngũ lao động kế cận lành nghề.

Nhận thức được điều đó, xã Thắng Lợi đã tập trung nguồn lực cho việc đào tạo tay nghề cho lớp thợ thêu tay mới, như xưởng thêu tay truyền thống Quốc Sự được nghệ nhân Nguyễn Quốc Sự lập nên sau bao trăn trở với nghề, là một trong những cái nôi rèn giũa đội ngũ thợ chất lượng cao cho làng nghề, tạo việc làm cho nhiều lao động nông thôn. Nhờ đó, vấn đề nguồn nhân lực được giải quyết, thu nhập người thợ thêu được nâng lên. Đặc biệt, với việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, nâng cao tay nghề người thợ, tranh thêu truyền thống xã Thắng Lợi đã không chỉ đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa mà còn xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới, được khách hàng đánh giá cao về kỹ thuật tinh xảo…

Hiện nay, cùng với sự chủ động giữ nghề của các địa phương, các nghệ nhân, sự hỗ trợ, đầu tư xây dựng và phát triển làng nghề một cách bài bản; nhiều làng nghề được Thành phố xây dựng, phát triển gắn với du lịch nhằm giới thiệu, quảng bá sản phẩm truyền thống đã giúp thu nhập của lao động nghề tại nông thôn từng bước tăng lên. Số liệu từ Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn cho thấy, thu nhập bình quân của người lao động ở các làng nghề hiện cao hơn nhiều so với lao động thuần nông, phổ biến từ 4 - 5,5 triệu đồng/người/tháng. Tại một số quận, huyện, lao động làng nghề có thu nhập bình quân từ 50 triệu đồng/người/năm trở lên như: Nam Từ Liêm, Tây Hồ, Hoài Đức… Nhờ đó, góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế nông thôn, tạo tiền đề thực hiện thành công chương trình OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) và chương trình xây dựng nông thôn mới.

Nỗ lực gỡ khó cho các làng nghề

Bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ nhỏ lẻ hoạt động tại các làng nghề còn gặp nhiều khó khăn, như: Quy hoạch, hạ tầng, du lịch và môi trường làng nghề; cơ chế chính sách hỗ trợ làng nghề; khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại, thương hiệu và liên kết vùng nguyên liệu; thu hút vốn đầu tư vào phát triển ngành nghề.

Nghề mộc truyền thống tại xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất (Hà Nội) mang lại thu nhập cao cho lao động nông thôn nhờ sự tinh xảo trong các sản phầm và thích ứng với nhu cầu thị trường.

Trước những thực trạng trên, những năm gần đây, Thành phố rất quan tâm đến chính sách phát triển làng nghề; trong đó đặc biệt chú trọng một số chính sách về đào tạo nghề, truyền nghề, dự án hỗ trợ phát triển ngành nghề. Các chính sách hỗ trợ hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật các làng nghề, giảm thiểu ô nhiễm môi trường đã và đang giúp các làng nghề trở thành những điểm du lịch hấp dẫn.

Mặc dù vậy, đánh giá khách quan cho thấy, quy mô sản xuất trong làng nghề tại Hà Nội hiện nay vẫn mang tính nhỏ lẻ, manh mún, tự phát; thiết bị sản xuất chủ yếu thủ công, lạc hậu; năng lực, trình độ tổ chức quản lý các cơ sở sản xuất, kinh doanh còn hạn chế; tính cạnh tranh của một số sản phẩm làng nghề chưa cao, tăng trưởng chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của Thủ đô…

Tại Hội nghị “Đối thoại gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh đối với các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất kinh doanh hoạt động tại các làng nghề trên địa bàn thành phố năm 2024”, tổ chức ngày 5/7 vừa qua cho thấy, thành phố Hà Nội đã xác định làng nghề là điểm nhấn trong thập kỷ công nghiệp văn hóa, là một trong những nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, là điểm đến không thể thiếu với du khách trong nước và quốc tế khi thăm Thủ đô.

Vì thế, để bảo tồn và phát triển bền vững làng nghề trên địa bàn Thủ đô, UBND Thành phố đề nghị trong thời gian tới, các sở, ban, ngành của Thành phố và UBND các quận, huyện cần xác định công tác quy hoạch phải đi trước một bước để tích hợp quy hoạch làng nghề với quy hoạch chung của Thủ đô.

Đặc biệt, cần rà soát, ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển làng nghề Hà Nội đủ mạnh, đồng bộ trên cơ sở Luật Thủ đô (sửa đổi) đã được ban hành. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền rộng rãi các chính sách khuyến khích phát triển ngành nghề, làng nghề đến các tổ chức, cá nhân.

Bên cạnh đó, các sở ngành, UBND các quận, huyện cần tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng và phát triển khoa học - công nghệ mang tính đột phá đối với từng mắt xích trong chuỗi cung ứng sản phẩm ngành nghề, làng nghề. Tăng cường hợp tác với các tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế để thiết kế mẫu mã, bao bì sản phẩm đặc thù, khác biệt, phù hợp với nhu cầu tiêu dùng đương đại, nhằm tăng tính cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu thị trường xuất khẩu và nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trong nước và quốc tế.

Thành phố Hà Nội hiện đang nghiên cứu để chỉ đạo cụ thể các nội dung cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nông nghiệp, nông thôn và gìn giữ, phát huy giá trị các làng nghề, vì thế, Thành phố mong muốn nhận được sự ủng hộ và tham gia tích cực của các tổ chức, doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất kinh doanh tại các làng nghề trên địa bàn Thủ đô nhằm thúc đẩy làng nghề phát triển, hướng đến xây dựng Thủ đô “văn hiến - văn minh - hiện đại.

Đỗ Đạt